[Ερώτηση] Τροπάρια ευλογήσεως κολλύβων κατά το Τυπικό Γεωργίου Ρήγα

Προ ημερών αναζήτησα εξ άλλης αφορμής την διάταξη του Τυπικού Ρήγα για την ευλόγηση κολλύβων σε εορτές και μνήμες αγίων. Σύμφωνα με αυτήν (σσ. 170-171):
1. Σε δεσποτικές ή θεομητορικές εορτές ψάλλεται το απολυτίκιο της εορτής και στο Δόξα, και νυν το κοντάκιό της.
2. Σε μνήμη αγίου εκτός εορτής ψάλλεται το απολυτίκιο του αγίου, στο Δόξα, το κοντάκιό του και στο Και νυν, το θεοτοκίο Τη πρεσβεία.
3. Σε μνήμη αγίου εν μεθεόρτοις ψάλλεται το απολυτίκιο του αγίου, στο Δόξα, το κοντάκιό του και στο Και νυν, το απολυτίκιο της εορτής.

Αυτό που με προβλημάτισε είναι ότι ενώ υπάρχει ειδική πρόβλεψη για το μεθέορτο απολυτίκιο όταν μνήμη αγίου εμπίπτει σε μεθέορτο περίοδο, δεν γίνεται λόγος για το προεόρτιο απολυτίκιο όταν έχουμε μνήμη αγίου σε προεόρτιο περίοδο. Υπάρχει κάποιος ειδικός λόγος γι’ αυτό ή θα πρέπει να λέγεται;
 

Roumelis Ioannis

Παλαιό Μέλος
Θεωρώ, όπως αναφέρει και ο κ. Θεοδωράκης, ότι όσον αφορά τις μεθέορτες και προεόρτιες περιόδους, ως επισφραγιστικό θα πρέπει να τεθεί τροπάριο της εορτής.

Αν δεν κάνω λάθος, και διορθώστε με αν σφάλλω, ο Ρήγας είναι ο μόνος ο οποίος καταγράφει διάταξη των τροπαρίων ευλογήσεως κολλύβων και τις εκάστοτε περιπτώσεις. Αναφορά βρίσκω και στην Διάταξη Αγρυπνίας κατά ΤΑΣ του π. Δοσιθέου με μνεία μόνο για μνήμη ενός αγίου (εκτός εορτίων περιόδων) και στο Αγιορειτικόν Τυπικόν της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας, όπου πέραν της μνήμης ενός αγίου (εκτός εορτής) προβλέπει και την μνήμη δύο αγίων (εκτός εορτής και πάλιν) όπου θέτει: το Απολυτίκιον του ενός αγίου, Δόξα· το κοντάκιον του ετέρου, Και νυν· Τη πρεσβεία Κύριε, καθώς και στο υπό του κ. Ανατολικιώτου συνταχθέν πόνημα Μοναστική Υποτύπωσις των Ιερών Ακολουθιών 2016 (αναφορά εδώ), όπου προτιμάται η κατά τον Ρήγα πρόβλεψη του απολυτικίου.

Βάσει της ως άνω λογικής, μου γεννήθηκε η απορία αν και κατά πόσον η επισφράγισις στις προεόρτιες και μεθέορτες περιόδους θα πρέπει να γίνεται μετά του απολυτικίου της εορτής ή μετά του κοντακίου αυτής, καθ' ότι προτιμάται στην περίπτωση μνήμης δύο αγίων στο Δόξα· το κοντάκιον του δευτέρου και όχι το απολυτίκιον αυτού.

Από τη στιγμή που κατά τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές επισφραγίζουμε απευθείας (Δόξα·Και νυν) με το Κοντάκιον (άνευ επαναλήψεως του απολυτικίου στο Και νυν) και όπως έχει αναφερθεί στο "Ψ" από τον π. Μάξιμο παλαιότερα εδώ


Σημ.: Ἑορτάζοντος καί ἑτέρου ἁγίου, στό «Δόξα...» λέγεται τό κοντάκιον τοῦ ἑτέρου ἁγίου. Ἐάν τύχῃ τό κοντάκιον νά ἀναφέρῃ τήν Θεοτόκον, καταλιμπάνεται τό «Τῇ πρεσβείᾳ, Κύριε...».


