Ψαλτικὴ προϋπηρεσία ἱερέων

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Σύμφωνα μὲ τὴν παλαιὰ παράδοση, ὅταν οἱ ἱερεῖς περνοῦσαν πρῶτα ἀπὸ τὸν βαθμὸ τοῦ ψάλτη, «μετὰ τὴν θ’ ᾠδὴν ὁ ἱερεὺς λέγει τὸ Ἅγιος Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν καὶ τὴν ἔναρξιν τοῦ Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ ἐν ταῖς μεγάλαις δοξολογίαις»
(χφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 14v· ὁμοίως χφφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5r, 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 22v, 105 εὐχολόγιο ιγ’ αἰ. (Dmitrievskij τ. 2 σ. 164 μόνο γιὰ τὸ «Ἅγιος Κύριος...»), Βατοπεδίου 320 τραπεζουντιακὸ τυπικὸ τοῦ ἔτους 1346 (ὅπ. πρ. τ. 3 σ. 426), Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 11v, 134 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1428-1429 φ. 12r, Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων 311 τυπικὸ 16ου αἰ. (ὅπ. πρ. τ. 3 σ. 351), ΤΑΣ κεφ. ε’, Ὡρολόγιον Κρυπτοφέρρης ἔκδ. 1772 σ. 73 μόνο γιὰ τὸ «Ἅγιος Κύριος...»).
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ευχαριστούμε πολύ κ. Θεοδωράκη για τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία που συνεισφέρετε κατά καιρούς σε διάφορα θέματα όπως και εδώ.


Σύμφωνα μὲ τὴν παλαιὰ παράδοση, ὅταν οἱ ἱερεῖς περνοῦσαν πρῶτα ἀπὸ τὸν βαθμὸ τοῦ ψάλτη...

Πολύ ενδιαφέρον, θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερα στοιχεία για αυτό ίσως σε νέο θέμα; Ευχαριστώ.
 

Π. Δαβίδ

Γενικός συντονιστής
Ευχαριστούμε πολύ κ. Θεοδωράκη για τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία που συνεισφέρετε κατά καιρούς σε διάφορα θέματα όπως και εδώ.



Πολύ ενδιαφέρον, θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερα στοιχεία για αυτό ίσως σε νέο θέμα; Ευχαριστώ.

Αυτό συμβαίνει ακόμη στις Βαλκανικές ομόδοξες εκκλησίες- όχι σαν "κανόνας", είναι ένα θέμα μάλλον πρακτικό. Οι νεαροί απόφοιτοι του εκκλησιαστικού λυκείου μέχρι να βρουν πρεσβυτέρα και να ωριμάσουν λίγο διακονούν σε αναλόγια ναών. Βέβαια, όπως έχω γράψει πολλές φορές, η ψαλτική παιδεία των εκεί αποφοίτων δεν συγκρίνεται με αυτή των εδώ...
 
E

emakris

Guest
Βέβαια, όπως έχω γράψει πολλές φορές, η ψαλτική παιδεία των εκεί αποφοίτων δεν συγκρίνεται με αυτή των εδώ...

Επί τα βελτίω ή επί τα χείρω; Στο θεωρητικό ή στο πρακτικό μέρος;
 

Π. Δαβίδ

Γενικός συντονιστής
Επί τα βελτίω ή επί τα χείρω; Στο θεωρητικό ή στο πρακτικό μέρος;

Επί τα βελτίω (προσωπική μου άποψη). Βέβαια η ψαλτική διδάσκεται με τρόπο αυστηρά ωδειακό και με διαστήματα πιάνου και τα παιδιά δεν γνωρίζουν "υψηλές θεωρίες". Τα νεκρώσιμα ευλογητάρια όμως τα ψάλλουν ακριβώς όπως είναι γραμμένα στο ψαλτικό ευχολόγιο και δεν αυτοσχεδιάζουν όπως εδώ...

Στο ναό που ψάλλω ερχόταν παλιά ένα παιδί μαθητής τότε 2ης τάξης εκκλ. λυκείου, ο οποίος είχε δυσκολίες ακόμη και στην ανάγνωση του εξαψάλμου...
 
