Σωστή αναθεώρηση των Μηναίων (Πρόταση)

[Παναγιώτης]

Πρόταση προς :
- Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος

Κοινοποίηση προς :
- εκδοτικούς οίκους Μηναίων

Πρόταση γιὰ Σωστὴ Ἀναθεώρηση τῶν Μηναίων1​

Π.Δ. Παπαδημητρίου​

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, μᾶς παρέδωσαν τὰ Μηναῖα καὶ τὴν Παρακλητικήν (ὅπως καὶ τὸ Τριῴδιον καὶ τὸ Πεντηκοστάριον). Ἐθέσπισαν δέ τοὺς Ἁγίους εἰς τὰ Μηναῖα, ἄλλους νὰ εἶναι ἑορταζόμενοι εἰς η΄ (ἤτοι πλήρως ἑορταζόμενοι), ἄλλοι ἑορταζόμενοι εἰς ς΄ (ἤτοι ἡμιεορταζόμενοι), καὶ ἄλλοι μὴ ἑορταζόμενοι, καὶ αὐτὸ σοφὰ τὸ ἔπραξαν ὥστε τὶς καθημερινὲς νὰ ψάλλουμε καὶ ἐκ τῶν τροπαρίων / ἀκολουθιῶν τῆς Παρακλητικῆς τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ Θεόν μας, τὴν Ἁγίαν Τριάδα, τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, τοὺς Ἀγγέλους, τὸν Τίμιον Πρόδρομον, τοὺς Ἀποστόλους, τὸν Τίμιον Σταυρόν, ὅλους τοὺς Ἁγίους, ὅλους τοὺς Μάρτυρας, τοὺς Κεκοιμημένους πατέρες καὶ ἀδερφούς μας, κτλ., καὶ ἰδιαιτέρως εἰς τὴν δική μας πνευματική διόρθωση και κατάρτιση.

Εἶναι ἐπίσης γνωστόν, ὅτι οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἤθελαν τὴν εὐταξίαν σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες ὡς «ὑπὲρ τοῦ πάντα ἐν πάσῃ παροικίᾳ φυλάττεσθαι» (Κ΄ Κανὼν τῆς Α’ Οἰκ. Συνόδου).

Ἂν δοῦμε τὰ Μηναῖα τοῦ Βαρθολομαίου τοῦ Κουτλουμουσιανοῦ, διαπιστώνουμε τὰ ἐξῆς, περίπου2:

Ἀκολουθίες ἑορταζομένων πλήρως Ἁγίων (εἰς η’) = 49
(Σεπτ. 5+3+4+5+9+2+1+1+4+4+8+3 Αὔγ.)

Ἀκολουθίες ἡμιεορταζομένων Ἁγίων (εἰς ς’) = 95
(Σεπτ. 11+19+17+8+11+5+2+2+2+5+6+7 Αὔγ.)

Ἀκολουθίες μὴ ἑορταζομένων Ἁγίων = 209
(Σεπτ. 11+10+8+15+10+21+27+27+23+21+17+19 Αὔγ.)

Καὶ σὲ ποσοστό % εἶναι ἀντιστοίχως, περίπου:

14% - 27% - 59%​

Δηλαδή οἱ μισὲς καὶ περισσότερες ἀκολουθίες εἶναι μὴ ἑορταζομένων Ἁγίων, μετὰ ἔρχονται οἱ ἀκολουθίες ἡμιεορταζομένων Ἁγίων, καὶ περίπου τό 14% μόνον τῶν ἀκολουθιῶν εἶναι πλήρως ἑορταζομένων Ἁγίων.

Εἰδικὰ τοὺς μῆνες τοῦ Τριῳδίου-Πεντηκοσταρίου, οἱ περισσότεροι Ἅγιοι εἶναι μὴ ἑορταζόμενοι, γιὰ νὰ ἀκούγεται τὸ Τριῴδιον καὶ τὸ Πεντηκοστάριον.