και κατ' αναλογίαν των απολυτικίων-τροπαρίων μετά την είσοδον, καθώς και της επιλογής σε περίπτωση δύο αγίων του κοντακίου αυτού, μήπως θα ήταν ορθότερον κατά τις εορτάσιμες περιόδους να κατακλείονται τα τροπάρια μετά του κοντακίου της εορτής και όχι μετά του απολυτικίου αυτής;
 
Last edited:
Ταπεινά φρονώ-χωρίς να θεωρώ ότι η αντικατάσταση του τροπαρίου «Τῇ πρεσβείᾳ Κύριε, πάντων τῶν Ἁγίων, καὶ τῆς Θεοτόκου, τὴν σὴν εἰρήνην δὸς ἡμῖν, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς, ὡς μόνος οἰκτίρμων» από το τροπάριο της εορτής αποτελεί λάθος-ότι το τροπάριο αυτό ίσως επελέγη επί τούτου για την περίπτωση κολλύβων εορταζομένου αγίου ακριβώς λόγω της φράσεως «Τῇ πρεσβείᾳ Κύριε, πάντων τῶν Ἁγίων» και δεν πρέπει ούτε να παραλείπεται ούτε να αντικαθίσταται υπό του προεορτίου τροπαρίου ή του της εορτής , η οποία δεν έχει λόγο να υπεισέλθει στο σημείο αυτό.
Αν πάλι αντικατασταθεί , νομίζω ότι ορθότερο είναι να το αντικαταστήσει το κοντάκιο (προεόρτιο ή της εορτής) για να επισφραγίζει το προηγηθέν κοντάκιο του εορταζομένου αγίου.
Τι ισχύει ,άραγε ,στη σύγχρονη αγιορείτικη ή γενικώς μοναστική λειτουργική πράξη;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
...το τροπάριο αυτό ίσως επελέγη επί τούτου για την περίπτωση κολλύβων εορταζομένου αγίου ακριβώς λόγω της φράσεως «Τῇ πρεσβείᾳ Κύριε, πάντων τῶν Ἁγίων» και δεν πρέπει ούτε να παραλείπεται ούτε να αντικαθίσταται υπό του προεορτίου τροπαρίου ή του της εορτής , η οποία δεν έχει λόγο να υπεισέλθει στο σημείο αυτό.
Συμφωνῶ. Εἶχα ἐρωτηθεῖ πρῶτα μέ ΠΜ γιά μνήμη τήν περίοδο μιᾶς τῶν ἑβδομάδων τοῦ Πεντηκοσταρίου καί εἶπα ὅτι καί τό «Τῇ πρεσβείᾳ Κύριε, πάντων τῶν Ἁγίων» χωρεῖ, ἀφοῦ καί σέ εὐλόγηση ἄρτων «Θεοτόκε, Παρθένε» ψάλλομεν.

Γιά κοντάκιο συμφωνῶ μέ τόν Ἰωάννη.
Καί δίδω καί τόν σύνδεσμο παλαιοτέρου θέματος (πού ἔδωσε καί ὁ Ἰωάννης)
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=6688
πού μᾶλλον πρόκειται γιά τά ἐν τοῖς μοναστηρίοις γενικῶς κρατοῦντα.​
 
Ευχαριστώ πολύ όσους ευγενώς απήντησαν.
Κάτι που σκέφτηκα εκ των υστέρων είναι το εξής:
Εάν ακολουθήσουμε την τάξη που ορίζει ο Γ. Ρήγας και εισαγάγουμε δηλ. και τροπάριο της εορτής, δεν θα πρέπει κατ’ αναλογίαν να πράξουμε το ίδιο και για το αναστάσιμο απολυτίκιο εάν πρόκειται για μνήμη αγίου σε ημέρα Κυριακή;
Δεν είμαι βέβαιος για τίποτε προφανώς, εκθέτω απλώς έναν προβληματισμό.
 

Johnpaz

Ιωάννης Πάζιος
Θα μπορούσα, νομίζω, να δώσω μία απάντηση στο αρχικό ερώτημα περί της απουσίας πρόβλεψης ψαλμωδίας του προεορτίου απολυτικίου και ως εκ τούτου και του αναστασίμου απολυτικίου των Κυριακών.

