Το κοντάκιο των Χριστουγέννων

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Αν κάποιος μας ρωτούσε ποιος ύμνος συνδέεται περισσότερο στο νου μας με την εορτή των Χριστουγέννων νομίζω οι περισσότεροι θα απαντούσαμε το κοντάκιον "Ἡ Παρθένος σήμερον". Ὀχι μόνο για τη θέση του μέσα στη Θεία Λειτουργία, ούτε μόνο για το ωραίο του μέλος, όσο κυρίως γιατί με αριστοτεχνικό τρόπο παρουσιάζει πολλές σκηνές από τη Γέννηση του Χριστού (η Παρθένος, η γη, το σπήλαιον, οι Μάγοι, τα δώρα, το αστέρι, οι ποιμένες, οι άγγελοι, όλα δηλαδή όσα συνιστούν το σκηνικό της εορτής).
Γνωρίζουμε όμως ότι αυτό που στη σημερινή λειτουργική πράξη αποκαλούμε "κοντάκιο" είναι στην πραγματικότητα μόνο το προοίμιο του παλαιού υμνογραφικού είδους που λεγόταν κοντάκιο και που αναπτύχθηκε τον 5ο αιώνα και ήκμασε με τον άγιο Ρωμανό τον μελωδό.
Σκέφτηκα με την ανοχή σας να αναρτήσω σε 4 συνέχειες το πλήρες κοντάκιο των Χριστουγέννων του Ρωμανού του μελωδού, του οποίου μικρή μόνο γεύση παίρνουμε από τον Όρθρο της εορτής ακούγοντας το κοντάκιο "Ἡ Παρθένος σήμερον" και τον α΄ οίκο "Τήν Ἐδέμ Βηθλεέμ ἤνοιξε".

Θέλω εισαγωγικά να κάνω δύο παρατηρήσεις. Ένας λόγος για τον οποίο το κοντάκιο ως είδος αντικαταστάθηκε σταδιακά από τον κανόνα υπήρξε ο περισσότερο διηγηματικός και λιγότερο θεολογικός χαρακτήρας του (προέλευση και συνήθως πηγή των κοντακίων ήταν τα συναξάρια). Αυτό όμως το κάνει πολύ ευχάριστο ανάγνωσμα, σε αντίθεση με τον κανόνα που προσφέρεται περισσότερο για ψαλμώδηση. Αυτό θα διαπιστώσετε κι εσείς στο υπέροχο αυτό κοντάκιο, όπου παρουσιάζεται η προσκύνηση των Μάγων και ο διάλογός τους με την Παναγία. Κυριαρχεί σε όλο το ποίημα ο διάλογος με έντονο το συναισθηματικό στοιχείο, κάτι που κάνει το κοντάκιο πολύ ανθρώπινο, χωρίς τόσο μεγάλη έμφαση στη δογματική λεπτομέρεια όσο στο βάθος του μυστηρίου, όπως αυτό αποκαλύπτεται στα μάτια του ανθρώπου.
Η Παναγία μας παραδόθηκε από τα Ευαγγέλια ως το κατεξοχήν σιωπηλό πρόσωπο, εδώ όμως μιλάει τόσο όσο σε κανέναν άλλον ύμνο της εκκλησίας μας. Είναι το κεντρικό πρόσωπο του κοντακίου και δεν είναι τυχαίο που και το προοίμιο αρχίζει με αναφορά στο πρόσωπό της (Ἡ Παρθένος σήμερον) σαν να βλέπει εξαρχής το γεγονός από την οπτική γωνία της Θεοτόκου. Και μια παράδοση αναφέρεται σχετικά με την ανάθεση του κοντακίου αυτού από την Θεοτόκο στον Ρωμανό (για την οποία αν κάποιος αρμοδιότερος εμού μπορεί ας κάνει τον κόπο να μας πει).
Τέλος, παρά την περιορισμένη θεολογική του στόχευση το κοντάκιο έχει κάποιες στιγμές πολύ υψηλής θεολογίας και νομίζω ότι αυτό φαίνεται πολύ καλά από το εφύμνιο (ορθότερα "ανακλώμενο") του κάθε οίκου "παιδίον νέον, ο προ αιώνων Θεός", όπου συνοψίζεται με τον πιο περιεκτικό τρόπο το μυστήριο της κενώσεως: ο προ αιώνων Θεός, γίνεται παιδίον (όπως λέγει και ο Ησαΐας).


(ΣΗΜ το κείμενο είναι από τον Theasurus Linguae Graecae που υιοθετεί την έκδοση του Grosdidier de Matons. Τυχόν διαφορές από τα Μηναία είναι αναμενόμενες)
 
Last edited:

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος

Μηνὶ δεκεμβρίῳ κε͵ κοντάκιον τῆς Χριστοῦ γεννήσεως͵ ἦχος γ͵
φέρον ἀκροστιχίδα·
τοῦ ταπεινοῦ Ρωμανοῦ ὕμνος

ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
Ἡ παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει͵
καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει·
ἄγγελοι μετὰ ποιμένων δοξολογοῦσι͵
μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι·
δι΄ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.