Προφανῶς θὰ σκεφτοῦν μερικοὶ ὅτι ἰδοὺ πεδίον δόξης λαμπρὸν γιὰ τὴν συγγραφὴ καὶ προσθήκη στὰ Μηναῖα Ἀκολουθιῶν πλήρως ἑορταζομένων Ἁγίων.

Ὅμως δὲν εἶναι ἔτσι τὰ πράγματα. Γιατὶ αὐτομάτως θὰ διασπαστεῖ καὶ θὰ ἀδρανοποιηθεῖ αὐτὴ ἡ πλούσια Ὑμνολογία τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, καὶ ἰδιαίτερα τὰ Θεολογικώτατα βιβλία τῆς Παρακλητικῆς κυρίως (ἀλλὰ καὶ τοῦ Τριῳδίου, καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου).

Γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως μᾶς λέει στὸ σχετικό καὶ ἐμβριθὲς ἄρθρο του ὁ π. Θεμιστοκλῆς Στ. Χριστοδούλου3:
«Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κάνει «Οἰκονομία τις εἰς τὸ ὅλον θέμα τῆς Ἐγκρίσεως νέων Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, δύναται νὰ ὑπάρχῃ εἰς τὰς περιπτώσεις τοπικῶν ἤ νεοφανῶν Ἁγίων καὶ ἀσφαλῶς μόνον διὰ τοπικὴν χρῆσιν, ἵνα μὴ τελικῶς καταλιμπάνηται ἡ Παρακλητική, τὸ σπουδαιότατον καὶ θεολογικώτατον τοῦτο λειτουργικὸν βιβλίον, λόγῳ τῆς καθημερινῆς χρήσεως Ἀσματικῶν Ἀκολουθιῶν τῶν Ἁγίων τῆς ἡμέρας» (Ἐγκύκλιος Ἱερᾶς Συνόδου 2864/Ἀριθμ. Πρωτ. 1217/11-4-2008).»

Στὶς τελευταῖες δεκαετίες, παρατηροῦμε τὸ φαινόμενο τῆς ἐξ ὀλοκλήρου συγγραφῆς ἀκολουθιῶν πλήρως ἑορταζομένων, καὶ οὔτε μία ὡς μὴ ἑορταζομένου ἢ ἔστω ἡμιεορταζομένου! Ἔτσι ὀδηγούμαστε μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια στὴν βαρεῖα καταφρόνηση τῆς Παρακλητικῆς στὴν πράξη, καὶ μὲ τὴν βοήθεια τῆς εὐρείας διάδοσης τῶν ἐν λόγῳ ἀκολουθιῶν λόγῳ τοῦ διαδικτύου.

Εἶναι γεγονὸς ὅτι στὶς ἡμέρες μας ὑπάρχουν πολλοὶ δημοφιλεῖς καὶ θαυματουργοὶ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν Ἀκολουθία στὰ Μηναῖα. Θὰ ἀναφέρω ἐνδεικτικά (κατὰ τὴν ταπεινή μου γνώμη) τοὺς Ἁγίους ποὺ εἶναι πανελλαδικῶς οἱ πιὸ δημοφιλεῖς, ἀλλὰ καὶ αὐτοὺς ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ εἴχαν ἀκολουθία στὰ Μηναῖα, σὲ τυχαῖα σειρά (συγχωρέστε με ἂν ἔπρεπε νὰ βάλω καὶ κάποιον ἄλλον Ἅγιον):

- Ἅγιος Μάρκος ὁ Εὐγενικός
- Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς
- Ἅγιος Φώτιος Πατριάρχης Κων/πόλεως
- Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος
- Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός
- Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, καὶ Ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς (μαζί)
- Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε’ Πατρ. Κων/πόλεως
- Ἅγιοι Κύριλλος καὶ Μεθόδιος

- Ἅγιος Νεκτάριος
- Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ῥῶσσος
- Ἅγιος Ἐφραῖμ ὁ νέος (Νέας Μάκρης)
- Ἅγιος Νικόλαος Πλανᾶς
- Ἅγιος Φανούριος
- Ἅγιος Γεράσιμος Κεφαλληνίας
- Ἅγιος Σάββας ὁ ἐν Καλύμνῳ
- Ἅγιος Λουκᾶς ὁ ἱατρός (ἀρχιεπ. Συμφερουπόλεως)
- Ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης
- Ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης
- Ἅγιος Ἰάκωβος (Τσαλίκης)