Όπως διαβάζουμε και στη διάταξη, τα κόλλυβα παρατίθενται και ευλογούνται εξ αφορμής δύο περιπτώσεων εορτών: α) δεσποτικών και θεομητορικών και β) μνημών αγίων.

Η πρόβλεψη ψαλμωδίας του μεθεόρτου απολυτικίου πιθανόν να αιτιολογείται από το γεγονός τούτο. Πιθανώς το μεθέορτο να ψάλλεται καθ’ έλξιν λόγω της αγόμενης εορτής, κατά την οποία επίσης προβλέπεται η παράθεση κολλύβων, σύμφωνα με την διάταξη. Δηλαδή, προσφέρονται μεν τα κόλλυβα εξ αφορμής της μνήμης του αγίου, φαίνεται όμως ότι και η αγόμενη εορτή μνημονεύεται στην όλη τελετή ως τρόπον τινά μετέχουσα της προσφοράς.

Αντιθέτως, τόσο κατά τις προεόρτιες περιόδους, όσο και κατά τις απλές Κυριακές ουδέποτε προσφέρονταν κόλλυβα, δηλαδή δεν παρείχαν οι εν λόγω περίοδοι και ημέρες αφορμή για την παράθεσή τους. Γι’ αυτό και δεν γίνεται λόγος περί των σχετικών απολυτικίων στη διάταξη, δεν θα μπορούσαν να έχουν κάποια θέση στην όλη προσφορά.

Όλα τούτα τα διατυπώνω με επιφύλαξη, χωρίς να επιμένω σε κάτι. Ίσως όμως είναι μία ερμηνεία αιτιολογημένη που πιθανώς εξηγεί τις ελλείψεις που εντοπίστηκαν.

Αναμένω με πολύ ενδιαφέρον και την άποψη όσων έγραψαν στο παρόν θέμα.
 
Δύο ακόμα προβληματισμοί για το θέμα:

α) Το Τυπικό Ρήγα προβλέπει ότι εάν έχουμε κάλλυβα αγίου σε μεθόρτο περίοδο ψάλλουμε απολυτίκιο του αγίου, κοντάκιο του αγίου και απολυτίκιο της εορτής. Εάν όμως συμπέσει μνήμη αγίου με δεσποτική εορτή (π.χ. Ανάληψη) μπορούμε να τηρήσουμε την ίδια σειρά υπό το σκεπτικό ότι τα κόλλυβα γίνονται για τον άγιο και όχι για την εορτή (όμοια σειρά δηλ. με τα απολυτίκια του μικρού εσπερινού και του τέλους του όρθρου) ή θα πρέπει απαραιτήτως να προταθεί το απολυτίκιο της εορτής;

β) Γιατί ο Ρήγας ενώ προβλέπει την ψαλμωδία μεθεόρτου απολυτικίου στα κόλλυβα δεν προτάσσει το αναστάσιμο απολυτίκιο εάν η μνήμη του αγίου συμπέσει με Κυριακή;
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


1. Μποροῦμε νὰ τηρήσουμε τὴν ἴδια σειρά, ὑπὸ τὸ σκεπτικὸ ὅτι τὰ κόλυβα γίνονται γιὰ τὸν ἅγιο καὶ ὄχι γιὰ τὴν ἑορτή.

2. Ἡ ἀνάσταση δὲν ταιριάζει μὲ κόλυβα, σπέρματα ποὺ ἀναμένεται νὰ βλαστήσουν, ἐξ οὗ καὶ στοὺς ἀγγέλους δὲν εὐλογοῦνται κόλυβα.
 

2. Ἡ ἀνάσταση δὲν ταιριάζει μὲ κόλυβα, σπέρματα ποὺ ἀναμένεται νὰ βλαστήσουν, ἐξ οὗ καὶ στοὺς ἀγγέλους δὲν εὐλογοῦνται κόλυβα.