E

emakris

Guest
Μία ακόμα ερώτηση: σε ποιες χώρες χρησιμοποιούν ψαλτική σημειογραφία και σε ποιες πεντάγραμμο; Μήπως σε κάποιες περιπτώσεις τα διδάσκουν πρακτικά, χωρίς μουσική σημειογραφία; (Τι να σας κάνω, αφού είστε γνώστης, θα μας υποστείτε...)
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


«Ὅσιος ἐπίσκοπος εἶπεν· Καὶ τοῦτο ἀναγκαῖον εἶναι νομίζω, ἵνα μετὰ πάσης ἀκριβείας καὶ ἐπιμελείας ἐξετάζοιτο, ὥστε ἐάν τις πλούσιος, ἢ σχολαστικὸς ἀπὸ τῆς ἀγορᾶς ἀξιοῖτο ἐπίσκοπος γίνεσθαι, μὴ πρότερον καθίστασθαι, ἐὰν μὴ καὶ ἀναγνώστου, καὶ διακόνου καὶ πρεσβυτέρου ὑπηρεσίαν ἐκτέλεσῃ, ἵνα καθ᾽ ἕκαστον βαθμόν, ἐάν περ ἄξιος νομισθείη, εἰς τὴν ἁψίδα τῆς ἐπισκοπῆς κατὰ προκοπὴν διαβῆναι δυνηθείη. Ἕξει δὲ ἑκάστου τάγματος ὁ βαθμὸς οὐκ ἐλαχίστου δηλονότι χρόνου μῆκος, δι᾽ οὗ ἡ πίστις αὐτοῦ, καὶ ἡ τῶν τρόπων καλοκἀγαθία, καὶ ἡ στερρότης, καὶ ἡ ἐπιείκεια, γνώριμος γενέσθαι δυνήσεται· καὶ αὐτὸς ἄξιος τῆς θείας ἱερωσύνης νομισθεὶς τῆς μεγίστης ἀπολαύσει τιμῆς. Οὔτε γὰρ προσῆκόν ἐστιν, οὔτε ἡ ἐπιστήμη, οὔτε ἡ ἀγαθὴ ἀναστροφὴ ἐπιδέχεται, τολμηρῶς καὶ κούφως ἐπὶ τούτῳ ἰέναι, ὥστε ἢ ἐπίσκοπον, ἢ πρεσβύτερον, ἢ διάκονον προχείρως καθίστασθαι· οὕτω γὰρ ἂν εἰκότως νεόφυτος νομισθείη· ἐπειδὴ μάλιστα καὶ ὁ μακαριώτατος Ἀπόστολος, ὃς καὶ τῶν ἐθνῶν ἐγένετο διδάσκαλος, φαίνεται κωλύσας ταχείας γίνεσθαι τὰς καταστάσεις· τοῦ γὰρ μηκίστου χρόνου ἡ δοκιμασία, τὴν ἀναστροφήν, καὶ τὸν ἑκάστου τρόπον οὐκ ἀπεικότως ἐκτυποῦν δυνήσεται. Ἅπαντες εἶπον ἀρέσκειν αὐτοῖς, καὶ καθάπαξ μὴ δεῖν ἀνατρέπειν ταῦτα»
(κανὼν ι’ τῆς ἐν Σαρδικῇ συνόδου (343 ἢ 347 μ.Χ.)).

«Ἐν πᾶσι τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας φροντίζοντες, καὶ τοῦτο ὁρίσαι ἀναγκαῖον ἐθέμεθα. Ὥστε τοῦ λοιποῦ μηδένα τῶν λαϊκῶν ἢ μοναχῶν ἀθρόον εἰς τὸ τῆς ἐπισκοπῆς ὕψος ἀνάγεσθαι, ἀλλ' ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς βαθμοῖς ἐξεταζόμενον πρότερον, οὕτω τῆς ἐπισκοπῆς τὴν χειροτονίαν ὑποδέχεσθαι. Εἰ γὰρ καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἀπὸ τῶν λαϊκῶν ἢ μοναχῶν τινες, ἀπαιτούσης χρείας, παραυτίκα τιμῆς ἄξιοι γεγόνασιν ἐπισκοπικῆς, ἀρετῇ τε διαπρέψαντες καὶ τὰς κατ' αὐτοὺς ἐκκλησίας ὑψώσαντες, ἀλλὰ τό γε σπάνιον οὐδαμοῦ νόμον τῆς Ἐκκλησίας τιθέμενοι, ὁρίζομεν τοῦ λοιποῦ μηκέτι τοῦτο γίνεσθαι, εἰ μὴ κατὰ λόγον ὁ χειροτονούμενος διὰ τῶν ἱερατικῶν προέλθοι βαθμῶν, ἐν ἑκάστῳ τάγματι τὸν νενομισμένον χρόνον ἀποπληρῶν»
(κανὼν ιζ’ πρωτοδευτέρας συνόδου (861 μ. Χ.)).
 

