Τυπικό της Αγρυπνίας (καταγραφή π. Γ. Ρήγα)

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Έχω παρατηρήσει αρκετές διαφοροποιήσεις σε τέλεση αγρυπνίας ιδίως στις ενορίες. Το Τυπικό της Αγρυπνίας όπως το περιγράφει ο π Γ. Ρήγας έχει ήδη δημοσιεύσει ο Παναγιώτης Παπαδημητρίου.

http://typikon.net/Agrypnia_plhnSabbatouKyriakhs.htm

Πώς το κρίνετε; Είναι αυτό που εφαρμόζετε και εσείς; Είναι αυτό που εφαρμόζεται στο Άγιον Όρος (ή εκεί είναι άλλη περίπτωση);

Δεν αναφέρει περί προοιμίου της αγρυπνίας (θυμίασμα, "Εισελεύσομαι" κτλ.). Πού αναφέρεται αυτό;

Εμείς αυτό εφαρμόζουμε συνήθως στα τοπικά μοναστήρια με μερικές "περικοπές". Δεν κάνουμε μικρό εσπερινό, δεν ψάλλουμε Μακάριος Ανήρ, δεν λέμε αναγνώσματα στα καθίσματα και κάνουμε μόνο την Α' ώρα πρίν τη Θ. Λειτουργία. Στις ενορίες επικρατεί το "ώς δόξη τω προεστώτι".
 
Last edited by a moderator:

Deacon

Παλαιό Μέλος
Το θυμίασμα στην έναρξη της αγρυπνίας είναι αρχαία τάξη που τηρείται, εξ όσων γνωρίζω, και στο Aγιο Όρος και σε πολλές Μονές εκτός Αγίου Όρους. Ως απαράιτητο στοιχείο ενάρξεως της αγρυπνίας το αναφέρει το ΤΑΣ (εκδ. 1545). Το προοίμιο "Εισελεύσομαι" δεν γνωρίζω ακριβώς από πού προέρχεται.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ ο Οικονόμος π. Γεώργιος Ρήγας δεν αναφέρει το θυμίασμα και το ψάλσιμο του προοιμίου, είναι νομίζω ο πρώτος που καταγράφει το "Εισελεύσομαι..." και μουσικά στο γνωστό βιβλίο του με ψαλμωδήματα της Σκιάθου (αν γνωρίζετε και κάτι προγενέστερο θα με ενδιέφερε ιδιαίτερα).
Η μη αναφορά του θυμιάσματος δεν με παραξενεύει, διότι, όπως πολύ ωραία αναφέρει ο π. Δοσίθεος (Ηγούμενος Ι.Μ. Τατάρνης) στο πόνημά του "Διάταξις της Αγρυπνίας": "Ἡ διάταξις τοῦ ΤΑΣ [...] εἶναι ἐν πολλοῖς λίαν συνοπτικὴ διότι ἀπευθύνεται εἰς εἰδότας". Αυτό ισχύει με όλα τα Τυπικά. Απευθύνονται σε ανθρώπους που έχουν ιδέα περί εκκλησιαστικού τελετουργικού και απλά υπενθυμίζουν τα βασικά του σημεία, διότι οι λεπτομέρειες μαθαίνονται διά ζώσης.
Θα ήθελα σ' αυτό το σημείο να αναφέρω κάποια σημαντικά κατά την γνώμη μου στοιχεία σχετικά με τον Γεώργιο Ρήγα και την λειτουργική παράδοση της Σκιάθου που διαμόρφωσε γίγαντες ορθοδόξου πνεύματος όπως ο Παπαδιαμάντης.
Ως γνωστόν, ο Ρήγας συγγράφοντας το γνωστό σε όλους μας τυπικό του, έχει βασικά υπ' όψη τα λατρευτικά βιώματά του στην περίφημη Μονή Ευαγγελιστρίας Σκιάθου και τα τυπικά που αυτή διέσωσε. Κτίτωρ της Ιεράς αυτής Μονής είναι ό Aγιος Νήφων, ο Κολλυβάς, ένας από τους πολλούς Αγιορείτες που έφυγαν κακήν κακώς από το Όρος, την περίοδο της γνωστής έριδος που ταλαιπώρησε τον ορθόδοξο κόσμο των τελών του 18ου και αρχών του 19ου αι. μ.Χ. Το πόσο επηρέασε η παρουσία των Κολλυβάδων την Σκιάθο μαρτυρείται απο τα πολλά περί τούτου γραφόμενα του Παπαδιαμάντη και του Μωραϊτίδη (των δύο Σκιαθιτών Αλεξάνδρων, εξαδέλφων κατά σάρκα και σφόδρα φιλομονάχων).
Προσωπικά είχα την ευλογία να διαπιστώσω μια ακριβώς αντίστοιχη κατάσταση σε ένα άλλο σπουδαίο νησί της πατρίδας μας, την Ύδρα.
Την εποχή που ο Aγιος Νήφων εγκαθίσταται στην Σκιάθο, ο αδελφός του, Γέροντας Ιερόθεος ο Κολλυβάς (λεπτομερή εργασία περί αυτού έχει εκδώσει ο Aχιλλέας Χαλδαιάκης), φτάνει με την συνοδεία του στην Ύδρα, περίπου το 1813 μ.Χ. Ό,τι ανέφερα για την Σκιάθο ισχύει ακριβώς και για την Ύδρα. Το νησί επηρεάστηκε πολύ από την παρουσία αυτών των αγίων και ζηλωτών μοναχών, που έφεραν μαζί τους όχι μόνο την μοναστική τους παράδοση και το ορθόδοξο ήθος τους, αλλά και την μεγάλη τους ψαλτική παιδεία.
Η παράδοση που άφησαν είναι τόσο έντονη που φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι μόνο στα Μοναστήρια του νησιού αυτού στιχολογείται και σήμερα ψαλτά κατά τις μεγάλες αγρυπνίες το "Μακάριος ανήρ" (επιλέγουν το σύντομο "Μακάριος Ανήρ" του Φωκαέως ή του Γεωργίου Κρητός) μετά από τα Ανοιξαντάρια που πάντα ψάλλονται και ουδέποτε καταλιμπάνονται όπως και ο Ρήγας αναφέρει (ακόμα και στο Όρος σήμερα, όταν ψάλλεται το "Μακάριος ανήρ" ανοιξαντάρια δεν λέγονται).
Επίσης, ο τρόπος ψαλσίματος στο νησί της Ύδρας είναι εντελώς ιδιαίτερος και απηχεί κάποιες παλαιές παραδόσεις.
Ο συσχετισμός παραδόσεων Σκιάθου και Ύδρας (και άρα η κοινή τους προέλευση) αποδεικνύεται και από κάτι που πρόσφατα διεπίστωσα και θεωρώ εντυπωσιακό. Στις αγρυπνίες των Μοναστηριών της Ύδρας, και ειδικότερα στην Λιτή, τα 40 "Κύριε ελέησον" που λέγονται στις μεγάλες δεήσεις, ψέλνονται κατά ιδιόμορφη ψαλτική παράδοση πενταπλά (επί οκτώ) και όχι δεκαπλά (επί τέσσερα) ως είθισται. Το μέλος που οι Υδραίοι ψάλτες από μνήμης ψάλλουν στα "Κύριε ελέησον" αυτά ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με τα πενταπλά "Κύριε ελέησον" που καταγράφει ο Ρήγας στα μελωδήματα της Σκιάθου που εξέδωσε! Αυτό αποδεικνύει την μεγάλη λειτουργική και ψαλτική παράδοση που φτάνει ως τις μέρες μας από την εποχή ακόμα των αγίων Κολλυβάδων.

