Τί είναι ήχος;

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Σε άλλες συζητήσεις στο forum τέθηκε το θέμα "τί είναι ήχος" και νομίζω έχει ενδιαφέρον.

Δημήτρης
 
ηχος...
ιδεα μελους?...
κλασικος ορισμος,ποτισμενος με τη λογικη του αποφατισμου...
την αρνηση να εξαντλησεις την αληθεια στη διατυπωση της...
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
ηχος...
ιδεα μελους?...
κλασικος ορισμος,ποτισμενος με τη λογικη του αποφατισμου...
την αρνηση να εξαντλησεις την αληθεια στη διατυπωση της...

Ιδέα μέλους μεν, έχει και συνέχεια δε... Διοτί ορισμός σημαίνει τοποθέτηση ορίων πέραν των οποίων δεν μπορεί να ισχύει η έννοια. Σαφώς και ο "αποφατικός" τρόπος ορισμού έχει την σοφία του. Αλλά για να ξέρουμε για τί πράγμα μιλάμε θέλει ερμηνεία.Έστω και μακροσκελέστερη. Ο συγκεκριμένος μου αρέσει και εμένα. Αλλά εξήγησέ τον...
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Ήχος είναι μία λέξη με πολλές σημασίες και χρήσεις και γιαυτό πολλές φορές γίνεται αντικείμενο διαφωνίας.

Ήχος = μία ακουστική συχνότητα

π.χ. "δεν ακουγότανε κανένας ήχος"

Ήχος = ένα άκουσμα, χροιά

π.χ. "ο ήχος του κλαρίνου με συναρπάζει"

Ήχος = μία μουσική φράση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά

π.χ "η μελωδία εδώ κάνει ένα πέρασμα Πρώτου ήχου" ή "στον Τέταρτο στιχηραρικό έχουμε φράσεις Λεγέτου ήχου"

Ήχος = ένα σύνολο μουσικών χαρακτηριστικών που αποτελεί κατηγορία στην οποία εντάσσονται διάφορα μουσικά μέλη

π.χ. τα μέλη του Πρώτου ήχου

και είμαι σίγουρος οτι υπάρχουν και άλλες ερμηνείες.

Δημήτρης
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Ας μιλήσουμε λοιπόν εδώ με το τί είναι ήχος "μουσικά" στην ψαλτική. Ο ορισμός του Χρυσάνθου που ήδη παρατέθηκε ,έστω "κομμένος", είναι μια καλή αρχή. Ας προσπαθήσουμε να τον εξηγήσουμε ή να δούμε πως τον ορίζουν (τον ήχο) άλλοι, προγενέστεροι ή μεταγενέστεροι.
 
Ιδέα μέλους μεν, έχει και συνέχεια δε... Διοτί ορισμός σημαίνει τοποθέτηση ορίων πέραν των οποίων δεν μπορεί να ισχύει η έννοια. Σαφώς και ο "αποφατικός" τρόπος ορισμού έχει την σοφία του. Αλλά για να ξέρουμε για τί πράγμα μιλάμε θέλει ερμηνεία.Έστω και μακροσκελέστερη. Ο συγκεκριμένος μου αρέσει και εμένα. Αλλά εξήγησέ τον...

για να χαιδεψουμε με το μυαλο μας την εννοια ''ηχος'',και ο,τι αυτη συνεπαγεται στην πραξη-ζωη,οντως θα χρειαστει να μπουμε και στα συστατικα της εννοιας αυτης...να ανακαλυψουμε, να ερμηνευσουμε τελικα...

τωρα μπαινοντας και ανακαλυπτοντας τα στοιχεια του ηχου, ουσιαστικα ενισχυουμε τη νοηση μας στο να προσεγγισει την ουσια του.
αυτο δεν αποτελει αναγκαστικα μερος ορισμου...αποψη μου βεβαια...
ο καρας εκανε πχ μια τετοια αποπειρα επεξηγησης-ερμηνειας στα πλαισια ορισμου του ηχου...

οσο για τα ορια...
αντωνη ουτως η αλλως, μπαινουν...απλα εχουν μια άυλη διασταση...

σκεψου πασσαλους στην ερημο που οριοθετουν...
διαφορετικα βεβαια απο εναν τοιχο,η ενα φραχτη... αλλα οριοθετουν...

