Τάξη του αποστόλου στη λειτουργία του Μ. Σαββάτου

[Dimitri]

Απόσο γνωρίζω στην πράξη δεν υπάρχει ειρήνευση (ειρήνη σοι τω αναγινώσκοντι) ούτε αλληλούια μετά το τέλος του αποστόλου το Μ. Σάββατο στη λειτουργία, αλλά ευθύς με το τέλος του αποστόλου βγαίνει ο ιερέας για το Ανάστα ο Θεός. Είναι σωστό αυτό;

Διαβάζεται ο απόστολος αυτός από τη μέση του ναού ώς συνήθως (με λαμπάδα μπροστά από τον αναγνώστη στο κέντρο του ναού); Εμείς τον είπαμε τον απόστολο από το ψαλτήρι λόγω της άμεσης εξόδου του ιερέα από την Ωραία Πύλη (ώστε να μην βρίσκεται εκείνη τη στιγμή ο αναγνώστης μές τη μέση).

Ευχαριστώ.

 

[π. Μάξιμος]

Απόσο γνωρίζω στην πράξη δεν υπάρχει ειρήνευση (ειρήνη σοι τω αναγινώσκοντι) ούτε αλληλούια μετά το τέλος του αποστόλου το Μ. Σάββατο στη λειτουργία, αλλά ευθύς με το τέλος του αποστόλου βγαίνει ο ιερέας για το Ανάστα ο Θεός. Είναι σωστό αυτό;

Εἰρήνευση ὑπάρχει καί δέν μπορεῖ νά μήν ὑπάρχει στή λειτουργία. Στήν τελεία λειτουργία ὅλων τῶν ἄλλων ἡμερῶν ἀκολουθεῖ τό ἀλληλουιάριον μετά τῶν στίχων αὐτοῦ, κατ᾿ ἐξαίρεσιν δέ τό Μέγα Σάββατον ψάλλεται τό Ἀνάστα ὁ Θεός μετά τῶν στίχων αὐτοῦ ἀντί τοῦ ἀλληλουιαρίου, ὅπως γράφαμε ἐδῶ.

Διαβάζεται ο απόστολος αυτός από τη μέση του ναού ώς συνήθως (με λαμπάδα μπροστά από τον αναγνώστη στο κέντρο του ναού); Εμείς τον είπαμε τον απόστολο από το ψαλτήρι λόγω της άμεσης εξόδου του ιερέα από την Ωραία Πύλη (ώστε να μην βρίσκεται εκείνη τη στιγμή ο αναγνώστης μές τη μέση).

Τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα ἐκφωνεῖται/ἀπαγγέλεται ὅπως προβλέπει ἡ τάξις, ὁ δέ ἀναγνώστης παραμένει στόν κέντρον (ὀμφαλόν) γιά τήν ἀπαγγελία τῶν στίχων, ὅπως γίνεται καί μέ τούς στίχους τοῦ ἀλληλουιαρίου.

Ἀντιλαμβάνομαι τό σκεπτικό σου καί τίς έρωτήσεις σου, πού εἶναι συνάρτηση ὅσων πλέον «θεατρικῶν» καί ἐκτός πάσης σοβαρότητος συμβαίνουν, ὅπως εἶχε σχολιασθεῖ σέ αὐτό τό μήνυμα καί κάτω.

Τό ΤΑΣ οὐδέν ἀναφέρει γιά δάφνες, τό δέ Ἀνάστα ὁ Θεός ἄρχεται ὑπό τοῦ χοροῦ/ψάλτου, ὡς καί τό ἀλληλουιάριον. Τό ΤΜΕ σαφῶς ὁρίζει τήν ἔναρξη ὑπό τοῦ ἱερέως, ἔνδον τοῦ Βήματος ὅμως, ἀπ᾿ ὅπου ἀρχίζει καί τό σκόρπισμα τῶν δαφνῶν, τό ὁποῖον ἐπεκτείνεται καθ᾿ ἅπαντα τόν ναόν (σ. 365).

Νομίζω, ὅτι ἄν ὅλα τελεσθοῦν μέ τήν πρέπουσα σοβαρότητα, σέ τίποτε δέν ἐμποδίζει ὁ ἀναγνώστης.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Προσφορά θυμιάματος γίνεται μετά τον διασκορπισμό των δαφνών;
Αν όχι, γιατί;

 

[π. Μάξιμος]

Προσφορά θυμιάματος γίνεται μετά τον διασκορπισμό των δαφνών;
Αν όχι, γιατί;

Πολύ ὡραία παρατήρηση· δέν τό εἶχα σκεφθεῖ.
Καί βέβαια ἀπαιτεῖται θυμίαμα προκειμένου νά ἀρθεῖ τό ἱερόν Εὐαγγέλιον πρός ἀνάγνωσιν, κάτι πού γίνεται στό ἀλληλουιάριον καί προφανῶς στό Ἀνάστα ὁ Θεός, πού τό ἀντικαθιστᾶ.
Βλέπεις ὅμως ὅτι τό εὐνοήτως προβλεπόμενο θυμίαμα ἀντικαθίσταται ἀπό δάφνες στό ἰσχῦον τυπικό (ἄν καί στήν § 43 τῆς Προθεωρίας οὐδέν ἀναφέρεται γιά δάφνες). Δέν ξέρω πῶς μπορεῖ νά διευθετηθεῖ αὐτό σήμερα. Ἴσως κατά παράβασιν καί κατ᾿ ἐξαίρεσιν νά προσφέρεται τό θυμίαμα κατά τήν ἀνάγνωση τοῦ Ἀποστόλου, κάτι πού δυστυχῶς εἶχε ἐπικρατήσει μετά τήν κατάργηση τοῦ ἀλληλουιαρίου. Ὁμολογῶ ὅτι δέν τό εἶχα σκεφθεῖ.