1. Τὴν Ἐδὲμ Βηθλεὲμ ἤνοιξε͵ δεῦτε ἴδωμεν·
τὴν τρυφὴν ἐν κρυφῇ ηὕραμεν͵ δεῦτε λάβωμεν
τὰ τοῦ παραδείσου ἐντὸς τοῦ σπηλαίου·
ἐκεῖ ἐφάνη ῥίζα ἀπότιστος βλαστάνουσα ἄφεσιν͵
ἐκεῖ ηὑρέθη φρέαρ ἀνόρυκτον͵
οὗ πιεῖν Δαυὶδ πρὶν ἐπεθύμησεν·
ἐκεῖ παρθένος τεκοῦσα βρέφος
τὴν δίψαν ἔπαυσεν εὐθὺς τὴν τοῦ Ἀδὰμ καὶ τοῦ Δαυίδ·
διὰ τοῦτο πρὸς τοῦτο ἐπειχθῶμεν ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

2. πατὴρ τῆς μητρὸς γνώμῃ υἱὸς ἐγένετο͵
ὁ σωτὴρ τῶν βρεφῶν βρέφος ἐν φάτνῃ ἔκειτο·
ὃν κατανοοῦσα φησὶν ἡ τεκοῦσα·
Εἰπέ μοι͵ τέκνον͵ πῶς ἐνεσπάρης μοι ἢ πῶς ἐνεφύης μοι·
ὁρῶ σε͵ σπλάγχνον͵ καὶ καταπλήττομαι͵
ὅτι γαλουχῶ καὶ οὐ νενύμφευμαι·
καὶ σὲ μὲν βλέπω μετὰ σπαργάνων͵
τὴν παρθενίαν δὲ ἀκμὴν ἐσφραγισμένην θεωρῶ·
σὺ γὰρ ταύτην φυλάξας ἐγεννήθης εὐδοκήσας
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

3. ψηλὲ βασιλεῦ͵ τί σοι καὶ τοῖς πτωχεύσασι;
Ποιητὰ οὐρανοῦ͵ τί πρὸς γηΐνους ἤλυθας;
Σπηλαίου ἠράσθης ἢ φάτνῃ ἐτέρφθης;
Ἰδοὺ οὐκ ἔστι τόπος τῇ δούλῃ σου ἐν τῷ καταλύματι·
οὐ λέγω τόπον͵ ἀλλ΄ οὐδὲ σπήλαιον͵
ὅτι καὶ αὐτὸ τοῦτο ἀλλότριον·
καὶ τῇ μὲν Σάρρᾳ τεκούσῃ βρέφος
ἐδόθη κλῆρος γῆς πολλῆς͵ ἐμοὶ δὲ οὐδὲ φωλεός·
ἐχρησάμην τὸ ἄντρον ὃ κατῴκησας βουλήσει͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός

4. Τὰ τοιαῦτα ῥητὰ ἐν ἀπορρήτῳ λέγουσα
καὶ τὸν τῶν ἀφανῶν γνώστην καθικετεύουσα͵
ἀκούει τῶν μάγων τὸ βρέφος ζητούντων·
εὐθὺς δὲ τούτοις· Τίνες ὑπάρχετε; ἡ κόρη ἐβόησεν·
οἱ δὲ πρὸς ταύτην· Σὺ γὰρ τίς πέφυκας͵
ὅτι τὸν τοιοῦτον ἀπεκύησας; Τίς ὁ πατήρ σου͵ τίς ἡ τεκοῦσα͵
ὅτι ἀπάτορος υἱοῦ ἐγένου μήτηρ καὶ τροφός;
Οὗ τὸ ἄστρον ἰδόντες συνήκαμεν ὅτι ὤφθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

5. κριβῶς γὰρ ἡμῖν ὁ Βαλαὰμ παρέθετο
τῶν ῥημάτων τὸν νοῦν ὧνπερ προεμαντεύσατο͵
εἰπὼν ὅτι μέλλει ἀστὴρ ἀνατέλλειν͵
ἀστὴρ σβεννύων πάντα μαντεύματα καὶ τὰ οἰωνίσματα·
ἀστὴρ ἐκλύων παραβολὰς σοφῶν͵
ῥήσεις τε αὐτῶν καὶ τὰ αἰνίγματα·
ἀστὴρ ἀστέρος τοῦ φαινομένου
ὑπερφαιδρότερος πολύ͵ ὡς πάντων ἄστρων ποιητής͵
περὶ οὗ προεγράφη· ἐξ Ἰακὼβ ἀνατέλλει
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

6. Παραδόξων ῥητῶν ἡ Μαριὰμ ὡς ἤκουσε͵
τῷ ἐκ σπλάγχνων αὐτῆς κύψασα προσεκύνησε
καὶ κλαίουσα εἶπε· Μεγάλα μοι͵ τέκνον͵
μεγάλα πάντα ὅσα ἐποίησας μετὰ τῆς πτωχείας μου·
ἰδοὺ γὰρ μάγοι ἔξω ζητοῦσί σε·
τῶν ἀνατολῶν οἱ βασιλεύοντες τὸ πρόσωπόν σου ἐπιζητοῦσι͵
καὶ λιτανεύουσιν ἰδεῖν οἱ πλούσιοι τοῦ σοῦ λαοῦ·
ὁ λαός σου γὰρ ὄντως εἰσὶν οὗτοι οἷς ἐγνώσθης͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
 
Last edited:

Emmanouil Giannopoulos

Emmanouil Giannopoulos
Ευχαριστούμε για τα σχόλια, για το παρατεθέν και αναμένουμε και το υπόλοιπο. Εδώ και μερικά χρόνια έχω καθιερώσει την ανάγνωση κάποιων επιλεγμένων οίκων από το κοντάκιο αυτό στον Όρθρο των Χριστουγέννων. Αυτό συνιστούσαν και άλλοι παλαιοί εργάτες στο χώρο της ψαλτικής μας. Ευχής έργον να ακούγονται περισσότερο τέτοια ποιήματα στους ναούς μας. Τι είναι 10 λεπτά παραπάνω ή ένα "δύναμις" (που προσωπικά δεν ψάλλω σχεδόν ποτέ) λιγότερο, μπροστά στον ύμνο αυτό του Αγ. Ρωμανού του μελωδού;
Καλά Χριστούγεννα.
Ε.Γ.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
κ. Γιαννόπουλε, Καλά Χριστούγεννα!
Με αφορμή το σχόλιο σας να πω ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να συζητηθεί στον χώρος της εκκλησίας το θέμα των κοντακίων και με ποια μορφή θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ξανά, καθώς αποτελούν τεράστιο αναξιοποίητο υμνογραφικό πλούτο.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
7. πειδὴ οὖν λαὸς σός ἐστι͵ τέκνον͵ κέλευσον
ὑπὸ σκέπην τὴν σὴν γένωνται͵ ἵνα ἴδωσι
πενίαν πλουσίαν͵ πτωχείαν τιμίαν·
αὐτόν σε δόξαν ἔχω καὶ καύχημα· διὸ οὐκ αἰσχύνομαι·
αὐτὸς εἶ χάρις καὶ ἡ εὐπρέπεια
τῆς σκηνῆς κἀμοῦ· νεῦσον εἰσέλθωσιν·
οὐδέν μοι μέλει τῆς εὐτελείας·
ὡς θησαυρὸν γὰρ σὲ κρατῶ͵ ὃν βασιλεῖς ἦλθον ἰδεῖν͵
βασιλέων καὶ μάγων ἐγνωκότων ὅτι ὤφθης͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

8. ησοῦς ὁ Χριστὸς ὄντως τε καὶ Θεὸς ἠμῶν
τῶν φρενῶν ἀφανῶς ἥψατο τῆς μητρὸς αὐτοῦ͵
Εἰσάγαγε͵ λέγων͵ οὓς ἤγαγον λόγῳ·
ἐμὸς γὰρ λόγος οὗτος ὃς ἔλαμψε τοῖς ἐπιζητοῦσί με·
ἀστὴρ μέν ἐστιν πρὸς τὸ φαινόμενον͵
δύναμις δέ τις πρὸς τὸ νοούμενον·
συνῆλθε μάγοις ὡς λειτουργῶν μοι͵
καὶ ἔτι ἵσταται πληρῶν τὴν διακονίαν αὐτοῦ
καὶ ἀκτῖσι δεικνύων τὸν τόπον ὅπου ἐτέχθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός

9. Νῦν οὖν δέξαι͵ σεμνή͵ δέξαι τοὺς δεξαμένους με·
ἐν αὐτοῖς γὰρ εἰμὶ ὥσπερ ἐν ταῖς ἀγκάλαις σου·
καὶ σοῦ οὐκ ἀπέστην κἀκείνοις συνῆλθον.
Ἡ δὲ ἀνοίγει θύραν καὶ δέχεται τῶν μάγων τὸ σύστημα·
ἀνοίγει θύραν ἡ ἀπαράνοικτος
πύλη͵ ἣν Χριστὸς μόνος διώδευσεν·
ἀνοίγει θύραν ἡ ἀνοιχθεῖσα
καὶ μὴ κλαπεῖσα μηδαμῶς τὸν τῆς ἁγνείας θησαυρόν·
αὐτὴ ἤνοιξε θύραν͵ ἀφ΄ ἧς ἐγεννήθη θύρα͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

10.Οἱ δὲ μάγοι εὐθὺς ὥρμησαν εἰς τὸν θάλαμον͵
καὶ ἰδόντες Χριστὸν ἔφριξαν͵ ὅτι εἴδοσαν
τὴν τούτου μητέρα͵ τὸν ταύτης μνηστῆρα͵
καὶ φόβῳ εἶπον· Οὗτος υἱός ἐστιν ἀγενεαλόγητος;
Καὶ πῶς͵ παρθένε͵ τὸν μνηστευσάμενον
βλέπομεν ἀκμὴν ἔνδον τοῦ οἴκου σου;
Οὐκ ἔσχε μῶμον ἡ κύησις σου·
μὴ ἡ κατοίκησις ψεχθῇ συνόντος σοι τοῦ Ἰωσήφ·
πλῆθος ἔχεις φθονούντων ἐρευνώντων ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

11. πομνήσω ὑμᾶς͵ μάγοις Μαρία ἔφησε͵
τίνος χάριν κρατῶ τὸν Ἰωσὴφ ἐν οἴκῳ μου·
εἰς ἔλεγχον πάντων τῶν καταλαλούντων·
αὐτὸς γὰρ λέξει ἅπερ ἀκήκοε περὶ τοῦ παιδίου μου·
ὑπνῶν γὰρ εἶδεν ἄγγελον ἅγιον
λέγοντα αὐτῷ πόθεν συνέλαβον·
πυρίνη θέα τὸν ἀκανθώδη
ἐπληροφόρησε νυκτὸς περὶ τῶν λυπούντων αὐτόν·
δι΄ αὐτὸ σύνεστί μοι Ἰωσὴφ δηλῶν ὡς ἔστι
παιδίον νέον ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