Συγχωρέστε με που ξέφυγα από το θέμα, αλλά νομίζω ότι έτσι θα κατανοήσουμε καλύτερα τί εστι π. Γεώργιος Ρήγας και ποιά η ιστορία και η σημασία του τυπικού του.
 
Last edited:

Hristakis

Παμπάλαιο φθορικό μέλος
Τέλειος...αυτό θα πει επιχειρηματολογία...(πάλιν:))ας τα βλέπουν κάποιοι...
 

Lampadarios

Καλαφάτης Θανάσης
Ευχαριστούμε για την πλήρη κατατόπιση επι του θέματος. Εύγε! Το μουσικό βιβλίο του Ρήγα πού μπορούμε να το βρούμε;Κυκλοφορεί;:confused:
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Στις αγρυπνίες των Μοναστηριών της Ύδρας, και ειδικότερα στην Λιτή, τα 40 "Κύριε ελέησον" που λέγονται στις μεγάλες δεήσεις, ψέλνονται κατά ιδιόμορφη ψαλτική παράδοση πενταπλά (επί οκτώ) και όχι δεκαπλά (επί τέσσερα) ως είθισται. Το μέλος που οι Υδραίοι ψάλτες από μνήμης ψάλλουν στα "Κύριε ελέησον" αυτά ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με τα πενταπλά "Κύριε ελέησον" που καταγράφει ο Ρήγας στα μελωδήματα της Σκιάθου που εξέδωσε!