 

[MTheodorakis]

Τὸ τυπικὸ τῆς Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 305 ἀναφέρει ὅτι εἰσκομίζονται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μυρσῖνες.

 

[π. Μάξιμος]

Τὸ τυπικὸ τῆς Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 305 ἀναφέρει ὅτι εἰσκομίζονται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μυρσῖνες.

Ἐπειδή ὅλοι ἔχουμε πρόσβαση στό Τυπικόν Μεσσήνης, νομίζω ὅτι αὐτή ἡ παράγραφος ἀναφέρεται στήν εἰσκόμιση μυρσινῶν ἤ φύλλων κιτρῶν ἤ λαχραγίων (sic λαχανίων?) στίς ἑορτές τῶν Χριστουγέννων, Φώτων, Ὑπαπαντῆς, Πάσχα, Πεντηκοστῆς, Μεταμορφώσεως, Κοιμήσεως Θεοτόκου, μνῆμες Προδρόμου καί Ἀποστόλων γιά τό στόλισμα τῆς μονῆς ἐνδεχομένως ἤ ρίψεως ἐπί τοῦ δαπέδου, ἔθος τό ὁποῖον διασώζεται κατά τόπους σέ μονές καί ναούς, ἰδίως σέ πανηγύρεις ἀλλά καί σέ μεγάλες ἑορτές. Ἡ τυπική διάταξη αὐτῆς τῆς ἑσπερινῆς λειτουργίας τοῦ Μ. Σαββάτου στή σ. 246 οὐδέν ἀναφέρει περί τοῦ σκορπίσματος δαφνῶν ἤ μυρσινῶν ἤ ἄλλων φύλλων, ἀντιθέτως παρέχει ἄλλες ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες.

 

[domesticus]

Μαρτυρία ἀπὸ τὸν ψευδο-Κωδινὸ γιὰ τὸ σκόρπισμα δαφνῶν τὸ Μ. Σάββατο κατὰ τὰ μέσα τοῦ 14ου αἰ. στὴν Μεγάλη Ἐκκλησία.

Kodinos (pseudo), Περὶ ὀφφικίων, Traité des Offices, ἔκδ. J. Verpeaux, Paris 1966, σ. 231 κ.ἐξ:

Καὶ τῇ ἐπαύριον, ἤτοι εἰς τὴν λειτουργίαν τοῦ μεγάλου Σαββάτου, ὁ μὲν βασιλεὺς φορεῖ πάλιν ἀπὸ τῶν αὐτοῦ φορεμάτων οἷον ἂν βούλοιτο, οἱ δὲ ἄρχοντες τὰ ἑαυτῶν παράσημα, ὡς δεδήλωται. Καὶ μετὰ τὴν τοῦ ἀποστόλου ἀνάγνωσιν, ἤτοι εἰς τὸ «ἀνάστα ὁ θεός, κρῖνον τὴν γῆν», ἐξάγουσι τρεῖς ἀπὸ τῶν ἀναγνωστῶν δάφνας ἐκ τῆς ἐκκλησίας, καὶ πάττουσιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως. Εἶτα ἐξ ἑτοίμου παιδόπουλα ὄντα φέρουσιν ἀπὸ τῶν ἐκτὸς δάφνας καὶ οὗτοι, καὶ πάττουσι, πληροῦντες τούτων τὸν τρίκλινον· τράπεζα δὲ μετὰ τὴν ἀπόλυσιν οὐδαμῶς.

 

[π. Μάξιμος]

Μαρτυρία ἀπὸ τὸν ψευδο-Κωδινὸ γιὰ τὸ σκόρπισμα δαφνῶν τὸ Μ. Σάββατο κατὰ τὰ μέσα τοῦ 14ου αἰ. στὴν Μεγάλη Ἐκκλησία.

Εὐχαριστοῦμε Δομέστικε!
Ἐδῶ φαίνεται γιά μιά φορά ἀκόμη (ὅπως ἔχουμε ξαναγράψει) ὅτι τό ΤΜΕ ἀλλά καί οἱ δύο προηγούμενες ἐκδόσεις τῶν ΤΚΠ δέν ἔχουν ὡς πηγή μόνον τό ΤΑΣ, ἀλλά διασώζουν καί διατάξεις τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ἤτοι τῆς Κωνσταντινουπολίτικης παράδοσης.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

...ἐξάγουσι τρεῖς ἀπὸ τῶν ἀναγνωστῶν δάφνας ἐκ τῆς ἐκκλησίας, καὶ πάττουσιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως. Εἶτα ἐξ ἑτοίμου παιδόπουλα ὄντα φέρουσιν ἀπὸ τῶν ἐκτὸς δάφνας καὶ οὗτοι, καὶ πάττουσι, πληροῦντες τούτων τὸν τρίκλινον...