ετσι αντιμετωπιζω εγω τουλαχιστον το ζητημα της εννοιας και του ορισμου...
απλοϊκα πιστευω οτι οταν θες να ορισεις κατι(οχι απλα να αναλυσεις κατι,με προσεγγισεις,ερμηνειες κτλ)δε χρειαζεται να πεις πολλα πραγματα...
απλως σημαινεις- συμβολιζεις με το λογο, την Αληθεια.την Αληθεια του ηχου στη συγκεκριμενη περιπτωση.

οι αρχαιοι πχ πώς προσεγγιζουν τις εννοιες γενος,χροα?
με 2-3 λεξεις τα λενε ολα,η μαλλον τα δειχνουν ολα...
 
Last edited:

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
Χρύσανθος, αυτόγραφο (εκδ. Κωνσταντίνου) σελ. 372:

"... ήχος είναι μία κλίμαξ συστηματική, δι'ής ωρισμένως οδεύοντες, απεργάζονται την μελωδίαν. Ήγουν είναι μία κλίμαξ των συστημάτων, εις την οποίαν περιπατούντες οι μουσικοί διωρισμένα, ήτοι αρχόμενοι από ρητούς φθόγγους, και διατρίβοντες εις ρητούς φθόγγους, φυλάττοντες και ρητά διαστήματα, και εις ρητούς φθόγγους καταλήγοντες, ποιούσι την μελωδίαν.

Ή ήχος είναι μέλους ιδέα, την οποία δίδει η δύναμις του γινώσκειν, τίνας μεν των φθόγγων αφετέον, τίνας δε παραληπτέον. και από τίνος τε αρκτέον, και εις όν καταληκτέον [...]"

Δημήτρης
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Χρύσανθος, αυτόγραφο (εκδ. Κωνσταντίνου) σελ. 372:

"... ήχος είναι μία κλίμαξ συστηματική, δι'ής ωρισμένως οδεύοντες, απεργάζονται την μελωδίαν. Ήγουν είναι μία κλίμαξ των συστημάτων, εις την οποίαν περιπατούντες οι μουσικοί διωρισμένα, ήτοι αρχόμενοι από ρητούς φθόγγους, και διατρίβοντες εις ρητούς φθόγγους, φυλάττοντες και ρητά διαστήματα, και εις ρητούς φθόγγους καταλήγοντες, ποιούσι την μελωδίαν.

Ή ήχος είναι μέλους ιδέα, την οποία δίδει η δύναμις του γινώσκειν, τίνας μεν των φθόγγων αφετέον, τίνας δε παραληπτέον. και από τίνος τε αρκτέον, και εις όν καταληκτέον [...]"

Δημήτρης

Eυχαριστούμε για την παράθεση. Άν ξεπεράσουμε την δυσκολία του Χρυσάνθου να μας το εξηγήσει αρχικά,το επισημαίνει και ο Μαυροειδής, στο τέλος έχουμε έναν εξαιρετικό ορισμό ικανό να μας κατατοπίσει στο τί είναι ήχος, και συνεπώς στις όποιες αναζητήσεις μας αφορούν τους ήχους.
Ο Καράς στο Θεωρητικό του (σελ.223) δίνει τον ίδιο πάνω-κάτω ορισμό επεξηγόντας :" Ήχος δε, κατά τους ψαλμωδούς, είναι "ιδέα" -δηλαδή ιδιαίτερον άκουσμα- μέλους έχοντος ορισμένα:βάσιν (...από τινος αρκτέον...),διαστήματα (...φυλάττοντες και ρητά διαστήματα...), δεσπόζοντας φθόγγους (...τίνας δε παραληπτέον...),μελωδικάς έλξεις (...τίνας μεν των φθόγγων αφετέον...Αφήνονται δε οι φθόγγοι,όχι με το να μην εμπίπτωσιν εις την μελωδίαν παντελώς, αλλά με το να μην ποιούσιν ουδεμίαν εντύπωσιν εις την μελωδίαν.*),και καταλήξεις (... και εις όν καταληκτέον...)".**

Είναι -με δικά μου λόγια- εμφανές ότι αναφερόμαστε σε μία μελωδική συμπεριφορά πάνω σε ορισμένα διαστήματα.(Άρα διαφορετικές μελωδικές συμπεριφορές συνεπάγονται, εξ'ορισμού, διαφορετικούς ήχους).


*Αυτόγραφο Θεωρητικό Χρυσάνθου παρ.224 (βλπ. "Θεωρητικόν Μέγα Της Μουσικής, Χρυσάνθου του εκ Μαδύτων" κριτική έκδοση υπό Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου, σελ. 372)

** Οι περενθέσεις είναι δικές μου αντιπαραβολές των ορισμών του Καρά με του Χρυσάνθου. Η ορθογραφία στον ορισμό του Καρά δικιά μου.
 

