tsak77
Χρῆστος Τσακίρογλου
Παίρνοντας υπόψη και αυτό το θέμα, θα ήθελα να καταθέσω μία μαρτυρία ενός πιστεύω από τους τελευταίους γνήσιους εκφραστές της ψαλτικής τέχνης, όπως την ακούσαμε από τους παλαιότερους, τον άρχοντα Δημήτριο Νεραντζή.
Σε μία άσχετη συζήτησή μας μου ανέφερε ότι, ποτέ σκοπός του δεν ήταν η αυτοπροβολή μέσω της ψαλμωδίας. Ενώ υπηρέτησε σε διαμερίσματα της Ελλάδος όπου το ιεροψαλτικό και φιλόμουσο κοινό τον λάτρεψε σε σημείο υπερβολικό, σκοπός του δεν ήταν το να τρελάνει τους ακροατές, αλλά η ορθή-σωστή ψαλμωδία και εδώ ερχόμαστε στο αντικείμενο του θέματος. Κάποτε ο αγαπητός Αντώνης Μιχελουδάκης είχε ως υπογραφή του μία φράση του άρχοντα που ανέφερε το ίδιο πράγμα (δεν θυμάμαι την φράση ακριβώς -αν θέλεις βοήθησε Αντώνη-) αλλά κατέληγε στο συμπέρασμα ότι σκοπός είναι η ορθή ψαλμωδία. Σε ένστασή μου ότι έφυγε από την ενεργώ ψαλτική δράση ενώ βρίσκεται σε μία περίοδο φωνητικής ακμής και ωριμότητας, μου απάντησε ότι πρέπει ο ψάλτης να φεύγει όταν πρέπει, ώστε να αφήνει μία καλή ανάμνηση το πέρασμά του από την τέχνη και όχι όταν αυτό επιβάλλεται... (Πόσοι συνάδελφοί μας έχουν αυτό τον τρόπο σκέψης
Πιστεύω ότι η ψαλτική χρειάζεται περισσότερη εγκράτεια απ' όση έχουν συνηθίσει να ακούνε τα αυτιά μας (κυρίως από νεώτερους εκπροσώπους της τέχνης μας, τους οποίους σίγουρα δεν θεωρούμε μέσους ψάλτες, αλλά high class), διότι δεν αναφερόμαστε στους κορεσμένους ακουστικά συναδέλφους, αλλά στο εκκλησίασμα, το οποίο πρέπει να είναι σε θέση να μπορεί να παρακολουθήσει αυτό που ψάλλεται. Για μένα λοιπόν το πρόβλημα είναι ότι αυτή την τέχνη δεν την εμπιστευόμαστε. Απεναντίας, προσπαθούμε να ακροβατούμε μιμούμενοι κάποιον ή ακόμη και με προσωπικά άλματα να ξεφεύγουμε από τα φυσικά φωνητικά μας όρια και όταν συμβαίνει αυτό με μία σχετική επιτυχία, θεωρούμε ότι ακούμε γνήσια (ή ανώτερη) ψαλτική, είναι όμως έτσι;
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γραφή της μουσικής μας αναφέρεται εξ αρχής στην φωνή. Δεν γράφτηκε για κάποιο μουσικό όργανο περιορισμένων δυνατοτήτων, ώστε η φωνητική μας εκτέλεση να πρέπει να το διανθήσει με πράγματα που δεν γράφονται, ούτε καν εννοούνται. Εγώ λοιπόν προτείνω σε εμάς τους μέσους ψάλτες να μάθουμε κατ' αρχήν να διαβάζουμε καλά την παρασημαντική μας. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Πιστέψτε με, ακόμη και μετροφωνία να ψάλλουμε, το αναγκαίο θα επιτευχθεί, πόσο μάλλον να κάνουμε ερμηνεία του μέλους (όχι ότι νάναι, αλλά ότι γράφει).
Εάν θέλουμε να μιλήσουμε για την πραγματικότητα, η αλήθεια είναι ότι στην ψαλτική βασιλεύει η ημιμάθεια και μάλιστα από την πλειοψηφία μας γίνονται σοβαρές προσπάθειες για την διατήρησή της (ίσως και διότι το αναλόγιο δεν ανταμοίβει τα δέοντα οικονομικώς, είναι και αυτό μία σεβαστή επαγγελματικά άποψη...). Δεν θέλουμε να ακούμε για την θεωρία της μουσικής μας, δεν θέλουμε να ακούμε για το τυπικό, παίρνουμε 5-6 κασσέτες, τις ακούμε, κάνουμε ότι και ο εκτελεστής και αυτό μας κάνει ψάλτες. Εάν κάποιος γνωρίζει κάτι παραπάνω από εμάς περιθωριοποιείται αυτομάτως. Παρόλ' αυτά θεωρώ ότι ο μέσος συνειδητοποιημένος ψάλτης προσφέρει στο εκκλησίασμα αυτό που πρέπει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαύεται. Κατ' εμέ προσφέρει περισσότερα ίσως και από τον ανώτερο ψάλτη, λόγω της γνώσης του ρόλου του, εφόσον δεν θεωρεί ότι είναι ο από μηχανής Θεός που σώζει τη λατρεία, αλλά ένας μεταξύ ίσων, μέ κάποιες εξειδικευμένες γνώσεις. Εάν όμως δεν έχει την δίψα για αναζήτηση και μελέτη πάνω στην τέχνη που αγαπά, πλέον δεν είναι δούλος της, οι ρόλοι αντιστρέφονται και τα αποτελέσματα προκαλούν ακόμα και στο άμουσο εκκλησίασμα την απόρριψη...
Το συμπέρασμά μου είναι να προσπαθούμε να ψάλλουμε σωστά, δηλαδή παραδοσιακά. Τίποτα παραπάνω, αλλά να μην αρκούμαστε και σε τίποτα λιγότερο.