α. Προς έναν ορισμό της «εκκοσμίκευσης» στη βυζαντινή μουσική

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ο λόγος που η βυζαντινή (εκκλησιαστική) μουσική δεν αποκτά "ουδέτερο" κοινό είναι το ότι το περιεχόμενό της, και το ποιητικό και το μουσικό αλλά και το εθνικό δεν είναι καθόλου ουδέτερα. Μάλιστα τον "ουδέτερο" ακροατή το πιθανότερο είναι να στεναχωρήσουν ή και να τον κρίνουν για αυτή του την ουδετερότητα. Και έτσι όπως δυστυχώς συμβαίνει με τον ίδιο τον Κύριό μας, τους Αγίους και όλη την ορθόδοξη πίστη, είναι καταδικασμένη και η βυζαντινή μουσική να υπόκειται το διωγμό του κόσμου, ακριβώς διότι κανείς τους δεν υπήρξε ουδέτερος απέναντι στον κόσμο. Ειδικά οι μουσικοί Άγιοι, οι 3 Παίδες, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η Κασσιανή, ο Ιωάννης Κουκουζέλης (κατά την παράδοση) και πιθανώς κι άλλοι υπήρξαν οι επαναστάτες ενάντια στο "σύστημα" της εποχής τους.

Εκκοσμίκευση λοιπόν της βυζαντινής μουσικής είναι η προσπάθεια να απομονωθεί το τεχνικό και το ποιητικό μέρος αυτής από το μαχητικό στόχο του και προσφερόμενο χλιαρά ως "πολιτισμός" να μπορέσει να χωρέσει στον "ουδέτερο" κόσμο μας που δεν θέλει να ταράζεται από δυσάρεστα μηνύματα και αναμνήσεις. Τα μηνύματα αυτά μπορεί να είναι συνειδησιακά όταν ακούς για παράδειγμα το Μέγα Κανόνα και οι αναμνήσεις εθνικές, όταν ένας Πολίτης για παράδειγμα ακούει το Θρ. Στανίτσα θυμάται και την Πόλη και τη μαθαίνει και στα παιδιά του, μαζί με όλες τις λεπτομέρειες. Αντίθετα κάποιος άλλος του λέει κλείσε αυτόν τον Τούρκο, τώρα είμαστε Ευρωπαίοι, προχωράμε μπροστά, τι τα χρειαζόμαστε αυτά;

Ανάμεσα στα πολλά καλά της εποχής μας είναι η ανάδειξη των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων (ως αντίδραση στην ισοπέδωση της παγκοσμιοποίησης). Πολλά από όσα λέτε με αγγίζουν, αλλά δεν θα συμφωνήσουν μαζί σας όσοι φορείς αγωνίστηκαν (και τους αξίζουν συγχαρητήρια) να αναδειχθεί η Βυζαντινή Μουσική μέρος της Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

ΥΓ Δεν ξέρω αν εύκολα θα έλεγε κάποιος σήμερα «κλείσε αυτόν τον Τούρκο, τώρα είμαστε Ευρωπαίοι» πάντως ένας καταρτισμένος μουσικά, και μάλιστα Ευρωπαίος, δεν νομίζω πως θα την έλεγε.
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Καλό είναι που αναδεικνύεται αρκεί να μην πρέπει να προσαρμοστεί για να μη θίξει πολιτιστικές ιδιαιτερότητες άλλων...

πχ θα μπορούσε να παρουσιαστεί ο ύμνος "γέννημα εχιδνών αληθώς ο Ιούδας" σε ιουδαϊκό ακροατήριο;

ο λόγος που δεν θα το έλεγε σήμερα είναι επειδή το βλέπει πια σαν σύμβολο ανενεργό, αν εξέφραζε μερικά εκατομμύρια Έλληνες τότε θα βλέπαμε.
 
Last edited:

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Επειδή πάντως μιλούμε για την εκκοσμίκευση σε σχέση με το άνοιγμα του κοινού: για μένα το πρόβλημα είναι μόνο η αλλοίωση του είδους με σκοπό να τέρψει περισσότερους (όχι με σκοπό να είναι πολιτικά ορθό). Είναι σε αισθητικό επίπεδο το πρόβλημα.

ΥΓ Νομίζω ότι το παράδειγμα «Γέννημα ἐχιδνῶν» είναι άλλης κατηγορίας, δεν συνδέεται με τη μουσική.
 