Μὲ αὐτὴν τὴν παράθεση τῶν Ἁγίων δὲν προτείνω τὴν προσθήκη πλήρων ἀκολουθιῶν γιὰ ὅλους εἰς τὰ Μηναῖα.
Προτείνω (μὲ προϋπόθεση φυσικὰ τὴν πλήρη συμφωνία ὅλης τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος) νὰ προστεθοῦν ἄλλες ἀκολουθίες ὡς μὴ ἑορταζομένων Ἁγίων, ἄλλες ὡς ἡμιεορταζομένων, καὶ ἄλλες ὡς πλήρως ἑορταζομένων Ἁγίων, μὲ ταυτόχρονη ὑποβίβαση ἄλλων ἀκολουθιῶν τῶν Μηναίων, ἢ παραπομπῆς των εἰς τὰ Ἀπόδειπνα, ἢ συνεορτασμοῦ (συμψαλμωδήσεως) μὲ παλαιότερες ἀκολουθίες στὰ πρότυπα τῶν Μηναίων, οὕτως ὥστε τὸ ποσοστὸ τῶν Ἀκολουθιῶν στὰ Μηναῖα, νὰ εἶναι περίπου ὅπως καὶ στὰ Μηναῖα τοῦ Βαρθολομαίου ἢ ὡς ἔγγιστα, π.χ.:

15% - 30% - 55%​

Ἔτσι θὰ διασωθεῖ καὶ ἡ Τάξις, ἀλλὰ καὶ ὁ Ὑμνολογικὸς πλοῦτος τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπὸ τὶς καθημερινὲς ἀκολουθίες, καὶ μὲ τὴν ταυτόχρονη ἀπαραίτητη ἀφαίρεση ὅλων τῶν μεμονωμένων Φυλλάδων ἀπὸ τὰ Μηναῖα, καὶ μὲ τὸν ἀπαραίτητο σεβασμὸ στὴν ἰστορία καὶ τάξη τῶν παλαιοτέρων Ἀκολουθιῶν.

Ἐτελειώθη τῇ 5ῃ Ἰουνίου 2018, τοῦ Ἁγίου Δωροθέου ἐπ. Τύρου​

---------------
1 Τὸ ἄρθρον δὲν ἀναφέρεται στὶς τοπικὲς ἑορτὲς Ἁγίων, ἀλλὰ εἰς τὰ Μηναῖα.
2 Βλ. Τυπικὸν Ὄρθρου Ἐνοριῶν, ἐκδ. Ἄθως 2008, καὶ Τυπικὸν Ἐνοριῶν, ἐκδ. Νεκτ. Παναγόπουλος 2017.
3 π. Θεμιστοκλῆς Στ. Χριστοδούλου, Σύνθεση Νεωτέρων Ἀκολουθιῶν πρὸς τιμὴν τῶν Ἁγίων, ΙΣΤ’ Πανελλήνιον Λειτουργικόν Συμπόσιον, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Λαμία 20/9/2016.

 

[Καραογλάν βασίλειος]

Η πρότασή σας , προϊόν , βεβαίως, της ευαισθησίας σας για τα λειτουργικά πράγματα –πέραν του ότι θα έχει την αναμενόμενη εξέλιξη – επιτρέψτε μου να πω ότι έχει το αρνητικό ότι εισηγείται την «αλλοίωση» των καθιερωμένων Μηναίων με κριτήριο μάλιστα εφήμερο : Οι λειτουργικές ανάγκες και απαιτήσεις αλλάζουν συνεχώς και θα χρειάζεται μια συνεχής αναδιάρθρωση του περιεχομένου των Μηναίων.