ilias nektarios

Παλιο-μέλος... και μισό!
κε Θεοδορακη,στα απλα ελληνικα,τι εννουν τα κειμενα αυτα;
Αν εννοουν αυτα που νομιζω,τοτε ποσοι ιερεις στις μερες μας,εχουν κανει προηγουμενως ιεροψαλτες;
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium


«Ὅσιος ἐπίσκοπος εἶπεν· Καὶ τοῦτο ἀναγκαῖον εἶναι νομίζω, ἵνα μετὰ πάσης ἀκριβείας καὶ ἐπιμελείας ἐξετάζοιτο, ὥστε ἐάν τις πλούσιος, ἢ σχολαστικὸς ἀπὸ τῆς ἀγορᾶς ἀξιοῖτο ἐπίσκοπος γίνεσθαι, μὴ πρότερον καθίστασθαι, ἐὰν μὴ καὶ ἀναγνώστου, καὶ διακόνου καὶ πρεσβυτέρου ὑπηρεσίαν ἐκτέλεσῃ, ἵνα καθ᾽ ἕκαστον βαθμόν, ἐάν περ ἄξιος νομισθείη, εἰς τὴν ἁψίδα τῆς ἐπισκοπῆς κατὰ προκοπὴν διαβῆναι δυνηθείη. Ἕξει δὲ ἑκάστου τάγματος ὁ βαθμὸς οὐκ ἐλαχίστου δηλονότι χρόνου μῆκος, δι᾽ οὗ ἡ πίστις αὐτοῦ, καὶ ἡ τῶν τρόπων καλοκἀγαθία, καὶ ἡ στερρότης, καὶ ἡ ἐπιείκεια, γνώριμος γενέσθαι δυνήσεται· καὶ αὐτὸς ἄξιος τῆς θείας ἱερωσύνης νομισθεὶς τῆς μεγίστης ἀπολαύσει τιμῆς. Οὔτε γὰρ προσῆκόν ἐστιν, οὔτε ἡ ἐπιστήμη, οὔτε ἡ ἀγαθὴ ἀναστροφὴ ἐπιδέχεται, τολμηρῶς καὶ κούφως ἐπὶ τούτῳ ἰέναι, ὥστε ἢ ἐπίσκοπον, ἢ πρεσβύτερον, ἢ διάκονον προχείρως καθίστασθαι· οὕτω γὰρ ἂν εἰκότως νεόφυτος νομισθείη· ἐπειδὴ μάλιστα καὶ ὁ μακαριώτατος Ἀπόστολος, ὃς καὶ τῶν ἐθνῶν ἐγένετο διδάσκαλος, φαίνεται κωλύσας ταχείας γίνεσθαι τὰς καταστάσεις· τοῦ γὰρ μηκίστου χρόνου ἡ δοκιμασία, τὴν ἀναστροφήν, καὶ τὸν ἑκάστου τρόπον οὐκ ἀπεικότως ἐκτυποῦν δυνήσεται. Ἅπαντες εἶπον ἀρέσκειν αὐτοῖς, καὶ καθάπαξ μὴ δεῖν ἀνατρέπειν ταῦτα»
(κανὼν ι’ τῆς ἐν Σαρδικῇ συνόδου (343 ἢ 347 μ.Χ.)).