12. Ρητορεύει σαφῶς ἅπαντα ἅπερ ἤκουσεν·
ἀπαγγέλλει τρανῶς ὅσα αὐτὸς ἑώρακεν
ἐν τοῖς οὐρανίοις καὶ τοῖς ἐπιγείοις·
τὰ τῶν ποιμένων͵ πῶς συνανύμνησαν πηλίνοις οἱ πύρινοι·
ὑμῶν τῶν μάγων͵ ὅτι προέδραμεν
ἄστρον φωταυγοῦν καὶ ὁδηγοῦν ὑμᾶς·
διὸ ἀφέντες τὰ προρρηθέντα͵
ἐκδιηγήσασθε ἡμῖν τὰ νῦν γενόμενα ὑμῖν͵
πόθεν ἥκατε͵ πῶς δὲ συνήκατε ὅτι ὤφθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.
 

vagelis

Antonia Xristoforaki Linardaki.
Γιωργο
Πολλες Ευχαριστιες . Να εισαι ΠΑΝΤΑ καλα και παντα τετοια .
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Γιώργος Μ.;23440 said:

Σκέφτηκα με την ανοχή σας να αναρτήσω σε 4 συνέχειες το πλήρες κοντάκιο των Χριστουγέννων του Ρωμανού του μελωδού, του οποίου μικρή μόνο γεύση παίρνουμε από τον Όρθρο της εορτής ακούγοντας το κοντάκιο "Ἡ Παρθένος σήμερον" και τον α΄ οίκο "Τήν Ἐδέμ Βηθλεέμ ἤνοιξε".
Μέ τήν εὐχαρίστησή μας, ἀγαπητέ Γιῶργο, καί ὄχι τήν ἀνοχή μας. Ἐσύ καταβάλεις κόπο καί σέ εὐχαριστοῦμε. Μά τό καλό, ἀφοῦ ἀνεβάσεις καί τούς ὑπόλοιπους οἴκους, νά γράψεις καί γιά τό δεύτερο Κοντάκιο τῶν Χριστουγέννων ἐκ 18 οἴκων (ΤΟΥΤΑΠΕΙΝΟΥΡΩΜΑΝΟΥ), πού σήμερα διαβάζουμε τό κουκούλιον καί τόν α΄ οἶκο τήν 26ην. Καί μετά μπορεῖ νά βρεῖς τά κατ᾿ ἀλφάβητον τῆς 26ης μή καταχωρηθέντα στά ἐν χρήσει Μηναῖα.

 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Χρόνια πολλά σε όλους!

Μέ τήν εὐχαρίστησή μας, ἀγαπητέ Γιῶργο, καί ὄχι τήν ἀνοχή μας.
Ευχαριστώ, π. Μάξιμε. Η "ανοχή" σήμαινε ότι θα μπορούσα να το ανεβάσω όλο σε ένα συνημμένο έγγραφο για να μην ταλαιπωρώ το φόρουμ, αλλά, μη με ρωτήσετε γιατί, ήθελα να φαίνεται σαν αναρτημενη εορταστική ανακοίνωση...
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
13. ς δὲ ταῦτα αὐτοῖς ἡ φαεινὴ ἐλάλησεν͵
οἱ τῆς ἀνατολῆς λύχνοι πρὸς ταύτην ἔφησαν·
Μαθεῖν θέλεις πόθεν ἠλύθαμεν ὧδε;
Ἐκ γῆς Χαλδαίων͵ ὅθεν οὐ λέγουσι· θεὸς θεῶν κύριος͵
ἐκ Βαβυλῶνος͵ ὅπου οὐκ οἴδασιν
τίς ὁ ποιητὴς τούτων ὧν σέβουσιν·
ἐκεῖθεν ἦλθε καὶ ἦρεν ἡμᾶς
ὁ τοῦ παιδίου σου σπινθὴρ ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ περσικοῦ·
πῦρ παμφάγον λιπόντες͵ πῦρ δροσίζον θεωροῦμεν͵
παιδίον νέον͵ τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.

14. Ματαιότης ἐστὶ ματαιοτήτων ἅπαντα͵
ἀλλ΄ οὐδεὶς ἐν ἡμῖν ταῦτα φρονῶν εὑρίσκεται·
οἱ μὲν γὰρ πλανῶσιν͵ οἱ δὲ καὶ πλανῶνται·
διό͵ παρθένε͵ χάρις τῷ τόκῳ σου δι΄ οὗ ἐλυτρώθημεν
οὐ μόνον πλάνης͵ ἀλλὰ καὶ θλίψεως
τῶν χωρῶν πασῶν ὧνπερ διήλθομεν͵
ἐθνῶν ἀσήμων͵ γλωσσῶν ἀγνώστων͵
περιερχόμενοι τὴν γῆν καὶ ἐξερευνῶντες αὐτὴν
μετὰ λύχνου τοῦ ἄστρου͵ ἐκζητοῦντες ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

15 λλ΄ ὡς ἔτι αὐτὸν τοῦτον τὸν λύχνον εἴχομεν͵
τὴν Ἰερουσαλὴμ πᾶσαν περιωδεύσαμεν͵
πληροῦντες εἰκότως τὰ τῆς προφητείας·
ἠκούσαμεν γὰρ ὅτι ἠπείλησε Θεὸς ἐρευνᾶν αὐτήν·
καὶ μετὰ λύχνου περιηρχόμεθα͵ θέλοντες εὑρεῖν μέγα δικαίωμα·
ἀλλ΄ οὐχ εὑρέθη͵ ὅτι ἐπήρθη ἡ κιβωτὸς αὐτῆς
μεθ΄ ὧν συνεῖχε πρότερον καλῶν·
τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν͵ ἀνεκαίνισε γὰρ πάντα
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

