Σάββατο 28 Ιουνίου 2014 (γενικότερες παρατηρήσεις για Σάββατο με Αλληλούια)

[Παναγιώτης]

Η αυριανή ημέρα είναι ενδιαφέρουσα από άποψη τυπική.

Είναι μνήμη της ανακομιδής των λειψάνων των Αγίων και θαυματουργών Αναργύρων Κύρου και Ιωάννου.

Η ακολουθία ως έχει στο Μηναίον (έχω εκδ. ΦΩΣ) δεν έχει δοξαστικόν και άρα οι Άγιοι δεν δικαιούνται Απολυτικίου, και η τάξη είναι Τυπικόν Σαββάτου με Αλληλούϊα (και όχι Θεός Κύριος), και Απολυτίκιο Απόστολοι Μάρτυρες.

Παρά ταύτα, βλέπουμε ότι το Μηναίον έχει και Απολυτίκιο!

Αυτό ίσως είναι απόρροια από το ΤΑΣ που παραπέμπει στην ακολουθία των Αγίων στις λα' Ιανουρίου και λέει «Και ει βούλει, τροπάριον ήχος πλ. α', Τα θαύματα...». Βέβαια το Μηναίον βάζοντας το Απολυτίκιο εξάλειψε στην ουσία το «ει βούλει»...

Επίσης ο Κανών δεν έχει τον Ειρμό, γιατί ο συγγράψας το Μηναίον μάλλον θεώρησε μόνο την Κυριακή και την καθημερινή πλην Σαββάτου (όπου δεν λέγεται ο Ειρμός). Τώρα όμως που είναι Σάββατο (και ο Κανών του Αγίου λέγεται πρώτος μετά των Ειρμών) κάποιος πρέπει να προνοήσει και να τον βρει για να μην βρεθεί προ εκπλήξεως.

 

[π. Μάξιμος]

Παρά ταύτα, βλέπουμε ότι το Μηναίον έχει και Απολυτίκιο!
Αυτό ίσως είναι απόρροια από το ΤΑΣ που παραπέμπει στην ακολουθία των Αγίων στις λα' Ιανουρίου και λέει «Και ει βούλει, τροπάριον ήχος πλ. α', Τα θαύματα...». Βέβαια το Μηναίον βάζοντας το Απολυτίκιο εξάλειψε στην ουσία το «ει βούλει»...

Δυστυχῶς, τά Μηναῖα ἔχουν γεμίσει ἀπολυτίκια, θέμα πού ἔχουμε ἐπισημάνει πολλάκις. Γιά τήν συγκεκριμένη περίπτωση καί αὐτή ἠ διατάξη τοῦ ΤΑΣ εἶναι ἀμφιβαλλόμενη, ὁπωσδήποτε ὅμως ἐν Σαββάτῳ δέν ψάλλεται.

Τώρα όμως που είναι Σάββατο (και ο Κανών του Αγίου λέγεται πρώτος μετά των Ειρμών) κάποιος πρέπει να προνοήσει και να τον βρει για να μην βρεθεί προ εκπλήξεως.

Δέν ἰσχύει αὐτή ἡ διάταξη (δέν θυμᾶμαι τί προβλέπεις στό ΤΟ γιά Σάββατα μέ Ἀλληλούια) καί προηγοῦνται οἱ δύο κανόνες τῆς Παρακλητικῆς (ἤ ἴσως ἀκριβέστερα κατά τό ΤΓΡ ἕπεται ὁ νεκρώσιμος τοῦ τῆς ἡμέρας). Τό ΤΑΣ καταλιμπάνει τόν α΄ τῆς Παρακλητικῆς.
Ἀκόμη κατά τό ἰσχῦον ΤΜΕ γιά τίς ἐνορίες καί τά Ψυχοσάββατα ψάλλεται μόνον ὁ κανών τοῦ Τριῳδίου ἤ Πεντηκοσταρίου (καί ὄχι ἁγίου μονῆς...).
Ὁπότε σήμερα δέν θά βρεθεῖ πρό ἐκπλήξεως ὁ ψάλτης. Τότε στίς μονές τούς ἤξεραν ἀπ᾿ ἔξω...