«Ἐν πᾶσι τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας φροντίζοντες, καὶ τοῦτο ὁρίσαι ἀναγκαῖον ἐθέμεθα. Ὥστε τοῦ λοιποῦ μηδένα τῶν λαϊκῶν ἢ μοναχῶν ἀθρόον εἰς τὸ τῆς ἐπισκοπῆς ὕψος ἀνάγεσθαι, ἀλλ' ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς βαθμοῖς ἐξεταζόμενον πρότερον, οὕτω τῆς ἐπισκοπῆς τὴν χειροτονίαν ὑποδέχεσθαι. Εἰ γὰρ καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἀπὸ τῶν λαϊκῶν ἢ μοναχῶν τινες, ἀπαιτούσης χρείας, παραυτίκα τιμῆς ἄξιοι γεγόνασιν ἐπισκοπικῆς, ἀρετῇ τε διαπρέψαντες καὶ τὰς κατ' αὐτοὺς ἐκκλησίας ὑψώσαντες, ἀλλὰ τό γε σπάνιον οὐδαμοῦ νόμον τῆς Ἐκκλησίας τιθέμενοι, ὁρίζομεν τοῦ λοιποῦ μηκέτι τοῦτο γίνεσθαι, εἰ μὴ κατὰ λόγον ὁ χειροτονούμενος διὰ τῶν ἱερατικῶν προέλθοι βαθμῶν, ἐν ἑκάστῳ τάγματι τὸν νενομισμένον χρόνον ἀποπληρῶν»
(κανὼν ιζ’ πρωτοδευτέρας συνόδου (861 μ. Χ.)).

Γιὰ τὴν ἀκρίβεια πάντως μιλᾶ γιὰ ἀναγνῶστες δὲν μιλᾶ γιὰ ψάλτες.

Ἀλλὰ καὶ στις ἑρμηνεῖες τοῦ κανόνα τῆς Σαρδικῆς κατὰ Ράλλη-Ποτλῆ, Σύνταγμα τῶν θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων, Τόμος Γ', Ἀθήνησιν 1853, δὲν ἀναφέρεται πουθενὰ ψάλτης.
 

Attachments

  • Rallis-Potlis 3.pdf
    117.7 KB · Views: 23

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Στὴν πρωτοχριστιανικὴ περίοδο «φαίνεται νὰ συλλειτουργοῦν οἱ διακονίες ἀναγνώστου καὶ ψάλτου παράλληλα καὶ συμπληρωματικά, γι’ αὐτὸ κι’ οἱ Ἀποστολικοὶ Κανόνες...Ὅ,τι ὁρίζουν γιὰ τὸν ἀναγνώστη ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ψάλτη...κάτω ἀπὸ τὶς λέξεις ἀναγνώστης καὶ ᾠδὸς πρέπει νὰ νοηθῇ κι’ ὁ ψάλτης, ὁ ὁποῖος δὲν ἀναφέρεται» (Ἀθ. Βουρλῆ Ὁ τρόπος ἀναγνώσεως-ἐκφωνήσεως τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων ἔκδ. Ἱερουργεῖν τὸ Εὐαγγέλιον (πρακτικὰ ε’ πανελληνίου λειτουργικοῦ συμποσίου) 2004 σ. 415).
 
Και οι αναγνώστες έψαλλαν (υπό την έννοια του χορού: χορός αναγνωστών). Απλά δεν είχαν τόσο υψηλή μουσική κατάρτιση όσο είχαν οι ψάλτες. Επίσης, οι ψάλτες είχαν ιδιαίτερο φωνητικό τάλαντο (ή ήταν ευνούχοι). Μαρτυρίες υπάρχουν στη διδακτορική διατριβή της δρ. Σπυράκου "Οι χοροί ψαλτών κατά την βυζαντινή παράδοση".
(Δυστυχώς δεν έχω το βιβλίο μαζί μου στο στρατόπεδο για να κάνω τις απαραίτητες παραπομπές).

Υ.Γ: Όταν το έγραψα με είχε προλάβει ήδη ο κος Θεοδωράκης.
 