16 Ναί͵ φησί͵ τοῖς πιστοῖς μάγοις Μαρία ἔφησε͵
τὴν Ἰερουσαλὴμ πᾶσαν περιωδεύσατε͵
τὴν πόλιν ἐκείνην τὴν προφητοκτόνον;
Καὶ πῶς ἀλύπως ταύτην διήλθετε τὴν πᾶσι βασκαίνουσαν;
Ἡρώδην πάλιν πῶς διελάθετε
τὸν ἀντὶ θεσμῶν φόνων ἐμπνέοντα;
Οἱ δὲ πρὸς ταύτην φησί· Παρθένε͵
οὐ διελάθομεν αὐτόν͵ ἀλλ΄ ἐνεπαίξαμεν αὐτῷ·
συνετύχομεν πᾶσιν ἐρωτῶντες ποῦ ἐτέχθη
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

17.τε ταῦτα αὐτῶν ἡ Θεοτόκος ἤκουσεν͵
τότε εἶπεν αὐτοῖς· Τί ὑμᾶς ἐπηρώτησεν
Ἡρώδης ὁ ἄναξ καὶ οἱ Φαρισαῖοι;
Ἡρώδης πρῶτον͵ εἶτα͵ ὡς ἔφησας͵ οἱ πρῶτοι τοῦ ἔθνους σου
τὸν χρόνον τούτου τοῦ φαινομένου
νῦν ἄστρου παρ΄ ἡμῶν ἐξηκριβώσαντο·
καὶ ἐπιγνόντες ὡς μὴ μαθόντες
οὐκ ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ὃν ἐξηρεύνησαν μαθεῖν͵
ὅτι τοῖς ἐρευνῶσιν ὀφείλει θεωρηθῆναι
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

18πενόουν ἡμᾶς ἄφρονας οἱ ἀνόητοι
καὶ ἠρώτων͵ φησί· Πόθεν καὶ πότε ἥκατε;
πῶς μὴ φαινομένας ὡδεύσατε τρίβους;
Ἡμεῖς δὲ τούτοις ὅπερ ἠπίσταντο ἀντεπηρωτήσαμεν·
Ὑμεῖς τὸ πάρος πῶς διωδεύσατε ἔρημον πολλὴν ἥνπερ διήλθετε;
Ὁ ὁδηγήσας τοὺς ἀπ΄ Αἰγύπτου αὐτὸς ὡδήγησε
καὶ νῦν τοὺς ἐκ Χαλδαίων πρὸς αὐτόν͵
τότε στύλῳ πυρίνῳ͵ νῦν δὲ ἀστέρι δηλοῦντι
παιδίον νέον͵ τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν.
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Οι συγκεκριμένοι Οίκοι εψάλλησαν σε ακολουθία Τριθέκτη των Χριστουγέννων, πριν ένα χρόνο σε Ναό της Μητροπόλεώς μας και κατά τον τύπο που λέγονται οι Οίκοι των Χαιρετισμών.
Πάντως η χρησιμοποίηση της ασματικής Ακολουθίας Τριθέκτη στην περίοδο των Χριστουγέννων με το συγκεκριμένο "Τυπικό" είναι ένα θέμα που "σηκώνει" συζήτηση.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Είναι όντως θέμα που σηκώνει συζήτηση. Αρκούμαι εδώ να πω ότι μια πιθανή αξιοποίηση του μεγάλου πλούτου των κοντακίων την οποία υπαινίχθηκα δεν σημαίνει κατ' ανάγκην και επανεισαγωγή τους με κάποια μορφή στη λειτουργική πράξη.

ΥΓ Δείτε κι εδώ για την Τριθέκτη.
 
Last edited:

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
19.ἀστὴρ πανταχοῦ ἦν ἡμῶν προηγούμενος
ὡς ὑμῖν ὁ Μωσῆς ῥάβδον ἐπιφερόμενος͵
τὸ φῶς περιλάμπων τῆς θεογνωσίας·
ὑμᾶς τὸ μάννα πάλαι διέθρεψε καὶ πέτρα ἐπότισεν·
ἡμᾶς ἐλπὶς ἡ τούτου ἐνέπλησε·
τῇ τούτου χαρᾷ διατρεφόμενοι͵
οὐκ ἐν Περσίδι ἀναποδίσαι διὰ τὸν ἄβατον ὁδὸν
ὁδεύειν ἔσχομεν ἐν νῷ͵
θεωρῆσαι ποθοῦντες͵ προσκυνῆσαι καὶ δοξάσαι
παιδίον νέον͵ τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν

20 πὸ τῶν ἀπλανῶν μάγων ταῦτα ἐλέγετο·
ὑπὸ δὲ τῆς σεμνῆς πάντα ἐπεσφραγίζετο͵
κυροῦντος τοῦ βρέφους τὰ τῶν ἀμφοτέρων͵
τῆς μὲν ποιοῦντος μετὰ τὴν κύησιν τὴν μήτραν ἀμίαντον͵
τῶν δὲ δεικνύντος μετὰ τὴν ἔλευσιν
ἄμοχθον τὸν νοῦν ὥσπερ τὰ βήματα·
οὐδεὶς γὰρ τούτων ὑπέστη κόπον͵
ὡς οὐκ ἐμόχθησεν ἐλθὼν
ὁ Ἀμβακοὺμ πρὸς Δανιήλ·
ὁ φανεὶς γὰρ προφήταις ὁ αὐτὸς ἐφάνη μάγοις
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