Αηδόνης

Παλαιό Μέλος
Τυγχάνει να έχω ερευνήσει λίγο το ζήτημα. Σας παραθέτω ορισμένα στοιχεία που σχετίζονται με το εννοιολόγημα "ήχος":
Ήχος είναι μία μορφή ενέργειας, όπως το φως, τα ραδιοφωνικά κύματα και άλλες. Ο ήχος ως οντότητα χαρακτηρίζεται από την ικανότητά του να διαδίδεται μέσα από πολλά υλικά, όπως π.χ. από τον αέρα, το νερό, το σίδερο και άλλα. Στην περίπτωση του αέρα (αφορά την ψαλμωδία..) ήχος παράγεται όταν τα μόριά του (του αέρα) διεγείρονται, εξ αιτίας κάποιας μεταβολής της πίεσης, και ξεκινούν να πάλλονται. Τώρα, τα παλλόμενα μόρια μεταφέρουν ταυτόχρονα και την όποια πίεση, δημιουργώντας έτσι ηχητικά κύματα, τα οποία ταξιδεύουν μέσω του αέρα. Το ανθρώπινο ακουστικό σύστημα, ως γνωστόν, αντιλαμβάνεται ηχητικά κύματα συχνότητας 20-20.000Ηz (Ηz=Χερτζ. Μονάδα μέτρησης της συχνότητας. 1 Hz ένας κύκλος/δευτερόλεπτο. 1.000 Ηz=1kHz). Ηχητικά κύματα κάτω των 20Ηz οναμάζονται υπόηχοι, ενώ αυτά με συχνότητα άνω των 20.000Ηz ονoμάζονται υπέρηχοι. Ωστόσο, τα ηχητικά κύματα (ο ήχος δηλαδή πιο απλά) έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία είναι:
1. η ένταση,
2. η τονικότητα και
3. η χροιά.
Η ένταση του ήχου είναι η "δύναμη" του ήχου. Φανερώνει πόσο μεγάλα είναι ή μικρά είναι τα ηχητικά κύματα (Η μονάδα μέτρησης της έντασης του ήχου είναι το decibel [db]). Τονικότητα (ή τόνος) ονομάζεται μία συγκεκριμένη συχνότητα δόνησης κάποιου αντικειμένου, την οποία μπορούμε και ακούμε. Για παράδειγμα, εάν πατήσουμε ένα πλήκτρο του πιάνου, θα ακουστεί μία νότα. Αυτή η νότα αντιστοιχεί σε μία συγκεκριμένη συχνότητα και έχει ένα συγκεκριμένο τόνο. Όταν λέμε χροιά, αναφερόμαστε στην ποιότητα του ήχου. Η χροιά εξαρτάται αφ' ενός από τα χαρακτηριστικά του παλλόμενου αντικειμένου που παράγει τον ήχο (μέγεθος, ποιότητα, σκληρότητα και άλλα) και αφ' ετέρου από το υλικό και το σχήμα των επιφανειών που αναπτύσσεται και ηχεί. Η χροιά είναι εκείνο τα χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί δύο ήχους της ίδιας έντασης και του ίδιου τόνου. Άλλη χροιά έχει το φωνητικό όργανο του Πρίγγου και άλλη του Στανίτσα. Η ένταση και η χροιά είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά στοιχεία που συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην διαμόρφωση του ψαλτικού ύφους.
Σχετικά, τώρα με το πως ορίζεται ο ήχος στην θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής, θα έλεγα τα εξής απλά: Τα εκκλησιαστικά μέλη ψάλλονται σύμφωνα με διάφορους τρόπους, ο καθένας από τους οποίους έχει ένα ξεχωριστό μελωδικό άκουσμα. Οι διάφοροι αυτοί τρόποι οναμάζονται ήχοι. Κάθε ήχος διαλαμβάνει ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία καθορίζουν το ήθος του, το "συναίσθημά" του, αν θέλετε. Τα χαρακτηριστικά αυτά γνωρίσματα στην θεωρία τα συναντούμε ως συστατικά στοιχεία των ήχων, που είναι, όπως γνωρίζετε, τα εξής:
1. η βάση,
2. τα διαστήματα,
3. οι δεσπόζοντες φθόγοι,
4. οι μελωδικές έλξεις και
5. οι καταλήξεις.
 
Top