Περισσότερο ρεαλιστικό θα ήταν αν η έκδοση των μηναίων δεν είναι δωδεκάτομη (ειρήσθω εν παρόδω ότι τα ρωσσικά Μηναία εκδίδονται σε περίπου τριάντα τόμους) αλλά κάθε μήνας καλύπτονταν από τρείς τουλάχιστον τόμους:

1. Ο σταθερός υπάρχων και καθιερωμένος τόμος που η χρήση αυτού και μόνο επιβάλλεται σε όλους και αυτό που χρειάζεται δεν είναι ο εμπλουτισμός του αλλά η διόρθωση των ημαρτημένων του (και μόνο αυτό να επιχειρηθεί θα ήταν τεράστιο έργο),

2. ένας δεύτερος που θα περιέχει λειτουργικό υλικό ( προσόμοια, κανόνες, κτλ ) από χειρόγραφα και παλαιές εκδόσεις και θα λειτουργεί συμπληρωματικά και εναλλακτικά προς τον πρώτο, όταν και όπου δει, και

3. ένας ή και περισσότεροι τόμοι στους οποίους θα εντάσσονται παλαιές πλήρεις ακολουθίες Αγίων του μηνός και αναπληρώσεις ακολουθιών αγίων αλλά και νεώτερες εγκεκριμένες ακολουθίες. Για τις νεώτερες εγκεκριμένες ακολουθίες αγίων μπορεί να εκδοθεί και τέταρτος τόμος , αν είναι πλούσια η υμνολογική παραγωγή.

Πέραν του πρώτου τόμου που η χρήση του είναι υποχρεωτική για τις ενορίες και μονές , θα πρέπει να υπάρχουν αυστηρότατοι κανόνες για την χρήση των περιεχομένων του δευτέρου και των επομένων τόμων του μηνός για να μη καταλήξουμε σε λειτουργικό αδιέξοδο ακόμη χειρότερο από το νυν υφιστάμενο και καθημερινώς εγκαταλείπονται τα καθιερωμένα λειτουργικά βιβλία (Οκτώηχος, Μηναίο κτλ) και έχουμε μόνο πανηγύρεις ή ακολουθίες-τέρατα , με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο π. Κωνσταντίνος Παπαγιάννης ,νομίζω, έχει κάνει μια πρώτη καταγραφή των κριτηρίων βάσει των οποίων πρέπει να γίνεται η χρήση των ακολουθιών των αγίων εκτός των καθιερωμένων από τα Μηναία και προσωπικώς πιστεύω ότι πρέπει να επιβληθούν ακόμη αυστηρότερα. Αυτό χρειάζεται από πλευράς Τυπικού ( Διπτύχων) και την ανάλογη υποστήριξη (τα ρωσσικά «Δίπτυχα» για να αποφευχθούν ανάλογες καταστάσεις μπορεί να καταγράφουν λεπτομερώς και 6 περιπτώσεις Τυπικού -συνδυασμού ακολουθιών- για μία ημέρα και δεν αφήνουν τίποτε στην τύχη τους). Η έκδοση , πάντως, και χρήση των Κυπρίων και Κρητικών Μηναίων , χωρίς την αυστηρή επιβολή και τήρηση των ανάλογων κανόνων, δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια για αισιοδοξίας.

Με αυτό τον τρόπο και το εγκεκριμένο λειτουργικό υλικό θα είναι πρόχειρο αλλά και ο τρόπος χρήσης του αυστηρά θεσμοθετημένος από την αρμόδια εκκλησιαστική αρχή. Αν , όμως , υπάρξει η διευθέτηση του υλικού που προτείνετε, τι θα γίνει αν αλλάξουν οι λειτουργικές «προτιμήσεις» βάσει των οποίων έγινε η διευθέτηση;

Και μετά ξυπνήσαμε……

 

[Παναγιώτης]

Η πρότασή σας , προϊόν , βεβαίως, της ευαισθησίας σας για τα λειτουργικά πράγματα –πέραν του ότι θα έχει την αναμενόμενη εξέλιξη – επιτρέψτε μου να πω ότι έχει το αρνητικό ότι εισηγείται την «αλλοίωση» των καθιερωμένων Μηναίων με κριτήριο μάλιστα εφήμερο : Οι λειτουργικές ανάγκες και απαιτήσεις αλλάζουν συνεχώς και θα χρειάζεται μια συνεχής αναδιάρθρωση του περιεχομένου των Μηναίων.

