Σε ποιο τυπικό μνημονεύεται για πρώτη φορά το μικρό απόδειπνο;

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Σε ποιο τυπικό μνημονεύεται για πρώτη φορά το μικρό απόδειπνο; Αφορούσε σε μοναχούς κοινοβίου; Στην αρχική του μορφή είχε την ίδια δομή με σήμερα; Ποιες οι νύκτες της εβδομάδας κατά τις οποίες διατασσόταν η ψαλμωδία του;

 

[π. Μάξιμος]

Μᾶλλον σέ ποιά Ὡρολόγια πρέπει νά ρωτᾶς. Γιατί ἀπό τυπικά, μόνον στά νεώτερα πατριαρχικά ἀναφέρεται, ἄν καί διαμορφώθηκε πρό τοῦ ιε΄ καί μετά τόν ιδ΄ αἰ. εἰς τό ἐνοριακόν καί κοσμικόν χῶρον τοῦ ἐπικρατήσαντος βέβαια μοναχικοῦ τυπικοῦ κατ᾿ ἀρχάς, γρήγορα ὅμως εἰσῆλθεν καί εἰς τάς μονάς καί εἰς τά τυπικά των.
Εἰσαγωγικῶς παραπέμπω:
Η ιστορική εξέλιξη του Μεγάλου Αποδείπνου
Ἀρχέτυπες διατάξεις
Συμεών Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Τα άπαντα. διά τό παράρτημα του Σοφωτάτου και Λογιωτάτου Μάρκου Ευγενικού Μητροπολίτου Εφέσου Εξήγησις της Ιεράς Ακολουθίας.

ΥΓ. 1) Μία ἀναφορά στό μνημονευθέν ἔργον τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἰω. Φουντούλη, Λειτουργική, τεῦχος Ε΄, Ἀκολουθίαι τοῦ Νυχθημέρου (Σημειώσεις πρός χρῆσιν τῶν φοιτητῶν), Θεσσαλονίκη 1969, διά «βυζαντινόν μοναχικόν τυπικόν» δέν γνωρίζω σέ τί ἀφορᾶ καί μία ἄλλη διά τό «τυπικόν τῆς Κρυπτοφέρρης» ἀφορᾶ στό Ὡρολόγιον αὐτῆς τῆς μονῆς. 2) Ἐν ἀναμονῇ τοῦ Μ. Θεοδωράκη.

 

[MTheodorakis]

Κάποιο «μικρὸν ἀπόδειπνον» μαρτυρεῖται στὰ τυπικὰ Εὐεργέτιδος (ια'-ιβ' αἰ.) ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 609 καὶ Κασούλων τοῦ ἔτους 1160 ὅπ. πρ. σσ. 819, 820 καὶ 822, ὄχι ὅμως στὰ χφφ. καὶ ἔντυπα ΤΑΣ. Πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπικράτηση τοῦ μικροῦ ἀποδείπνου «τὸ μέγα ἀπόδειπνον ἐτελεῖτο πᾶσας τὰς ἡμέρας τοῦ ἔτους» (Ἰ. Φουντούλη Λειτουργικὴ τεῦχος ε' 1969 σ. 63).

 

[Π. Δαβίδ]

Στη Δύση το απόδειπνο περιελάμβανε τους ψαλμούς 4,90, 133 και 30 καθώς και την ωδή του Συμεών, όπως και μια προσευχή προς τη Θεοτόκο (το γνωστό σε όσους ασχολούνται με το γρηγοριανό μέλος Salve Regina). Ήταν σταθερή ακολουθία (στη Δύση οι ψαλμοί του Μεσονυκτικού, όρθρου και εσπερινού άλλαζαν σε καθημερινή βάση σε μεγάλο ποσοστό, ενώ αυτοί των ωρών ήταν σταθεροί).