Last edited:

domesticus

Lupus non curat numerum ovium


Στὴν πρωτοχριστιανικὴ περίοδο «φαίνεται νὰ συλλειτουργοῦν οἱ διακονίες ἀναγνώστου καὶ ψάλτου παράλληλα καὶ συμπληρωματικά, γι’ αὐτὸ κι’ οἱ Ἀποστολικοὶ Κανόνες...Ὅ,τι ὁρίζουν γιὰ τὸν ἀναγνώστη ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ψάλτη...κάτω ἀπὸ τὶς λέξεις ἀναγνώστης καὶ ᾠδὸς πρέπει νὰ νοηθῇ κι’ ὁ ψάλτης, ὁ ὁποῖος δὲν ἀναφέρεται» (Ἀθ. Βουρλῆ Ὁ τρόπος ἀναγνώσεως-ἐκφωνήσεως τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων ἔκδ. Ἱερουργεῖν τὸ Εὐαγγέλιον (πρακτικὰ ε’ πανελληνίου λειτουργικοῦ συμποσίου) 2004 σ. 415).

Μηπως ὁ συγγραφέας ὑποστηρίζει τὴν ἄποψή του καὶ μὲ καμιὰ ὑποσημείωση, γιατὶ ἄλλο τὶ ἀναφέρουν οἱ πηγὲς καὶ οἱ σχετικὰ σύγχρονοι ἑρμηνευτὲς τοῦ κανόνα καὶ ἄλλο τὶ θέλουμε νὰ πιστεύουμε ἐμεῖς ... Αὐτὸ τὸ πρέπει νὰ νοηθῇ, χωρὶς ὑποσημείωση μὲ ἑρμηνεία τῶν πηγῶν καὶ βιβλιογραφικὴ τεκμηρίωση δὲν μὲ πολυγεμίζει, οὕτε τὸ συγκεκριμένο μέλος ΔΕΠ ἔχει εἰδικότητα βυζαντινῆς φιλολογίας ἤ ἱστορίας.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Μηπως ὁ συγγραφέας ὑποστηρίζει τὴν ἄποψή του καὶ μὲ καμιὰ ὑποσημείωση, γιατὶ ἄλλο τὶ ἀναφέρουν οἱ πηγὲς καὶ οἱ σχετικὰ σύγχρονοι ἑρμηνευτὲς τοῦ κανόνα καὶ ἄλλο τὶ θέλουμε νὰ πιστεύουμε ἐμεῖς ... Αὐτὸ τὸ πρέπει νὰ νοηθῇ, χωρὶς ὑποσημείωση μὲ ἑρμηνεία τῶν πηγῶν καὶ βιβλιογραφικὴ τεκμηρίωση δὲν μὲ πολυγεμίζει, οὕτε τὸ συγκεκριμένο μέλος ΔΕΠ ἔχει εἰδικότητα βυζαντινῆς φιλολογίας ἤ ἱστορίας.


«Στὴν πρωτοχριστιανικὴ περίοδο ...φαίνεται νὰ συλλειτουργοῦν οἱ διακονίες ἀναγνώστου καὶ ψάλτου παράλληλα καὶ συμπληρωματικά, γι’ αὐτὸ κι’ οἱ Ἀποστολικοὶ Κανόνες...Ὅ,τι ὁρίζουν γιὰ τὸν ἀναγνώστη ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ψάλτη (πρβλ. 26, 42, 43 καὶ 69 Ἀποστολικοὺς κανόνες)...Οἱ Διαταγὲς τῶν Ἀποστόλων ἀπαιτοῦν «χειροτονία» (βιβλίο γ’, 11) μόνον ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο γιὰ τὴν ἐξασφάλισι τῆς κανονικότητος πρεσβυτέρων, διακόνων, διακονισσῶν, ἀναγνωστῶν, ὑπηρετῶν, ᾠδῶν, καὶ πυλωρῶν. Βεβαίως κάτω ἀπὸ τὶς λέξεις ἀναγνώστης καὶ ᾠδὸς πρέπει νὰ νοηθῇ κι’ ὁ ψάλτης, ὁ ὁποῖος δὲν ἀναφέρεται ἐδῶ»
(Ἀθ. Βουρλῆ Ὁ τρόπος ἀναγνώσεως-ἐκφωνήσεως τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων ἔκδ. Ἱερουργεῖν τὸ Εὐαγγέλιον (πρακτικὰ ε’ πανελληνίου λειτουργικοῦ συμποσίου) 2004 σσ. 411, 415).