Τέτοια ἀναθεώρηση τῶν Μηναίων ἔχει νὰ γίνει ἀπὸ τὸν Βαρθολομαῖο τὸν Κουτλουμουσιανό, 150 χρόνια πριν... Δὲν γίνονται τέτοιες ἀναθεωρήσεις «συνεχῶς».

Ἂν ἡ Ἐκκλησία, σύσσωμη ἡ Ἱεραρχία της, διευθύνει αὐτὲς τὶς ἐκδόσεις τῶν Μηναῖων δὲν ὑπάρχει κανένα θέμα.

Τὰ Μηναῖα τοῦ Βαρθολομαῖου νομίζω ἔμειναν ἀναλλοίωτα σχεδὸν γιὰ πολλὰ χρόνια.

Καὶ δὲν ὑπάρχει καμία οὐσιαστικὴ ἀλλοίωση τῶν Μηναῖων ἀπὸ αὐτὴν τὴν πρόταση, δεῖτε τὶς τελευταῖες παραγράφους τῆς πρότασης. Ἡ ἀλλοίωση συμβαίνει στὴν πράξη μὲ τὸ σημερινὸ καθεστώς, καὶ τῆς γενικῆς ἐλαφρότητος ποὺ ὑπάρχει στὸ Τυπικόν.

 

[Καραογλάν βασίλειος]

Αγαπητέ «Παναγιώτης»,

Όταν χρησιμοποίησα τον όρο αλλοίωση τον έβαλα εντός εισαγωγικών εννοώντας τα κάτωθι υπογραμμισμένα της προτάσεώς σας: «Προτείνω (μὲ προϋπόθεση φυσικὰ τὴν πλήρη συμφωνία ὅλης τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος) νὰ προστεθοῦν ἄλλες ἀκολουθίες ὡς μὴ ἑορταζομένων Ἁγίων, ἄλλες ὡς ἡμιεορταζομένων, καὶ ἄλλες ὡς πλήρως ἑορταζομένων Ἁγίων, μὲ ταυτόχρονη ὑποβίβαση ἄλλων ἀκολουθιῶν τῶν Μηναίων, ἢ παραπομπῆς των εἰς τὰ Ἀπόδειπνα, ἢ συνεορτασμοῦ (συμψαλμωδήσεως) μὲ παλαιότερες ἀκολουθίες στὰ πρότυπα τῶν Μηναίων,…». Όλα αυτά , κατά τη ταπεινή μου άποψη, συνιστούν μια επαναδιευθέτηση και επαναδιάρθρωση (με ποια κριτήρια; Για όλους; ) του υλικού των Μηναίων.

Γιατί , δηλαδή, θα πρέπει , έστω με συνοδική έγκριση , να επιβληθεί σε όλους - αν δεν υπάρχει ουσιαστικός λόγος - να προστεθεί ή να υποβιβασθεί ή να συμψαλεί η ακολουθία κάποιου Αγίου;

Το να έχουν στη διάθεσή τους οι Ενορίες το λειτουργικό υλικό και να χρησιμοποιούν ό,τι δει εξ αυτού :
1. όταν υπάρχει σαφής και ουσιαστικός θεολογικός , ποιμαντικός, λειτουργικός λόγος που σαφώς θα προβλέπεται από Συνοδική απόφαση και
2. «μετά διακρίσεως» (= κατά τον ορισμένο και πάλι με Συνοδική απόφαση Τύπο), το βλέπω λογικότερο , αν και «επικίνδυνο» για τα εν Ελλάδι κρατούντα.

Σαφώς η πρότασή σας αναδεικνύει το λειτουργικό αδιέξοδο στο οποίο έχουμε περιέλθει και επαναλαμβάνω την πεποίθησή μου ότι είναι «προϊόν της ευαισθησίας σας για τα λειτουργικά πράγματα».