21 Μετὰ ταῦτα αὐτῶν πάντα τὰ διηγήματα͵
δῶρα ἦραν χερσὶν μάγοι καὶ προσεκύνησαν
τῷ δώρῳ τῶν δώρων͵ τῷ μύρῳ τῶν μύρων·
χρυσὸν καὶ σμύρναν εἶτα καὶ λίβανον Χριστῷ προσεκόμισαν͵
βοῶντες· Δέξαι δώρημα τρίϋλον͵
ὡς τῶν Σεραφὶμ ὕμνον τρισάγιον·
μὴ ἀποστρέψῃς ὡς τὰ τοῦ Κάϊν͵
ἀλλ΄ ἐναγκάλισαι αὐτὰ ὡς τὴν τοῦ Ἄβελ προσφοράν͵
διὰ τῆς σε τεκούσης͵ δι΄ ἧς ἡμῖν ἐγεννήθης͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

22 Νέα νῦν καὶ φαιδρὰ βλέπουσα ἡ ἀμώμητος
μάγους δῶρα χερσὶ φέροντας καὶ προσπίπτοντας͵
ἀστέρα δηλοῦντα͵ ποιμένας ὑμνοῦντας͵
τὸν πάντων τούτων κτίστην καὶ κύριον ἱκέτευε λέγουσα·
Τριάδα δώρων͵ τέκνον͵ δεξάμενος͵
τρεῖς αἰτήσεις δὸς τῇ γεννησάσῃ σε·
ὑπὲρ ἀέρων παρακαλῶ σε
καὶ ὑπὲρ τῶν καρπῶν τῆς γῆς καὶ τῶν οἰκούντων ἐν αὐτῇ·
διαλλάγηθι πᾶσι͵ δι΄ ἐμοῦ ὅτι ἐτέχθης͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

23 Οὐχ ἁπλῶς γάρ εἰμι μήτηρ σου͵ σῶτερ εὔσπλαγχνε·
οὐκ εἰκῇ γαλουχῶ τὸν χορηγὸν τοῦ γάλακτος͵
ἀλλὰ ὑπὲρ πάντων ἐγὼ δυσωπῶ σε·
ἐποίησάς με ὅλου τοῦ γένους μου καὶ στόμα καὶ καύχημα·
ἐμὲ γὰρ ἔχει ἡ οἰκουμένη σου
σκέπην κραταιάν͵ τεῖχος καὶ στήριγμα·
ἐμὲ ὁρῶσιν οἱ ἐκβληθέντες
τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς͵
ὅτι ἐπιστρέφω αὐτούς·
λάβῃ αἴσθησιν πάντα δι΄ ἐμοῦ ὅτι ἐτέχθης͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.

24 Σῶσον κόσμον͵ σωτήρ· τούτου γὰρ χάριν ἤλυθας·
στῆσον πάντα τὰ σά· τούτου γὰρ χάριν ἔλαμψας
ἐμοὶ καὶ τοῖς μάγοις καὶ πάσῃ τῇ κτίσει·
ἰδοὺ γὰρ μάγοι οἷς ἐνεφάνισας τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου͵
προσπίπτοντές σοι δῶρα προσφέρουσι
χρήσιμα͵ καλά͵ λίαν ζητούμενα·
αὐτῶν γὰρ χρῄζω͵ ἐπειδὴ μέλλω
ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον μολεῖν καὶ φεύγειν σὺν σοὶ διὰ σέ͵
ὁδηγέ μου͵ υἱέ μου͵ ποιητά μου͵ πλουτιστά μου͵
παιδίον νέον͵ ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.




ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΩι ΘΕΩι Η ΔΟΞΑ
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Είχαμε πει ότι το επίκεντρο του Κοντακίου είναι η Θεοτόκος, δεν είναι λοιπόν τυχαίο που τελειώνει με τον πιο παρήγορο και γλυκό τρόπο: με την προσδοκία της Σωτηρίας,
Σῶσον κόσμον͵ σωτήρ· τούτου γὰρ χάριν ἤλυθας· / στῆσον πάντα τὰ σά· τούτου γὰρ χάριν ἔλαμψας
που όμως τεκμηριώνεται με την πρεσβεία της Θεοτόκου, διότι ΕΚΕΙΝΗ είναι η εγγύηση της σωτηρίας μας:
ἐποίησάς με ὅλου τοῦ γένους μου καὶ στόμα καὶ καύχημα· / ἐμὲ γὰρ ἔχει ἡ οἰκουμένη σου / σκέπην κραταιάν͵ τεῖχος καὶ στήριγμα· / ἐμὲ ὁρῶσιν οἱ ἐκβληθέντες
τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς͵ / ὅτι ἐπιστρέφω αὐτούς
·
Τα λόγια αυτά είναι μια έξοχη υμνογραφική αποτύπωση του εικονογραφικού θέματος της Παραμυθίας. Η οποία όμως κορυφώνεται στο επόμενο κοντάκιο του αγίου Ρωμανού, λιγότερο γνωστό, αλλά ίσως ακόμα πιο βαθύ και μεστό. Κι ενώ δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε ακριβώς γραφτηκε το καθένα, τα λόγια αυτά
ἐμὲ ὁρῶσιν οἱ ἐκβληθέντες / τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς͵ / ὅτι ἐπιστρέφω αὐτούς
·
είναι σαν μια προαναγγελία-γέφυρα του υμνωδού με το επόμενο κοντάκιο, γιατί ουσιαστικά αποτελούν το θέμα του. Θα το αναρτήσουμε λοιπόν κι αυτό σε δύο συνέχειες προς τιμήν της Θεοτόκου, που γιορτάζουμε σήμερα την Σύναξή της, πειθόμενοι σε προηγούμενη προτροπή του π. Μαξίμου.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Τέλος, παρά την περιορισμένη θεολογική του στόχευση το κοντάκιο έχει κάποιες στιγμές πολύ υψηλής θεολογίας και νομίζω ότι αυτό φαίνεται πολύ καλά από το εφύμνιο (ορθότερα "ανακλώμενο") του κάθε οίκου "παιδίον νέον, ο προ αιώνων Θεός", όπου συνοψίζεται με τον πιο περιεκτικό τρόπο το μυστήριο της κενώσεως: ο προ αιώνων Θεός, γίνεται παιδίον (όπως λέγει και ο Ησαΐας).