 

[Παναγιώτης]

Κατ' ἀρχὴν ἀναφέρθηκα σὲ τυπικὸν Ἐνοριῶν καὶ ὄχι Μονῶν, καὶ οὔτε ἀναφέρθηκα σὲ κανόνα Ἁγίου Μονῆς (φαίνεται ἄλλωστε καὶ στὸ μήνυμά μου). Καὶ τὸ «Τυπικὸν Ὄρθρου Ἐνοριῶν» (ΤΟΕ, ὅπως τὸ πρωτοεἶπε ἕνας ἔγκριτος στὸ Τυπικὸν Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης) ποὺ ἔχω δημοσιεύσει τό 2008 (ἐκδ. Ἄθως) ἀκολουθεῖ τὸ ἰσχῦον Τυπικὸν τῆς Ἐκκλησίας ΤΜΕ (αὐτὴ ἦταν ἡ προσπάθειά μου) τόσο πιστὰ ὅσο περίπου καὶ τὰ Δίπτυχα τῆς Ἐκκλησίας ἢ τοῦ Πατριαρχείου.

Τώρα, τὸ πρόβλημα ἐδὼ εἶναι μόνο τὸ ἐξῆς:

- ποιὰ εἶναι ἡ σειρὰ τῶν Κανόνων ἐν Σαββάτῳ μὲ Ἀλληλούϊα;

Πρῶτος ὁ Κανὼν τοῦ Μηναίου, καὶ μετὰ οἱ δύο τῆς Παρακλητικῆς (δηλ. ὁ νεκρώσιμος κανὼν τελευταῖος), ἢ πρῶτα οἱ δύο τῆς Παρακλητικῆς καὶ τελευταῖος τοῦ Μηναίου;

Τὸ θέμα αὐτὸ μὲ ἀπασχόλησε εἰλικρινὰ πάρα πολὺ ὅταν ἔγραφα τὸ βιβλίο. Ἂν ἔχω κάνει λάθος στὴν τελική μου κρίση, δὲν ἔχω πρόβλημα νὰ τὸ παραδεχῶ, νὰ τὸ βάλω ὡς Παρόραμα, καὶ νὰ τὸ διορθώσω στὴν δεύτερη ἔκδοση (ἂν καὶ ὅποτε γίνει).

Στό ΤΟΕ, ἐν Σαββάτω μὲ Ἀλληλούϊα, εἶχα καταλήξει σ. 105, νὰ ἔχω πρῶτον τὸν Κανόνα τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας (Μηναίου) καὶ μετὰ τοὺς δύο τῆς Παρακλητικῆς (ὁ νεκρώσιμος κανὼν τελευταῖος).

Γνωρίζω ὅτι ὁ μακαριστός Γεώργιος Μπεκατῶρος (Τάξις Σαββάτων σ. 23), ἔχει τελευταῖον τοῦ Μηναίου.

Ἂν ἀνατρέξουμε στὸ ἰσχῦον ΤΜΕ, βλέπουμε ὅτι:

- στὴν ἐνότητα Σάββατον τῆς Α' Ἑβδομάδος (εἶναι μὲ Θεὸς Κύριος βέβαια), σ. 335 ἔχει,

«Εἰς τὸν Ὄρθρον, [...] » ὁ Κανὼν τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας, καὶ οἱ δύο τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου.

Δηλ. ἔχει τρεῖς κανόνες, καὶ τὸν τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας πρῶτον.

- στὴν ἐνότητα Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, στὴν παράγραφο 34, σ. 339, λέει

«Τῷ Σαββάτῳ εἰς τὸν Ὄρθρον, ... ὁ Κανὼν τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας [...]· ἀπὸ τῆς ς' ᾠδῆς, ἄρχονται τὰ Τριῴδια μέχρι τῆς θ', προταττομένου τοῦ Κανόνος τοῦ Ἁγίου, ὁ Εἱρμὸς τῆς η' ᾨδῆς, Τὸν ἐξ ἀνάρχου τοῦ Πατρός [...]»