Συγχωρέστε με , αν σας «ζάλισα» με την άκαιρη παρέμβασή μου.

 

[Παναγιώτης]

Πρόταση γιὰ Σωστὴ Ἀναθεώρηση τῶν Μηναίων1​

Π.Δ. Παπαδημητρίου​

Ἀναθεωρήθηκε ἐλαφρῶς τῇ 10ῃ Ἰουνίου 2018, τῶν Ἁγίων Ἀλεξάνδρου καὶ Ἀντωνίνης.

Ἔγιναν μικροαριθμητικὲς διορθώσεις, καὶ προστέθηκαν οἱ Ἅγιοι Ῥαφαήλ, Νικόλαος καὶ Εἰρήνη.

 

[ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ27]

Αυτή η πράγματι σοφή πρόταση έχει σταλεί στη Σύνοδο; Αν ναι, υπήρξε (λέω εγώ τώρα) κάποια απάντηση;

 

[Παναγιώτης]

Χρόνια πολλά,

σᾶς εὐχαριστῶ πολὺ γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον σας,

ναί τὸ ἔστειλα σὲ ὅλους τοὺς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες μέσῳ ἠλ. ταχυδρομείου (κανονικῶς ἔπρεπε νὰ τὸ στείλω ταχυδρομικῶς, ἀλλὰ μοῦ εἶναι λίγο δύσκολο πλέον), καὶ μοῦ ἀπάντησε ἕνας Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης (τὸν ὁποῖον εὐχαριστῶ πολύ) ὅτι «μελέτησε την πρότασή μου και συμφωνεί στην ουσία της», καὶ μὲ προέτρεψε νὰ ἀπευθυνθῶ στὴν Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ ἐπὶ τῆς Θείας Λατρείας καὶ τοῦ Ποιμαντικοῦ Ἔργου, καθὼς καὶ στὴν Εἰδικὴ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως.

Ἔστειλα τὸ ἄρθρο μου καὶ σὲ αὐτὲς τὶς Συνοδικὲς Ἐπιτροπές, καὶ ἠλεκτρονικῶς (latriapimantiki) καὶ διὰ τοῦ ταχυδρομείου, καὶ μέχρι τοῦδε «οὐκ ἦν φωνήν, καὶ οὐκ ἦν ἀκρόασις», ἤτοι, δὲν ἔχω λάβει ἔστω καὶ βεβαίωση παραλαβῆς τοῦ ἄρθρου.

Χρόνια πολλά!

 

[giorgosgoudi]

Παραβλέπετε κάτι σημαντικό:
έστω ότι συνοδικά γίνονται αποδεκτές οι όποιες ιδέες, περνάνε και στα βιβλία με τις κατάλληλες εντολές.
πώς όλα αυτά θα εξασφαλισθεί πως θα εφαρμοσθούν κιόλας;
Θα είναι σε κάθε ναό κάποιος παρατηρητής να ελέγχει μήπως βάλανε φυλλάδα;

Το λέω αυτό διότι βρίσκω λίγο ουτοπικό να κάνουμε προτάσεις με προοπτική να επιβληθούν καθολικά. Μέχρι μια σύσταση οκ. Αλλά να είμαστε ευχαριστημένοι αν μια πρόταση περάσει στο δικό μας ναό ή αν βρίσκουμε ναό που να την εφαρμόζει για να πηγαίνουμε σ' αυτόν.

Δηλαδή η επιτροπή δε θα εκπλαγώ αν απαντήσει λέγοντας "έχετε ευλογία να το κάνετε στο ναό σας, αν συμφωνεί ο λειτουργός ιερέας". Στην τελική, η οδηγία αυτή υπάρχει πολλά χρόνια τώρα. Τη βγάλανε κι όποιος κατάλαβε κατάλαβε.

 

[mmamais]

Παναγιώτη βρίσκω πολύ σωστή την πρότασή σου γιατί έχει παραγίνει το πράγμα. Η παρακλητική πάει για κατάργηση.