 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium


«Στὴν πρωτοχριστιανικὴ περίοδο ...φαίνεται νὰ συλλειτουργοῦν οἱ διακονίες ἀναγνώστου καὶ ψάλτου παράλληλα καὶ συμπληρωματικά, γι’ αὐτὸ κι’ οἱ Ἀποστολικοὶ Κανόνες...Ὅ,τι ὁρίζουν γιὰ τὸν ἀναγνώστη ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν ψάλτη (πρβλ. 26, 42, 43 καὶ 69 Ἀποστολικοὺς κανόνες)...Οἱ Διαταγὲς τῶν Ἀποστόλων ἀπαιτοῦν «χειροτονία» (βιβλίο γ’, 11) μόνον ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο γιὰ τὴν ἐξασφάλισι τῆς κανονικότητος πρεσβυτέρων, διακόνων, διακονισσῶν, ἀναγνωστῶν, ὑπηρετῶν, ᾠδῶν, καὶ πυλωρῶν. Βεβαίως κάτω ἀπὸ τὶς λέξεις ἀναγνώστης καὶ ᾠδὸς πρέπει νὰ νοηθῇ κι’ ὁ ψάλτης, ὁ ὁποῖος δὲν ἀναφέρεται ἐδῶ»
(Ἀθ. Βουρλῆ Ὁ τρόπος ἀναγνώσεως-ἐκφωνήσεως τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων ἔκδ. Ἱερουργεῖν τὸ Εὐαγγέλιον (πρακτικὰ ε’ πανελληνίου λειτουργικοῦ συμποσίου) 2004 σσ. 411, 415).

ΟK. Διαβάζοντας πάντως τὸ κείμενο τῶν παραπάνω κανόνων πάντα ὁ ψάλτης ἀναφέρεται χωριστὰ ἀπό τὸν ἀναγνώστη. Καὶ μπορεῖ νὰ εὶναι καὶ οἱ δύο διακονίες, δὲν φαίνεται νὰ ταυτίζονται ὄμως, ἀντίθετα ἐμφανίζουν αὐτόνομη παρουσία.

Αὐτὸ τὸ πρέπει νὰ νοηθῇ πολὺ ἔμμεσα ἐξάγεται. Ἡ μελέτη τῶν πηγῶν χρειάζεται προσοχή.
 
Εἰς τὸ ἕτερον δὲ τοῦ σολέως μέρος, ἐν τῇ
ἀριστερᾷ βαθμίδι, ὁ ἕτερος δομέστικος ἵσταται ἐν τῷ καιρῷ τῶν ἑορτῶν,
τῶν λοιπῶν ψαλτῶν ἅμα αὐτῷ ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος ἔξωθεν χορείαν ποιουμένων
καὶ ὡς πρὸς τὸν ἀρχιερέα ὁρώντων, ἢ καὶ ἔξωθεν τῆς ἄλλης πλευρᾶς τοῦ
σολέως ἵστανται καὶ πρὸς μεσημβρίαν ὁρῶσιν· εἰ δ᾿ οὐκ εἰσὶ ψάλται, ὁ μέγας
πρωτοπαπᾶς ἵσταται ἐν τῇ ἀριστερᾷ τοῦ σολέως βαθμίδι μετὰ τῶν κληρικῶν,
πρεσβυτέρων ἢ καὶ ἀναγνωστῶν ψάλλειν εἰδότων, ὡς πρὸς μεσημβρίαν καὶ
αὐτοὶ βλέποντες, οἳ κατὰ στίχον τοῖς ψάλταις ἀντιφωνοῦσιν ἕως ὁ τῆς
εἰσόδου ἔλθοι καιρός· τότε οἱ ἐν τῷ ἀριστερῷ δὲ μέρει ἀναγνῶσται τοῖς
ψάλταις ἀντιφωνοῦσι.

http://analogion.com/forum/showthread.php?p=116646#post116646
 
Last edited:
Και οι αναγνώστες έψαλλαν (υπό την έννοια του χορού: χορός αναγνωστών). Απλά δεν είχαν τόσο υψηλή μουσική κατάρτιση όσο είχαν οι ψάλτες.