Ταπεινώς φρονώ ότι τούτο δεν εξηγεί την απουσία του αναστάσιμου απολυτικίου από την διάταξη. Εάν ίσχυε ο συλλογισμός αυτός θα ήταν ασυμβίβαστη ακόμη και αυτή τούτη η παράθεση των κολλύβων του αγίου σε Κυριακή. Εξάλλου και ο συμβολισμός των κολλύβων είναι αναστάσιμος. Δεν παρατίθενται για τους αγγέλους διότι δεν πρόκειται για ενσώματα και θνητά όντα αναμένοντα την κοινή ανάσταση.
Ο λόγος της αποσιώπησης του αναστάσιμου απολυτικίου προφανώς είναι τυπικός-λειτουργικός αλλά είναι αρκετά δύσκολο να ερμηνευθεί.:confused:
 

Gerasimos monaxos

Ο Αγιορείτης κακοφωνίξ
Δύο ακόμα προβληματισμοί για το θέμα:

α) Το Τυπικό Ρήγα προβλέπει ότι εάν έχουμε κάλλυβα αγίου σε μεθόρτο περίοδο ψάλλουμε απολυτίκιο του αγίου, κοντάκιο του αγίου και απολυτίκιο της εορτής. Εάν όμως συμπέσει μνήμη αγίου με δεσποτική εορτή (π.χ. Ανάληψη) μπορούμε να τηρήσουμε την ίδια σειρά υπό το σκεπτικό ότι τα κόλλυβα γίνονται για τον άγιο και όχι για την εορτή (όμοια σειρά δηλ. με τα απολυτίκια του μικρού εσπερινού και του τέλους του όρθρου) ή θα πρέπει απαραιτήτως να προταθεί το απολυτίκιο της εορτής;

β) Γιατί ο Ρήγας ενώ προβλέπει την ψαλμωδία μεθεόρτου απολυτικίου στα κόλλυβα δεν προτάσσει το αναστάσιμο απολυτίκιο εάν η μνήμη του αγίου συμπέσει με Κυριακή;

Αυτό που διάβασες στο τυπικό του Ρηγα (και ισχύει γιά όλες τις δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, το οποίο δεν το αναλύει φυσικά), είναι το εξής.

Αν κοιτάξεις στα μεθέορτα όλων των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών, σαν "και νυν" έχουν πάντα της εορτής. Του αγίου Στεφάνου π. χ. στον εσπερινό εχει δόξα του αγίου, και νυν της εορτής. Στα απόστιχα δόξα του αγίου, και νυν της εορτής. Κάθισμα στην 3η ωδή (το ίδιο θα συνέβαινε αν ειχε και καθίσματα ψαλτηρίου) εχει 1ο & 2ο του Αγιου και σαν "και νυν" εχει της εορτής.

Ολο αυτό συμβαίνει μέχρι την Απόδοση της Εορτής. Μετά επανερχόμαστε στο συνηθισμένο. Με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό, γίνεται και στα κόλλυβα των αγίων, όπως γράφει ο Ρήγας στο τυπικό και το οποίο τηρούμε και εμείς στον Αθωνα.

Στα μεθέορτα των Θεομητορικών εορτών, μπορείς να πείς για "και νυν" το "τη πρεσβεία" μιάς και αναφέρεται στην Παναγία. Επειδή όμως στα μηναίο, στα θεομητορικά μεθέορτα, σαν "και νυν" έχει πάλι της εορτής (και όχι κάποιο από τα συνηθισμένα θεοτοκία), γιά τον λόγο αυτό, και στα κόλλυβα λέμε σαν "και νυν" το απολυτίκιο της εκάστοτε εορτής της Παναγίας.

Αυτό δεν συμβαίνει στά προεόρτια (δεν χρησιμοποιούμαι σαν "και νυν" το προεόρτιο) γιά τον λόγο ότι δεν εχει εορταστεί ακόμα η εορτή (ασχέτως αν στο μηναίο έχει σαν θεοτοκία τα προεόρτια.). Ενω, αντιθέτως, μετά την εορτή, εξακολουθούμε να την εορτάζουμε γιά μερικές μέρες.