Σχετικά με αυτό κάντε τον κόπο να διαβάσετε το ακόλουθο κείμενο του π. Καλλίστου Ware από το βιβλίο "ο Ορθόδοξος δρόμος".

ΔΙΤΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ

Η Ορθόδοξη πίστη στην Ενσάρκωση συγκεφαλαιώνεται στην επωδό του Χριστουγεννιάτικου ύμνου του Ρωμανού του Μελωδού: «Παιδίον νέον, ο προ αιώνων Θεός». Σ' αυτή τη σύντομη φράση περιέχονται τρεις διαβεβαιώσεις:

1. Ο Ιησούς Χριστός είναι πλήρης και τέλειος Θεός.
2. Ο Ιησούς Χριστός είναι πλήρης και τέλειος άνθρωπος.
3. Ο Ιησούς Χριστός δεν είναι δύο, αλλά ένα πρόσωπο.

Αυτό ερμηνεύτηκε με λεπτομέρειες από τις Οικουμενικές Συνόδους. Όπως ακριβώς οι δύο πρώτες από τις εφτά ασχολήθηκαν με το Τριαδικό δόγμα, έτσι και οι υπόλοιπες πέντε ασχολήθηκαν με το δόγμα της Ενσάρκωσης.
Η τρίτη Σύνοδος (Έφεσος, 431) διατύπωσε ότι η Παρθένος Μαρία είναι Θεοτόκος ή «Μητέρα του Θεού». Σε συνάρτηση μ' αυτό τον τίτλο υπάρχει μια διαβεβαίωση, όχι κυρίως για την Παρθένο, αλλά για το Χριστό: Ο Θεός γεννήθηκε. Η Παρθένος είναι Μητέρα όχι ενός ανθρώπινου προσώπου ενωμένου με το θείο πρόσωπο του Λόγου, αλλ' ενός μοναδικού, αχώριστου προσώπου που είναι ταυτόχρονα Θεός και άνθρωπος.
Η τέταρτη Σύνοδος (Χαλκηδόνα, 451) διακήρυξε ότι υπάρχουν μέσα στον Ιησού Χριστό δύο φύσεις, η μία θεία και η άλλη ανθρώπινη. Σύμφωνα με τη θεϊκή του φύση ο Χριστός είναι ομοούσιος με τον Θεό Πατέρα· σύμφωνα με την ανθρώπινη φύση του είναι ομοούσιος με μας τους ανθρώπους. Δηλαδή σύμφωνα με τη θεϊκή του φύση είναι πλήρης και τέλειος Θεός· είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγ. Τριάδος, ο μοναδικός «μονογενής» και αιώνιος Υιός του αιωνίου Πατρός, που γεννήθηκε από τον Πατέρα προ πάντων των αιώνων. Σύμφωνα με την ανθρώπινη φύση του είναι πλήρης και τέλειος άνθρωπος· αφού γεννήθηκε στη Βηθεέμ σαν έν' ανθρώπινο παιδί από την Παρθένο Μαρία, δεν έχει μόνο έν' ανθρώπινο σώμα σαν το δικό μας, αλλά και μια ψυχή ανθρώπινη και νου. Όμως, αν και ο ενσαρκωθείς Χριστός υφίσταται «με δύο φύσεις» είναι ένα πρόσωπο, μόνο και αχώριστο και όχι δύο πρόσωπα που συνυπάρχουν στο ίδιο σώμα.
Η πέμπτη Σύνοδος (Κωνσταντινούπολις, 553), αναπτύσσοντας ό,τι είχε ειπωθεί από την τρίτη, δίδαξε ότι «ένας από την Αγ. Τριάδα υπέφερε ως προς τη σάρκα». Ακριβώς όπως είναι εύλογο να πούμε ότι ο Θεός γεννήθηκε, έτσι μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι Ο Θεός πέθανε. Στην κάθε περίπτωση βέβαια προσδιορίζουμε ότι αυτό λέγεται για το Θεό που έγινε άνθρωπος. Ο Θεός μέσα στην υπερβατικότητά του δεν υπόκειται ούτε σε γέννηση ούτε σε θάνατο, αλλ' αυτά τα πράγματα τα έχει όντως υποφέρει ο ενσαρκωθείς Λόγος.
Η έκτη Σύνοδος (Κωνσταντινούπολις, 680-681), λαμβάνοντας υπ' όψη ό,τι είχε ειπωθεί στην τέταρτη, βεβαίωσε ότι, όπως ακριβώς υπάρχουν μέσα στο Χριστό δύο φύσεις, η θεϊκή και η ανθρώπινη, έτσι υπάρχει στο Χριστό όχι μόνο μια θεϊκή αλλά και μια ανθρώπινη θέληση· γιατί, αν ο Χριστός δεν είχε θέληση ανθρώπινη σαν τη δική μας, δεν θάταν στ' αλήθεια άνθρωπος σαν και μας. Παρ' όλ' αυτά οι δύο αυτές θελήσεις δεν είναι αντίθετες και δεν συγκρούονται η μια με την άλλη, γιατί η ανθρώπινη θέληση πάντοτε υποτάσσεται ελεύθερα στη θεία.