Πρίν καιρό εἶχα δεῖ αὐτό τό μήνυμά σας καί ἤθελα νά σχολιάσω τό σημεῖο πού παρέθεσα, ἀλλά μετά τό εἶχα [ξε]χάσει. Μέ τήν ὡραία ἀναδιάρθρωση πού ἔκανε ὁ κ. Δημήτρης ξαναβρέθηκε μπροστά μου.
Στό Ναό μου ἀπό εἰκοσαετίας συνεφημερεύει πάτμιος πρεσβύτερος, καί μέσα σ᾿ αὐτά τά χρόνια ἔχουμε κάνει ἀγρυπνίες στίς μνῆμες τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου μέ συμμετοχή καί ἄλλων πάτμιων ἱερέων καί ψαλτῶν, ἀλλά ἔχω βρεθεῖ καί σέ ἀγρυπνίες τῆς Μονῆς στήν Πάτμο κατά τίς δύο ἐτήσιες πανηγύρεις.
Αὐτό τό ἰδιόμορφο στήν ψαλμωδία Κύριε ἐλέησον τῆς Λιτῆς μέ ὀκτάρια ἐπί πέντε ὅμως, νόμιζα ὅτι ἦταν πατινιώτικο. Διεπίστωσα ἀπό τό μήνυμά σας ὅτι ἀπό ἀλλοῦ ἔλκει τήν καταγωγή του. Καί αὐτοί στήν Πάτμο εἶχαν τόν ἅγ. Μακάριο τόν Νοταρᾶ Ἀρχιεπ. Κορίνθου, τόν ἅγ. Νήφωνα πρωτοστατήσαντα στήν "κάθοδο"τῶν Κολλυβάδων στήν Πάτμο, τόν Γρηγόριο Γραβανό, Μακάριο Ἀντωνιάδη.
Δέν ἔχω πρόσβαση στό μουσικό τοῦ Ρήγα, ἀλλά φαντάζομαι θά εἶναι τό ἴδιο. Κοίταξα μήπως στήν ἰστοσελίδα τῆς Μονῆς τό ἔχουν ἀνεβάσει στά ἀκούσματα. Θά προσπαθήσω μέσω τοῦ ἁγίου Καθηγουμένου καί Πατριαρχικοῦ Ἐξάρχου Πάτμου νά τό ἀνεβάσουν στήν ἰστοσελίδα τους γιά νά κάνετε καί τήν σύγκριση. Τελευταία πληροφόρηση μοῦ λέει ὅτι κυκλοφορεῖ ψηφιακός δίσκος τῆς Μονῆς πού τό περιέχει. Θα δοῦμε...

Υ.Γ. Στή Μονή πάντα ψάλλουν τό ἀργό Φῶς ἰλαρόν μ᾿ ἕνα ὡραῖο ρυθμό, ὅπου τό μέλος μετά ἀπό κάποια στιγμή ἐπαναλαμβάνεται τό ἴδιο, κι ἔτσι εἶναι εὔκολο στήν ἐκμάθηση· ἄλλωστε αὐτοί τό ξέρουν ὅλοι ἀπ᾿ ἔξω.
 

Αὐτό τό ἰδιόμορφο στήν ψαλμωδία Κύριε ἐλέησον τῆς Λιτῆς μέ ὀκτάρια ἐπί πέντε ὅμως, νόμιζα ὅτι ἦταν πατινιώτικο...

Υ.Γ. Στή Μονή πάντα ψάλλουν τό ἀργό Φῶς ἰλαρόν μ᾿ ἕνα ὡραῖο ρυθμό, ὅπου τό μέλος μετά ἀπό κάποια στιγμή ἐπαναλαμβάνεται τό ἴδιο, κι ἔτσι εἶναι εὔκολο στήν ἐκμάθηση· ἄλλωστε αὐτοί τό ξέρουν ὅλοι ἀπ᾿ ἔξω.

Μήπως υπάρχουν τα ανωτέρω μέλη (Κύριε ἐλέησον ε΄ και Φῶς ἱλαρὸν) σε μουσικό κείμενο (ως καταγραφή τυχόν ηχογραφήσεων από την Μονή);

Υ.Γ: Το Φῶς ἱλαρὸν το βρήκα εδώ.
2ο Υ.Γ: Έχω την εντύπωση ότι μία εκδοχή του Κύριε ἐλέησον ε΄ είχα βρει παλαιότερα και στο Βυζαντινό Μουσικό Πλούτο του Θεοδοσίου Γεωργιάδου, αλλά δεν μπορώ να το κατεβάσω γιατί δεν έχει καλό σήμα ο server.
Και από τα μελωδήματα της Σκιάθου επισυνάπτεται.
 

Attachments

  • μελωδήματα.jpg
    14 KB · Views: 94
Last edited by a moderator:

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
Ἰδού, τοῦ Γεωργιάδου.

ΥΓ (3 Φεβρουαρίου) Συγγνώμη, αὐτὸ εἶναι τὸ τριπλοῦν (τὸ ὁποῖο ψάλλεται συνήθως πιὸ άνεπτυγμένο)! Θὰ ἀνεβάσω τὸ πενταπλοῦν σὲ λίγο ...
 

Attachments

  • Γεωργιάδου σ. 16-17.jpg
    153.7 KB · Views: 50
Last edited:

μάρκελλος

Μάρκελλος Πιράρ, Γενικός συντονιστής
Ἐδῶ ἡ πεντὰς τοῦ Γεωργιάδου. Τὸ δὲ "παρὸν Κύριε ἐλέησον εἰς πλάγιον τοῦ πρώτου" καταχωρεῖται στὸ προηγούμενο μήνυμα.
 

Attachments

  • Photo.jpg
    Photo.jpg
    222.2 KB · Views: 81
Top