[Ερώτηση] Χρήση κατανυκτικών τροπαρίων μετά το εωθινό Ευαγγέλιο των Κυριακών του Τριωδίου - Μ. Τεσσαρακοστής

Τώρα που παρήλθε η μεγάλη Τεσσαρακοστή και δεν υφίσταται ενδεχόμενο δημιουργίας συγχύσεως , θα ήθελα να θέσω ένα ερώτημα που από καιρό με απασχόλησε και παρακαλώ τους καλούς γνώστες του Ψαλτολογίου να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις τους επί των Τυπικών διατάξεων: Δεν απάδει με τον αναστάσιμο-χαρμόσυνο χαρακτήρα του εωθινού Ευαγγελίου των Κυριακών η χρήση , κατά την περίοδο της μεγάλης Τεσσαρακοστής, των κατανυκτικών πεντηκοσταρίων «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα…», «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε…..» , «Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν…»; Τι αναφέρουν τα παλαιά Τυπικά και οι πηγές για το θέμα;
 
Τώρα που παρήλθε η μεγάλη Τεσσαρακοστή και δεν υφίσταται ενδεχόμενο δημιουργίας συγχύσεως , θα ήθελα να θέσω ένα ερώτημα που από καιρό με απασχόλησε και παρακαλώ τους καλούς γνώστες του Ψαλτολογίου να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις τους επί των Τυπικών διατάξεων: Δεν απάδει με τον αναστάσιμο-χαρμόσυνο χαρακτήρα του εωθινού Ευαγγελίου των Κυριακών η χρήση , κατά την περίοδο της μεγάλης Τεσσαρακοστής, των κατανυκτικών πεντηκοσταρίων «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα…», «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε…..» , «Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν…»; Τι αναφέρουν τα παλαιά Τυπικά και οι πηγές για το θέμα;

Ο Πεντηκοστος ψαλμός ,τι χαρακτήρα εχει ,αφού το θέτετε ετσι;.
Πρόχειρη σκέψη ..
Απαντώ εγω λοιπόν .
Παρακλητικό ,κατανυκτικό ,ικετευτικό ,συγχωρητικο .
Προσεύχεται και παρακαλάει ο προφητάναξ Δαυιδ ,έν ψυχή συντετριμμένη .
Όλος ο ψαλμός ειναι μια ικεσία .
Καταλύεται δε και το τελευταίο τροπάριο περίτεχνα με την αρχή του Πεντηκοστου ψαλμού..."....ως ο Δαυιδ βοω σοι ...ελέησον με ο Θεος κατα το μέγα σου έλεος ..."
Δεν βλέπω που το πρόβλημα και γιατι να μην κολλάει .
Όσον αφορα τα παλαιά τυπικά ,ας το ψάξει κάποιος αν θέλει ....
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Μᾶλλον πρέπει νά ἐρευνηθεῖ ἡ θέση/σχέση τοῦ «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς, ἀπὸ τοῦ τάφου...», γιατί πάντα τά λοιπά σέ ὅλες τίς περιόδους ὑπομνηματισμός τοῦ Ν΄ψαλμοῦ εἶναι· ἕως τοῦ «Ἐλέει, καὶ οἰκτιρμοῖς...».

 
Τώρα που παρήλθε η μεγάλη Τεσσαρακοστή και δεν υφίσταται ενδεχόμενο δημιουργίας συγχύσεως , θα ήθελα να θέσω ένα ερώτημα που από καιρό με απασχόλησε και παρακαλώ τους καλούς γνώστες του Ψαλτολογίου να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις τους επί των Τυπικών διατάξεων: Δεν απάδει με τον αναστάσιμο-χαρμόσυνο χαρακτήρα του εωθινού Ευαγγελίου των Κυριακών η χρήση , κατά την περίοδο της μεγάλης Τεσσαρακοστής, των κατανυκτικών πεντηκοσταρίων «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα…», «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε…..» , «Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν…»; Τι αναφέρουν τα παλαιά Τυπικά και οι πηγές για το θέμα;

Έχει συζητηθεί ξανά. Συναντούμε σε παλαιά τυπικά τα κατανυκτικά τροπάρια στις καθημερινές της σαρακοστής, όχι όμως τις Κυριακές, λόγω αναστάσιμου χαρακτήρα. Βλέπε π.χ. Ωρολόγιο Κρυπτοφέρρης.
 