Η έβδομη Σύνοδος (Νίκαια, 787), επισφραγίζοντας τις τέσσερις προηγούμενες, διακήρυξε ότι, αφού ο Χριστός έγινε αληθινός άνθρωπος, είναι εύκολο ν' απεικονίζουμε το πρόσωπό του πάνω στις άγιες εικόνες· και, αφού ο Χριστός είναι ένα και όχι δύο πρόσωπα, αυτές οι εικόνες δεν μας δείχνουν μόνο την ανθρωπότητά του σε διαχωρισμό από τη θεότητά του, αλλά μας δείχνουν το ένα πρόσωπο του αιώνιου Λόγου που σαρκώθηκε.
Επομένως υπάρχει μία αντίθεση στην τεχνική διατύπωση του τριαδικού δόγματος και της διδασκαλίας για την ενσάρκωση. Στην περίπτωση της Τριάδος, βεβαιώνουμε μία μόνη συγκεκριμένη ουσία ή φύση σε τρία πρόσωπα· και είναι χάρη σ' αυτή τη ρητή ενότητα της ουσίας που τα τρία πρόσωπα έχουν μια μόνη θέληση ή ενέργεια. Στην περίπτωση του ενσαρκωθέντος Χριστού, αντίθετα, υπάρχουν δύο φύσεις, μία η θεϊκή και η άλλη, η ανθρώπινη· αλλά υπάρχει ένα μόνο πρόσωπο, ο αιώνιος Λόγος που έχει γίνει άνθρωπος. Και ενώ τα τρία θεία πρόσωπα της Τριάδος έχουν μόνο μια θέληση και ενέργεια, το ένα πρόσωπο του Ενσαρκωθέντος Χριστού έχει δύο θελήσεις και ενέργειες, που αντιστοιχούν στις δύο του φύσεις. Όμως αν και υπάρχουν στον ενσαρκωθέντα Χριστό δύο φύσεις και δύο θελήσεις, αυτό δεν καταστρέφει την ενότητα του προσώπου του· μέσα στο Ευαγγέλιο το κάθε τι που λέει, κάνει ή υποφέρει ο Χριστός, πρέπει να προσγράφεται στο ένα και στο ίδιο προσωπικό υποκείμενο, τον αιώνιο Λόγο του Θεού που τώρα έχει γεννηθεί σαν άνθρωπος, μέσα σε τόπο και χρόνο.
Υπογραμμίζοντας τους συνοδικούς ορισμούς για το Χριστό ως Θεό και άνθρωπο, βλέπουμε πως υπάρχουν δύο βασικές αρχές που αφορούν τη σωτηρία μας. Πρώτο, μόνον ο Θεός μπορεί να μας σώσει. Ένας προφήτης ή δάσκαλος της ηθικής δεν μπορεί να γίνει ο λυτρωτής του κόσμου. Αν, λοιπόν, ο Χριστός πρέπει να είναι ο Σωτήρας μας, πρέπει να είναι πλήρης και τέλειος Θεός. Δεύτερο, η σωτηρία πρέπει να φτάσει στο σημείο της ανθρώπινης ανάγκης. Μόνο αν ο Χριστός είναι πλήρης και τέλειος άνθρωπος όπως κι' εμείς, μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να μετέχουμε σ' αυτά που έχει κάνει για μας.
Θα ήταν λοιπόν μοιραίο για τη διδασκαλία τη σχετική με τη σωτηρία μας, αν έπρεπε να θεωρούμε το Χριστό με τον τρόπο των Αρειανών, σαν ένα είδος ημιθέου που βρίσκεται σε μια σκοτεινή ενδιάμεση περιοχή ανάμεσα στην ανθρωπότητα και τη θεότητα. Η Χριστιανική διδασκαλία για τη σωτηρία μας απαιτεί να τονίζουμε και τα δύο μέρη στον ύψιστο βαθμό. Δεν πρέπει να τον σκεφτόμαστε σαν «μισό και μισό». Ο Ιησούς Χριστός δεν είναι μισός Θεός και μισός άνθρωπος, αλλά τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Στην επιγραμματική φράση του αγ. Λέοντος του Μεγάλου είναι totus in suis, totus in nostris: «τέλειος σε ό,τι είναι δικό του, τέλειος σε ό,τι είναι δικό μας».
Τέλειος σ' ότι είναι δικό του:Ο Ιησούς Χριστός είναι για μας το παράθυρο προς το θεϊκό βασίλειο, που μας δείχνει τι είναι ο Θεός. «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε· ο μονογενής Θεός ο ων εις τον κόλπον του Πατρός εκείνος εξηγήσατο» (Ιω. 1,18).
Τέλειος σε ό,τι είναι δικό μας: Ο Ιησούς Χριστός είναι ο δεύτερος Αδάμ, που μας δείχνει τον αληθινό χαρακτήρα της ανθρώπινης προσωπικότητάς μας. Ο Θεός μόνος είναι ο τέλειος άνθρωπος.
 
Top