Τα κόλλυβα, βασικά, γίνονται γιά την Κοίμηση του εκάστοτε Αγίου (γιαυτό δεν κάνουμε κόλλυβο στις Δεσποτικές εορτές, στους Αρχαγγέλους, στα Γενέθλια Θεοτόκου & Προδρόμου, του Ευαγγελισμού, των Εισοδίων κ.λ.π.. Αντιθέτως, κάνουμε κόλλυβο και στις ανακομιδές των λειψάνων των αγιων. Σε κάποια αγιορείτικα κελιά κάνουν κόλλυβο σε όλες τις Θεομητορικές εορτές, "χάριν ευλαβείας" -δεν εννοώ το κτητορικό μνημόσυνο). Συνεπώς δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις Κυριακές το Αναστάσιμο απολυτίκιο μιάς και οι Κυριακές ούτε κόλλυβο δικαιολογούν, ούτε εχουν απόδοση εορτής όπως οι υπόλοιπες δεσποτικές και θεομητορικές εορτές. Οπότε, τα απολυτίκια των Κυριακών, δεν υπολογίζονται στα κόλλυβα σαν "και νυν"!!! (Αν και θεωρητικά, όλες οι εορτές έχουν απόδοση, απλώς γίνεται αυθημερόν - όπως και η εορτή του Ευαγγελισμού στην οποία εχουμε απόδοση εορτής αυθημερόν, λόγω της Μεγάλης Τεσσαρακοστής).

Και μιά διευκρίνηση γιά τα κόλλυβα του Αγ. Δημητρίου. Βρέθηκα σε κάποια ενορία κατα την εορτή του Αγίου Δημητρίου. Οταν ήρθε η ώρα της ευλογήσεως των κολλύβων, ξεκίνησε ο 1ος ψάλτης και είπε το απολυτίκιο του Αγ. Δημητρίου και ο αριστερός είπε σαν "δόξα" το κοντάκιο του σεισμού και σαν "και νυν" το "τη πρεσβεία". Αυτό είναι λάθος για τον λόγο ότι ούτε δεσποτική εορτή είναι η ανάμνηση του σεισμού, ούτε τα κόλλυβα γίνονται "εις τιμήν και μνήμην" του σεισμού, αλλά του Αγ. Δημητρίου.
 
Last edited:

Rethymno force 33

Active member
Όταν η μνήμη του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου ( 8 Μαΐου) τύχει τη Πέμπτη της Σαμαρείτιδος, στο "Και νυν" λέμε τη "Τη πρεσβεία", αν υπάρχουν κόλλυβα για ευλόγιση;
 

Rethymno force 33

Active member
Εάν συμπέσει η μνήμη του Αγίου Γεωργίου την Διακαινήσιμο εβδομάδα και έχουμε κόλλυβα προς ευλόγιση προς τιμήν του Αγίου, τότε τι απολυτίκια και κοντάκια θα ψάλλουμε; Στο "Και νυν" τι θα πούμε;
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Χριστὸς ἀνέστη, Δόξα, Ὡς τῶν αἰχμαλώτων, Καὶ νῦν, Τῇ πρεσβείᾳ.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
...μετὰ τὴν ὀπισθἀμβωνον εὐχὴν τὸ ἀπολυτίκιον καὶ τὸ κοντάκιον τοῦ ἁγίου, καὶ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη»· ὁ ἱερεὺς τὴς εὐχὴν «Ὁ πάντα τελεσφορήσας»· οἱ χοροὶ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη» γ΄ καὶ ἀπόλυσις.
 

Rethymno force 33

Active member
...μετὰ τὴν ὀπισθἀμβωνον εὐχὴν τὸ ἀπολυτίκιον καὶ τὸ κοντάκιον τοῦ ἁγίου, καὶ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη»· ὁ ἱερεὺς τὴς εὐχὴν «Ὁ πάντα τελεσφορήσας»· οἱ χοροὶ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη» γ΄ καὶ ἀπόλυσις.
Η τάξις αυτή που σημειώνεται είναι προσωπική σας θέση;
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Η τάξις αυτή που σημειώνεται είναι προσωπική σας θέση;
Ὄχι. Τοῦ Δρ Διονυσίου Ἀνατολικιώτου, Τυπικολόγου, συντάκτου τοῦ τυπικοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί ἄλλων, ὅπως Σιναϊτικά Δίπτυχα, Τυπικόν τοῦ π. ἡ. καί Μοναστικήν Ὑποτύπωσιν, ἀπ᾿ ὅπου τά ἀνωτέρω.
 
Top