Αν κατάλαβα καλά- ειδάλλως,παρακαλώ, διορθώστε με – δεν τίθεται θέμα με την χρήση των κατανυκτικών διότι τρόπον τινά αποτελούν υπομνηματισμό του ούτως ή άλλως κατανυκτικού Ν΄ ψαλμού. Ο Ν΄ ,βεβαίως ,είναι μέρος του όρθρου αλλά «συνυφάνθη» με το Ευαγγέλιο του όρθρου και για τον λόγο αυτό τα συνοδεύοντα αυτόν «πεντηκοστάρια» κατά τις εορτές και Κυριακές άρχισαν να έχουν σχέση με την εορτή και την ανάσταση και όχι με τον Ν΄. Στην περίπτωσή μας συνεχίζεται η οργανική σχέση του Ν΄ και των συνοδευόντων αυτόν τροπαρίων.
Ευχαριστώ και πάλι όλους για την άμεση ανταπόκριση στο ερώτημά μου και διορθώστε ,τυχόν,ανακρίβειες στα παραπάνω.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ἅς ξεκινήσουμε ἀπό τόν χαρακτηρισμό «κατανυκτικά». Γιατί; Συμπεριλαμβάνονται στά τῆς Παρακλητικῆς; Ἔστω. Αἴρεται ὁ κατανυκτικός καί ἐξιλαστικός χαρακτῆρας τοῦ Τριῳδίου τίς Κυριακές; Τότε, δέν ἔχουν θέση τά θέματα καί τά τροπάρια τῶν Κυριακῶν Τελώνου καί Φαρισαίου, Ἀσώτου, Ἀπόκρεω κλπ..

Πολλῷ δέ μᾶλλον ὅταν αὐτός οὗτος ὁ Ν΄ ψαλμός, ἡ παλαιά ἔναρξη τοῦ ἀρχαίου μοναχικοῦ ὄρθρου, τίθεται ἀκριβῶς «διά τήν ζωηράν ἔκφρασιν τῆς μετανοίας καί τῆς συντριβῆς τῆς χαρακτηριζούσης αὐτόν.… ἡ αἴτησις συγχωρήσεως ἀποτελεῖ προϋπόθεσιν διά τήν ἀναφοράν εὐπροσδέκτου εἰς τόν Θεόν προσευχῆς» (᾿Ι. Μ. Φουντούλη, Λειτουργική –Σημειώσεις πρός χρῆσιν τῶν φοιτητῶν–, Τεῦχος Ε΄, Ἀκολουθίαι τοῦ νυχθημέρου» σελ. 84 & 116).

Ὑπό στίχον ἐψάλλοντο πεντηκοστάρια, τῶν Κυριακῶν 8 σέ κάθε ἦχο καί ἄλλα στίς ἑορτές (ΕΒΕ 2061 & ΕΒΕ 2622 στό· Δημ. Κ. Μπαλαγεώργου, Ἡ ψαλτική παράδοση τῶν ἀκολουθιῶν τοῦ βυζαντινοῦ κοσμικοῦ τυπικοῦ, σ. 250, 251). Στά περισσότερα ἐξ αὐτῶν ὑπάρχουν λέξεις αὐτούσιες ἀπό τόν Ν΄. Στά τῶν ἑορτῶν ὑπάρχει τό «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς, ἀπό τοῦ τάφου...» (πλ. β΄ - μᾶλλον γιά τήν ἑορτή τῆς Ἀναστάσεως) καί τό «Τῆς μετανοίας ἄνοιξον μοι πύλαςΖωοδότα…» (πλ. δ΄), πού δέν ξέρω γιά ποιά ἑορτή. Ὑπάρχει καί τό «Ὡς οἰκτίρμων Κύριε…» (πλ. α΄) τῆς ᾀσματικῆς παννυχίδος, πού ὅπως γνωρίζουμε, ἐξ αὐτῆς εἰσήχθη τό εὐαγγέλιον τῆς μοναχικῆς ἀκολουθίας τοῦ ὄρθρου.

Στά πεντηκοστάρια αὐτά, ὅ που διασῴζονται σέ παλαιά τυπικά, δέν ὑπάρχουν τά ὑπό τήν μικράν δοξολογίαν σήμερον ψαλλόμενα κατά τάς Κυριακάς δύο τροπάρια καταλήγοντα στό «ἐξάλειψον τὰ πλήθη, τῶν ἐμῶν ἐγκλημάτων».

Ἡ πρόβλεψη τοῦ «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα…» γιά τήν α΄ ἑβδομάδα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς στό Ὡρολόγιον Κρυπτοφέρρης καί στά Τυπικά Μεσσήνης καί Μίλι (Εὐαγγελίας Χ. Σπυράκου, Οἱ χοροί ψαλτῶν κατά τήν βυζαντινή παράδοση, σ. 360) προϋποθέτει τήν παλαιάν τάξιν, ὅπως ἐκθέσαμε. Πάντως, ἐξ αὐτοῦ, μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νά ἐξηγήσω τήν ὕπαρξη τῆς ἱκεσίας «Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου» κατά τούς ὄρθρους τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, πού διασῴζει προφανῶς ἀρχαία διάταξη ψαλμωδίας πεντηκοστοῦ καί πεντηκοσταρίου.

Συμπέρασμα: Καλῶς προβλέπονται αὐτά τά πεντηκοστάρια τήν περίοδο τοῦ Τριῳδίου κατά τό ΤΑΣ καί τό Τριῴδιον καί τό κυριώτερο: Δέν ἀπάδουν!

 
Top