Διαβάζοντας πάντως τὸ κείμενο τῶν παραπάνω κανόνων πάντα ὁ ψάλτης ἀναφέρεται χωριστὰ ἀπό τὸν ἀναγνώστη. Καὶ μπορεῖ νὰ εὶναι καὶ οἱ δύο διακονίες, δὲν φαίνεται νὰ ταυτίζονται ὄμως, ἀντίθετα ἐμφανίζουν αὐτόνομη παρουσία.

εἰ δ᾿ οὐκ εἰσὶ ψάλται, ὁ μέγας
πρωτοπαπᾶς ἵσταται ἐν τῇ ἀριστερᾷ τοῦ σολέως βαθμίδι μετὰ τῶν κληρικῶν,
πρεσβυτέρων ἢ καὶ ἀναγνωστῶν ψάλλειν εἰδότων, ὡς πρὸς μεσημβρίαν καὶ
αὐτοὶ βλέποντες, οἳ κατὰ στίχον τοῖς ψάλταις ἀντιφωνοῦσιν ἕως ὁ τῆς
εἰσόδου ἔλθοι καιρός· τότε οἱ ἐν τῷ ἀριστερῷ δὲ μέρει ἀναγνῶσται τοῖς
ψάλταις ἀντιφωνοῦσι.

Λοιπόν;

Η τρίτη παράθεση υποστηρίζει τις δύο πρώτες: Η προτίμηση των ψαλτών στις ακολουθίες (για να ψάλλουν) είναι φανερή, και οι ιερείς-αναγνώστες-λοιποί κληρικοί προτιμούνται μάλλον συμπληρωματικά (και μάλιστα όχι όλοι αλλά «οἱ εἰδότες ψάλλειν»). Αυτό δείχνει ότι οι ιερείς την εποχή του αγίου Συμεών, στη Θεσσαλονίκη, προέρχονταν ως επί το πλείστο από την (λιγότερο καταρτισμένη μουσικά) τάξη των αναγνωστών και όχι των ψαλτών, όσο βέβαια μπορεί να υπάρχει ακόμα αυτή η σαφής διάκριση (βλ. εδώ), που στο τυπικό του αγίου Συμεών φαίνεται να υπάρχει διάκριση.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium








Η τρίτη παράθεση υποστηρίζει τις δύο πρώτες: Η προτίμηση των ψαλτών στις ακολουθίες (για να ψάλλουν) είναι φανερή, και οι ιερείς-αναγνώστες-λοιποί κληρικοί προτιμούνται μάλλον συμπληρωματικά (και μάλιστα όχι όλοι αλλά «οἱ εἰδότες ψάλλειν»). Αυτό δείχνει ότι οι ιερείς την εποχή του αγίου Συμεών, στη Θεσσαλονίκη, προέρχονταν ως επί το πλείστο από την (λιγότερο καταρτισμένη μουσικά) τάξη των αναγνωστών και όχι των ψαλτών, όσο βέβαια μπορεί να υπάρχει ακόμα αυτή η σαφής διάκριση (βλ. εδώ), που στο τυπικό του αγίου Συμεών φαίνεται να υπάρχει διάκριση.

Δὲν νομίζω. Ἐγώ καταλαβαίνω μόνο πὼς πέραν τῶν ψαλτῶν, κάποια ψαλτικὴ γνώση φαίνεται πὼς εἶχαν καὶ οἱ ἱερείς καὶ οἱ ἀναγνῶστες. Καὶ ὅπως φαίνεται λίγο παραπάνω, μιλᾶμε γιὰ κάτι παρόμοιο ὅπως ἔχω παρατηρήσει σὲ ἁγιορειτικὰ μοναστήρια. Ὁ ψάλτης στὴ Λειτουργία λ.χ ψάλλει τὸν τρισάγιο, τὸν χερουβικό καὶ τὸ ἄξιον ἐστιν κι ὅλες τὶς ὑπόλοιπες λειτουργικὲς ἀπαντήσεις στὶς ἐκφωνήσεις τοῦ ἱερέα τὶς ἀπαγγέλει ὁ «διαβαστής» ἤ κάποιος ἄλλος μοναχὸς χωρὶς ἰδιαίτερη ψαλτική κατάρτιση.

