Η ονομασία Φρύγιος, ανήκει αποκλειστικά στον Γ΄. Ήχο.
Αυτά τα Λειτουργικά, μάλλον θα ταίριαζαν καλύτερα, με την ονομασία Πεντάφωνος.
Παραθέτω μία σχετική εργασία για τον Φρύγιο ( μάλλον γι'α υτά τα Λειτουργικά ).
Δ Ι Ε Υ Κ Ρ Ι Ν Ι Σ Ε Ι Σ
ΕΠΙ ΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΟΥ ΜΙΧ. ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΤΩΝ ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΩΝ « Φ Ρ Υ Γ Ι Ο Σ »
Κατ’ αρχήν, αυτά τα Λειτουργικά, κακώς πήραν την επωνυμία « Φρύγιος ». Φρύγιος κατά τους Αρχαίους Προγόνους μας, ήταν ο Γ΄. Ήχος. Η μόνη δικαιολογία που μπορούμε να πούμε γι’ αυτή την ονομασία ( και θα το δείτε παρακάτω ), είναι ότι επειδή δουλεύουν σε καθαρά εναρμόνια κλίμακα, και από το γεγονός, ότι ο Γ΄. Ήχος ανήκει στο Εναρμόνιο Γένος, ονομάστηκαν και τα Λειτουργικά αυ-τά « Φρύγιος».
Σ’ αυτά λοιπόν τα Λειτουργικά του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, ο Φθόγγος ΖΩ, παίρνει την Εναρμόνια Φθορά και όχι την παρόμοια τριτημόρια ύφεση, όπως συμβαίνει σε όλα τα μέλη του Διατονικού Πλαγίου Α΄. Ήχου, οπότε η ύφεσις, ενεργεί μόνον επί του ΖΩ, ο οποίος εκτελείται ελαττωμένος, ενώ οι υπόλοιποι Φθόγγοι, παραμένουν στίς φυσικές τους θέσεις και όταν καταλήγουν, πέρνουν και τις φυσικές τους Μαρτυρίες .
Στη περίπτωση αυτή, ο Ήχος ( ο Πλάγιος του Α΄. ) καταλήγει Διατονικά στον ΠΑ, όπως και ο Α΄. Ήχος .
Εδώ όμως, σ’ αυτά τα Λειτουργικά, το Ατζέμ μπαίνει σάν Εναρμόνια Φθορά και ως εκ τούτου, αλλάζει το Γένος σε Εναρμόνιο, δημιουργώντας Παραχορδή, διότι τιθεμένου του Ατζέμ στον ΖΩ, παραλλαγίζουμε ( όπως έχουμε πεί σε αλλού ) τούτον ως ΓΑ και όταν τίθεται στον ΓΑ ή στον ΒΟΥ, παραλλαγίζουμε αυτούς ως ΖΩ Εναρμόνιο, οπότε όλοι οι Φθόγγοι με την σειρά τους, πέρνουν ανάλογες ονομασίες και καταλήγοντας, τις ανάλογες Μαρτυρίες .
Δηλαδή ο Εναρμόνιος ΖΩ, παραλλαγιζόμενος ως ΓΑ, πέρνει τα Πελασγικά του Γα. Ο ΚΕ ως ΒΟΥ, το Μαρτυρικό ( λάμδα ), ο ΔΙ ως ΠΑ το υμίφι και ο ΓΑ ως ΝΗ, τα Πελασγικά του άνω ΝΗ.
Το ίδιο γίνεται και στα Παπαδικά Μέλη του Γ΄. Ήχου, όταν τοποθετείται πάνω στον Φθόγγον ΓΑ, η Φθορά, ο οποίος παραλλαγίζεται σάν ΝΗ, και ακολουθούν ανάλογες ονομασίες και Μαρτυρίες των διάφορων Φθόγγων, όπως προαναφέραμε, με τη διαφορά, ότι εδώ γίνεται μετάθεση κατά Τονο, δεδομένου ότι ο Ήχος, δεν αλλάζει Γένος .
Αντιθέτως, στα Λειτουργικά αυτά, δημιουργείται Παραχορδή, και το Γένος, μετατρέπεται εις Εναρμόνιο ( παρόμοια περίπτωση, η Δοξολογία του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, η αναφερόμενη κ α κ ώς ως Βαρέως Εναρμονίου Ήχου, ενώ κανονικά είναι καθαρός Γ΄. Ήχος, αλλ’ ούτό βέβαια είναι άλλη ιστορία ).
Δυστυχώς όμως, όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένως, η Βυζαντινή Μουσική, δεν κατοχυρώνεται πλήρως από τα υπάρχοντα Θεωρητικά, και έτσι, δεν διαφωτίζονται πολλά σημεία της επακριβώς. Παράλληλα δε και με την υποτυπώδη διδασκαλία, που εφαρμόζουν σήμερα τα Ωδεία ( με τις ευλογίες Εκκλησίας και Κράτους ), έχουμε σαν αποτέλεσμα, το μεγαλύτερο μέρος των Ιεροψαλτών, να μη παραλλαγίζει σωστά, οπότε εκτός των άλλων λαθών τα οποία συναντάμε στην Ορθογραφία της Μουσικής, την οποίαν αγνοούν πολλοί εκ των κ. κ. Καθηγητών, καθώς επίσης και οι περισσότεροι από τους ασχολούμενους με την μελοποίηση νέων Μαθημάτων.
Έτσι, γράφοντας ή παραλλαγίζοντας, κάουν ουσιώδη σφάλματα, δημιουργώντας μεγαλύτερο κακό, διότι όταν ένα Μέλος, δεν παραλλαγίζεται σωστά, είναι αδύνατον να γίνει σωστή εκτέλεση των Διαστημάτων .
Αυτά τα λίγα, αισθανθήκαμε την ανάγκη να διευκρινίσουμε, διότι παρατηρήσαμε πρίν από πολλά χρόνια, τα σφάλματα των Μαρτυριών, στα προαναφερόμενα Λειτουργικά, και μέχρις την επιβεβαίωση του νύν μακαριστού Νικολάου Απτόσογλου, γαμπρού του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, ότι τα Λειτουργικά « τα θέλει » με Εναρμόνια Φθορά ( γι’ αυτό και τα ονομάζει κακώς βέβαια
« Φρύγιο »), ήταν δύσκολο να καταλάβουμε το εάν ο Μελοποιός, ήθελε Διατονική ή Εναρμόνια κατάληξη, και ως εκ τούτου, και το πνεύμα της όλης συνθέσεως .
Έχουμε την εντύπωση, ότι οι διευκρινήσεις αυτές, ήταν επι-βεβλημένες και μας απαλλάσσουν από κάθε τυχόν αμάρτημα, δεδομένου ότι από την τρυφερή ηλικία των 7 ετών, η ζωή μας αναλώνεται στη μελέτη και διακονία της Βυζαντινής μας Μουσικής, με τον διακαή πόθο, να την δούμε συνεχώς και υγειώς διαδεδομένη και θριαμβέβουσα, έναντι όλων των Δυτικού τύπου καταλοίπων και λοιπών νεωτεριστών .
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
ΑΡΧΩΝ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ
, μαζί με το " Ταις Αγγελικαίς ", για να μην χαλάσουμε το κουστούμι.