Δηλ. ἔχει τὸν Κανόνα τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας προταττόμενον, δηλ. πρῶτον, καὶ ἔχει τὸν Εἱρμὸν τῆς η' ᾠδῆς ὄχι τῆς η' ᾠδῆς τοῦ Μηναίου, ἀλλὰ τοῦ τετραῳδίου «Τὸν ἐξ ἀνάρχου τοῦ Πατρός».

Ἄρα σὲ αὐτὲς τὶς δύο περιπτώσεις τό ΤΜΕ ἐν Σαββάτῳ ἔχει πρῶτον τὸν Κανόνα τοῦ Μηναίου (καὶ στὴν περίπτωση μὲ Θεὸς Κύριος, καὶ στὴν περίπτωση μὲ Ἀλληλούϊα).

Στὶς γενικὲς περιπτώσεις τό ΤΜΕ καὶ τὸ προγενέστερον αὐτοῦ ΤΚΠ (Τυπικὸν Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου), ἐὰν ἐνθυμοῦμαι καλῶς, δὲν ἀναφέρει γιὰ τοὺς Κανόνες εἰ τύχει Σαββάτω μὲ ἀλληλούϊα.

Ἄρα γιὰ περισσότερα στοιχεία, ἀνέτρεξα σὲ παλαιότερο τοῦ ΤΜΕ/ΤΚΠ τυπικὸν, τουτέστι τὸ ΤΑΣ (ἀπὸ τὸ ὁποῖο τό ΤΚΠ ἔχει ἀντιγράψει αὐτούσια διάφορα χωρία, π.χ. «τὸ Ἀναστάσιμον Τροπάριον, τοῦ Ἁγίου τῆς Μονῆς», ΤΚΠ, σ. 2,11,12,23,24,27,28,30,31,... [ΤΟΕ σ. 120]).

Τό ΤΑΣ στὰ ἀπορούμενα ἔχει ἕνα ὀλόκληρο κεφάλαιο (94ο) «Περί τοῦ εἰ τύχει ἐν Σαββάτῳ ἀλληλούϊα» (ΤΑΣ(1685), ΤΑΣ(2012) σ. 474).

Ἐκεῖ ἔχει καὶ αὐτὸ (ὅπως καὶ τό ΤΜΕ στὶς ὡς ἄνω περιπτώσεις ποὺ ἀνέφερα) τὸν κανόνα τοῦ Μηναίου πρώτον, καὶ τὸν νεκρώσιμον τελευταῖον.

 

[Shota]

Γιά τήν συγκεκριμένη περίπτωση καί αὐτή ἠ διατάξη τοῦ ΤΑΣ εἶναι ἀμφιβαλλόμενη, ὁπωσδήποτε ὅμως ἐν Σαββάτῳ δέν ψάλλεται.

Παντως η Γεωργιανη μεταφραση δεν προβλεπει καμια διαφοροποιηση για την ακολουθια του κη᾽ Ιουνιου (απλα παραπεμπει στην ακολουθία των Αγιων στις λα' Ιανουριου). Μαλλον ετσι εχουν και τα Ελληνικα χφφ, αλλα θελει ψαξιμο. Η ακουλουθια του κη᾽ Ιουνιου στα εντυπα Μηναια ειναι ισως νεοτερο κατασκευασμα;

 

[π. Μάξιμος]

Παντως η Γεωργιανη μεταφραση δεν προβλεπει καμια διαφοροποιηση για την ακολουθια του κη᾽ Ιουνιου (απλα παραπεμπει στην ακολουθία των Αγιων στις λα' Ιανουριου). Μαλλον ετσι εχουν και τα Ελληνικα χφφ, αλλα θελει ψαξιμο. Η ακουλουθια του κη᾽ Ιουνιου στα εντυπα Μηναια ειναι ισως νεοτερο κατασκευασμα;

Ἡ παραπομπή στίς 31 Ἰανουαρίου (ὅπως μοῦ εἶπε ὀ Θεοδωράκης) ἀφορᾶ στά ἀναγνώσματα τῆς λειτουργίας. Καί βέβαια ὑπῆρχε ἀκολουθία στίς 28 Ἰουνίου. Ἀλλά δέν βλέπει τό ἀπολυτίκιο σέ ὅλες τίς ἐκδόσεις καί χφφ. Γιαυτό ἔγραψα αὐτό.