Μάριος

Μέλος
πχ θα μπορούσε να παρουσιαστεί ο ύμνος "γέννημα εχιδνών αληθώς ο Ιούδας" σε ιουδαϊκό ακροατήριο;
Δεν νομίζω ότι το συγκεκριμένο αποτέλεσε ποτέ ουσιαστικό πρόβλημα ή αίτιο εκκοσμίκευσης.


Το πιο ακραίο φαινόμενο εκκοσμίκευσης είναι η συμμετοχή ψαλτών σε εκδηλώσεις "θρησκευτικής" ή ακόμα και "χριστιανικής" μουσικής.
Ούτε αυτό μου ακούγεται λογικό σαν φαινόμενο εκκοσμίκευσης. Δεν μπορώ να καταλάβω πως μπορεί μια εκδήλωση στην οποία θα ψαλλούν εκκλησιαστικά μέλη να είναι φαινόμενο εκκοσμίκευσης. Το αντίθετο θα έλεγα. Είναι φαινόμενο προσέγγισης του κόσμου στην εκκλησία.

Το πραγματικό φαινόμενο εκκοσμίκευσης για μένα είναι ο ψάλτης που το Σάββατο θα τραγουδάει σε ξενυχτάδικα, γάμους και πανυγήρια κλπ, και το πρωί της Κυριακής θα ψάλλει στο αναλόγιό του. Είναι ο ψάλτης που όλη την εβδομάδα τραγουδάει "φίγκαρο" και την Κυριακή στο αναλόγιο το ρίχνει στις διφωνίες.

Τα γράφω αυτά από προσωπική εμπειρία.
Άργησα πολύ να ασχοληθώ με την βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και ο κυριότερος λόγος είναι ότι με απωθούσε ακριβώς αυτό το εκκοσμικευμένο στυλ που έβλεπα να προβάλλεται. Δεν αντέχω να ακούω αλκαίο και καζατζίδη και ότι θες μέσα στην εκκλησία.
Ως άσχετος δε, θεωρούσα ότι όλοι ίδιοι είναι και δεν ασχολήθηκα ποτέ να ψάξω και να βρω την διαφορά.
Ευχαριστώ τον Θεό που με έφερε σε επαφή με τους κατάλληλους ανθρώπους ώστε να καταλάβω μερικά πράγματα και να ανοίξουν τα μάτια μου.
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Και με το είδος τα ίδια ισχύουν: κάτι έχει το είδος και δεν τέρπει το κοινό.. ή κάτι έχει το κοινό και δεν τέρπεται από το είδος..

για να το βρούμε πρέπει να δούμε τι αλλοιώσεις επί του είδους συμβαίνουν συνήθως και τι σημαίνουν.

στο παράδειγμα του Θρ. Στανίτσα το είδος ήταν το πρόβλημα. γιατί άραγε;


να διευκρινίσω ότι το πρόβλημα εκκοσμίκευσης σε μια εκδήλωση το εντόπισα στην περίπτωση που οι ύμνοι της εκκλησίας μας θα μπουν στο ίδιο πρόγραμμα με ύμνους μη ορθοδόξων χριστιανών (παπικοί, κόπτες κλπ) ή και αλλοθρήσκων (μουσουλμάνοι, ιουδαίοι κλπ). αυτό το νόημα έχουν οι όροι "χριστιανική" και "θρησκευτική μουσική".
 
Last edited:
Κ

Κωσταντής1

Guest
Ἡ ἐκκοσμίκευση ὁρίζεται μὲ τὸν πιὸ ἁπλὸ καὶ λειτουργικὸ τρόπο ὡς ἐφαρμογὴ τῆς ἁρχῆς τῆς ἀνταλλαγῆς. Ὅταν κάνεις κάτι γιὰ νἀ κερδίσῃς κάτι ἄλλο λειτουργεῖς μὲ αὐτὴν τὴν ἀρχή. Τὁ πιὸ χυδαῖο παράδειγμα εἶναι νὰ μπαίνει εἰσιτήριο γιὰ νὰ ἀκούσῃς θεία μουσική. Ἡ Ῥοτόντα στἠν Θεσσαλονίκη θέλει εἰσιτήριο ἐπειδὴ εἶναι ἀρχαιολογικὀς χῶρος. Σἐ βαθύτερο ἐπίπεδο, ποὺ εἶναι το καθοριστικὸ καὶ ἅρα Κερκόπορτα, ἐκκοσμίκευση σημαίνει ἐφαρμογὴ τῆς ἀρχῆς τῆς ἀνταλλαγῆς στὴν θεολογία. Προσθήκη: δηλαδὴ μιὰ ἀντίληψη πάρε-δῶσε. Αὐτὸ ἀποκλείει τὸ ἱερό.
 
Last edited by a moderator:
Top