Ἡ παρουσία τοῦ ψάλτη σαφῶς διαχωρίζεται ἀκόμη καὶ στὴν λειψανδρία τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγίου Συμεών στὴν ὕστερη βυζαντινὴ περίοδο. Ὅὅμως προηγουμένως οἱ ἀναφορὲς στὴν ἀνακοίνωση τοῦ κ. Βουρλῆ ἀφοροῦσαν στὴν παλαιοχριστιανικὴ καὶ μεσοβυζαντινὴ περίοδο.
 

Attachments

  • Untitled.jpg
    47.2 KB · Views: 5
Δὲν νομίζω. Ἐγώ καταλαβαίνω μόνο πὼς πέραν τῶν ψαλτῶν, κάποια ψαλτικὴ γνώση φαίνεται πὼς εἶχαν καὶ οἱ ἱερείς καὶ οἱ ἀναγνῶστες. Καὶ ὅπως φαίνεται λίγο παραπάνω, μιλᾶμε γιὰ κάτι παρόμοιο ὅπως ἔχω παρατηρήσει σὲ ἁγιορειτικὰ μοναστήρια. Ὁ ψάλτης στὴ Λειτουργία λ.χ ψάλλει τὸν τρισάγιο, τὸν χερουβικό καὶ τὸ ἄξιον ἐστιν κι ὅλες τὶς ὑπόλοιπες λειτουργικὲς ἀπαντήσεις στὶς ἐκφωνήσεις τοῦ ἱερέα τὶς ἀπαγγέλει ὁ «διαβαστής» ἤ κάποιος ἄλλος μοναχὸς χωρὶς ἰδιαίτερη ψαλτική κατάρτιση.

Ἡ παρουσία τοῦ ψάλτη σαφῶς διαχωρίζεται ἀκόμη καὶ στὴν λειψανδρία τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγίου Συμεών στὴν ὕστερη βυζαντινὴ περίοδο. Ὅὅμως προηγουμένως οἱ ἀναφορὲς στὴν ἀνακοίνωση τοῦ κ. Βουρλῆ ἀφοροῦσαν στὴν παλαιοχριστιανικὴ καὶ μεσοβυζαντινὴ περίοδο.

Σαφώς έτσι είναι. Όμως και οι ιερείς από κάποια τάξη από τις δύο εξελίχθηκαν... (κανείς δεν χειροτονούνταν απευθείας ιερέας, αλλά ξεκινούσε ως κηροφόρος κληρικός, έπειτα αναγνώστης ή ψάλτης, υποδιάκονος και διάκονος, αλλά αυτά είναι γνωστά και δεν πρέπει να πλατειάζω).
Η διαφωνία μου είναι η εξής: Από τη στιγμή που ο ιερέας είναι άμουσος (ή όχι υψηλά καταρτισμένος μουσικά), δεν μπορεί να προήλθε από την τάξη των ψαλτών, αλλά από αυτή των αναγνωστών. Δεύτερο σημείο, που δεν μου κολλάει είναι η αιτία της συμψαλμωδίας ψαλτών με ιερείς και αναγνώστες. Στη Βασιλεύουσα, κατά τις μεγάλες εορτές, ναι συμμετείχαν και αναγνώστες και ιερείς και μονάζουσες και ορφανά, όμως ικανώς καταρτισμένα, και το πλήθος των χορών δήλωνε κατά κάποιο τρόπο το ύψος της εορτής. Στην Θεσσαλονίκη όμως, την εποχή του αγίου Συμεών δεν υπάρχει αυτή η πολυτέλεια. Η απάντηση των δύο αναγνωστών, αντί του λαού ή του χορού, στις καθολικές δεήσεις και την αγία αναφορά, φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα αυτής της «έκπτωσης», και δεν μπορεί κατά τη γνώμη μου να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο. Όμοια, η συμψαλμωδία αναγνωστών και ιερέων με τους ψάλτες, φαίνεται να είναι στο τυπικό του Αγίου Συμεών λύση ανάγκης, αλλά όχι λύση απελπισίας. Φαίνεται δηλαδή και οι ιερείς και οι αναγνώστες (κάποιοι, όχι όλοι) να μπορούν να ψάλλουν, και έτσι οι ακολουθίες να κυλούν ομαλά, όταν το πλήθος των ψαλτών δεν επαρκεί για να επανδρωθούν δύο χοροί.
Κατά τα άλλα, συμφωνούμε.
 
Top