 

[Παναγιώτης]

Τὸ ἴδιο καὶ τὸ ΤΑΣ παραπέμπει στίς λα' Ἰανουαρίου, προφανῶς ἐπειδὴ δὲν θὰ ὑπῆρχε ἀκολουθία τοῦ Μηναίου εἰδικὰ γιὰ τὶς κη' Ἰουνίου.

Ἀλλὰ μᾶλλον ἐπειδὴ εἶναι ἀνακομιδῆ, ἐννοοῦνταν ὅτι δὲν θὰ ἔπρεπε ἡ ἀκολουθία νὰ ψάλλεται πλήρης ὡς ἐπὶ Ἁγίου ἑορταζομένου εἰς η', καὶ γιὰ αὐτὸ ἔχει καὶ τὸ «εἰ βούλει, τροπάριον ήχος πλ. α'...».

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Σήμερα (15/6 π.η) που και εμείς ψάλαμε Αλληλούια στην ενορία μου, είπαμε πρώτα τους κανόνες της Παρακλητικής (αμφότερους) και μετά του μηναίου. Παλαιότερα εφάρμοζα την τάξη του ΤΓΡ (ο νεκρώσιμος τελευταίος), η οποία όμως ξενίζει πολύ. Δεν θα ξεχάσω παλαιότερα που ήμουν συνοδεία ενός ιερέα (λόγω έλλειψης ψάλτη) σε άλλο ναό, όταν εφάρμοσα την τάξη του ΤΓΡ για να ψάλω τους ειρμούς του νεκρώσιμου κανόνα, οι ντόπιοι βοηθοί με κοιτούσαν με γουρλωμένα μάτια λες και ήρθα από τον Άρη. Από τότε εφαρμόζω το σύνηθες.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Δεν έχω συναντήσει κάποια πηγή που ο κανόνας του μηναίου να προηγείται του α' κανόνα της Παρακλητικής.

 

[π. Μάξιμος]

Εὐχαριστῶ Παναγιώτη. Ναί, τό Σάββατον τῶν Ἁγίων Θεοδώρων ἔχει τόν κανόνα τοῦ Μηναίου ἀντί τοῦ τῆς Μονῆς ἀπό τό ΤΑΣ, καί ἔγραψα γιά Ψυχοσάββατα. Ἴδιες ἐπιδράσεις διαφοροποιημένες ἀντί ἁγίου Μονῆς καί στά ἄλλα.
Εἶδα καί τήν παραπομπή σου στά ἀπορούμενα (κεφ. 94) ὅπου προβλέπει Μηναίου, Θεοτόκου ( καί νεκρώσιμο. Στήν Παρακλητική ἔχουμε ὅμως πάντων τῶν ἁγίων καί νεκρώσιμο.

Πάντως, ὅπως ἔγραψες γιά τόν Μπεκατῶρο (πού βλέπω), τά αὐτά καί γιά ΤΓΡ (μέ μόνη τή διαφορά γιά γ΄ τόν νεκρώσιμο), ΣΤ, Δίπτυχα στίς γενικές τυπικές διατάξεις καί Μικρόν Τυπικόν.

 

[Παναγιώτης]

Σᾶς εὐχαριστῶ π. Μάξιμε. Ἐγὼ δὲν ἀναφέρω ὀνομαστικὰ τοὺς Κανόνες, ἀλλὰ λέω α' παρακλητικῆς, β' παρακλητικῆς (ποὺ τὰ Σάββατα β' εἶναι ὁ νεκρώσιμος).

Γιὰ τὴν ἐρώτηση τοῦ κ. Ἀβραμίδη, ἀνέφερα παραπάνω ποὺ κατὰ τὸ ΤΜΕ ὁ Κανὼν τοῦ Μηναίου προηγεῖται τοῦ Κανόνος τοῦ Τριῳδίου.