Ενδιαφέρον αυτό. Αρκετοί από το εκκλησίασμα σήμερα, μαζεύουν τις δάφνες. Από ότι όμως έχω ακούσει και επιβεβαιώνω εδώ, οι δάφνες (φυτό του Απόλλωνα νομίζω) διασκορπίζονται στο ναό και τις ποδοπατούμε, δηλώνοντας ότι με την Ανάσταση του Χριστού, έπεσε η πλάνη της ειδωλολατρίας...; Έχει ακούσει κανείς κάτι σχετικό;

 

[π. Μάξιμος]

Ενδιαφέρον αυτό. Αρκετοί από το εκκλησίασμα σήμερα, μαζεύουν τις δάφνες. Από ότι όμως έχω ακούσει και επιβεβαιώνω εδώ, οι δάφνες (φυτό του Απόλλωνα νομίζω) διασκορπίζονται στο ναό και τις ποδοπατούμε, δηλώνοντας ότι με την Ανάσταση του Χριστού, έπεσε η πλάνη της ειδωλολατρίας...; Έχει ακούσει κανείς κάτι σχετικό;

Αὐτό εἶναι σύμβολο νίκης καί ὄχι εἰδωλολατρείας.

Τό ρῆμα εἶναι πάττω καί σημαίνει ραίνω, πασπαλίζω καί μεταφορικά διακοσμῶ. Δέν εἶναι τό πατέω-ῶ.​

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Αὐτό εἶναι σύμβολο νίκης καί ὄχι εἰδωλολατρείας.​

Υπάρχει δηλαδή ακόμα και με αυτή την ερμηνεία σύνδεση με τον αρχαίο κόσμο, ρωμαϊκό και ελληνικό, καθώς με κλαδιά δάφνης στεφάνωναν τους νικητές των αγώνων... (Νικητής: ο ταφείς Χριστός, ηττημένος: ο Άδης)

 

[domesticus]

Ἔχετε ὑπ᾿ ὄψιν κάποια σχετικὴ ἑρμηνεία ἤ πρόκειται γιὰ ὑποκειμενικὴ γνώμη;

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Ἔχετε ὑπ᾿ ὄψιν κάποια σχετικὴ ἑρμηνεία ἤ πρόκειται γιὰ ὑποκειμενικὴ γνώμη;

Νομίζω ότι είναι και γνώμη της Εκκλησίας ότι όταν η τεθεωμένη ψυχή του Χριστού κατέβηκε στον Άδη, λύθηκε η τυραννία του διαβόλου, <<πολλά σώματα κεκοιμημένων αγίων ηγέρθη>>, εγκαινιάσθηκε ο παράδεισος αλλά και η κόλαση... Ακούμε και από το κοντάκιο του Πάσχα... <<του Άδου καθείλες την δύναμιν και ανέστης ως νικητής Χριστέ ο Θεός...>>.

Μία δεύτερη ερμηνεία (υποκειμενική γνώμη), που εμένα μου φαίνεται πιο απίθανη ίσως αφορά τους νεοφωτίστους (ενήλικες), που κατάφεραν με την προκοπή του βίου τους να αξιωθούν του αγίου βαπτίσματος και έχουν ήδη εισέλθει στο ναό, και ακούν το σχετικό Απόστολο. Αλλά δεν ξέρω κατά πόσον αντιστοιχεί η χρονική περίοδος των βαπτίσεων των ενηλίκων με τις πηγές που αναφέρουν το διασκορπισμό δαφνών.

 

[π. Μάξιμος]

Μία δεύτερη ερμηνεία (υποκειμενική γνώμη), που εμένα μου φαίνεται πιο απίθανη ίσως αφορά τους νεοφωτίστους (ενήλικες), που κατάφεραν με την προκοπή του βίου τους να αξιωθούν του αγίου βαπτίσματος και έχουν ήδη εισέλθει στο ναό, και ακούν το σχετικό Απόστολο. Αλλά δεν ξέρω κατά πόσον αντιστοιχεί η χρονική περίοδος των βαπτίσεων των ενηλίκων με τις πηγές που αναφέρουν το διασκορπισμό δαφνών.

Αὐτό εἶναι πού λέμε «πρώτη ἀνάσταση»!!!
Τό βάπτισμα!!!

Ἄν δέν κάνω λάθος τό ἔχω διαβάσει στό Ἐξ Ὕδατος καί Πνεύματος τοῦ Σμέμαν. Ἀλλά ἔτσι εἶναι. Καί ἀντιστοιχεῖ τό σκόρπισμα τῶν δαφνῶν μέ τήν μόλις προηγηθεῖσα εἴσοδο τῶν νεοφωτίστων, ἄν καί δέν ἀφορᾶ μόνον σ᾿ αὐτούς.