Δυστυχῶς τὸ ΤΜΕ (ἀπὸ ὅτι εἶχα ψάξει) δὲν μᾶς ἔχει ἀφήσει γενικὴ περίπτωση γιὰ Σάββατον μὲ ἀλληλούϊα (ἴσως ἐπειδὴ σιωπηλῶς παραπέμπανε τότε στὰ ἀπορούμενα τοῦ ΤΑΣ καὶ στὴν ἐνοριακή τους ἐφαρμογή);

Οὔτε ἐπίσης, τὸ ΤΜΕ ἀναφέρει (ἀπὸ ὅσο εἴχα ψάξει) εἰδικὴ περίπτωση γιὰ Σάββατο ἐκτὸς Τριῳδίου.

Ἐπίσης καὶ τὸ ΤΑΣ ἀναφέρει ὡς προελέχθη πρῶτον τοῦ Μηναίου καὶ μετὰ τὸν νεκρώσιμο (Παρακλητικῆς) στὸ 94ο κεφάλαιο τῶν ἀπορουμένων.

Ἔτυχε καὶ ἔψαλλα καὶ ἐγὼ σήμερα, καὶ εἶπαμε κανονικὰ τὰ διατασσόμενα (μὲ ἐξαίρεση: 3 κανόνες μέχρι καὶ τὴν ς' ᾠδή) σὲ περίπου 1 ὥρα καί 10' Ὄρθρο, καί 55' Θεία Λειτουργία (κράτησα χρόνο γιὰ προσωπικὰ συμπεράσματα).

Φυσικὰ ἐὰν τύχει ἐν Σαββάτῳ ἀκολουθία Ἁγίου ἑορταζομένου εἰς η', ἔχω (ΤΟΕ) τὴν διάταξη ὅπως καὶ ἐν καθημερινῇ δηλ. ὁ Κανὼν τοῦ Ἁγίου τελευταῖος.

 

[π. Μάξιμος]

Ἐπίσης καὶ τὸ ΤΑΣ ἀναφέρει ὡς προελέχθη πρῶτον τοῦ Μηναίου καὶ μετὰ τὸν νεκρώσιμο (Παρακλητικῆς) στὸ 94ο κεφάλαιο τῶν ἀπορουμένων.

Σοῦ ἔγραψα πρίν ὅτι προβλέπει β΄ τῆς Θεοτόκου (ὅπερ παράδοξον). Κι ἐπειδή ἔβλεπα γιά εὐκολία ἀπό τή νέα ἔκδοση τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, σκέφτηκα μήπως βλέπεις ἀπό ἀλλοῦ. Βλέπω ὅμως καί τήν ἔκδοση Τατάρνης, ὅπου πάλι προβλέπει β΄ τῆς Θεοτόκου, ἀλλά ἔχει ὡραία ἐπεξήγηση ὁ π. Δοσίθοες σέ παραπομπή (σ. 547).

 

[Shota]

Ἡ παραπομπή στίς 31 Ἰανουαρίου (ὅπως μοῦ εἶπε ὀ Θεοδωράκης) ἀφορᾶ στά ἀναγνώσματα τῆς λειτουργίας.

Το αμφυβαλλω (μαλλον οχι μονο και εγω).

Καί βέβαια ὑπῆρχε ἀκολουθία στίς 28 Ἰουνίου.

Το οτι κατι υπηρχε δεν ειναι απιθανο. Αλλα αυτο δεν σημαινει πως η ημερα ειχε και δικη της διαταξη (χωρις δοξαστικα).

 

[MTheodorakis]

Στὰ χφφ. μηναῖα Ἰουνίου στὰ ὁποῖα ἔχω πρόσβαση (Σινὰ 620 ι' αἰ., Μ. Λαύρας Δ-45 ια' αἰ. φ. 117v, Λειμῶνος 11 β' ἥμισυ ια' αἰ. - α' ἥμισυ ιβ' αἰ. φ. 127v καὶ Biblioteca Nacional de Espana 4694 ιβ’-ιγ’ αἰ. φ. 63r) ὑπάρχει ἀκολουθία τῆς ἀνακομιδῆς στὶς κη'. Εἰδικὴ μνεία κάνει καὶ τὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος σ. 464.

 

[π. Μάξιμος]

Φυσικὰ ἐὰν τύχει ἐν Σαββάτῳ ἀκολουθία Ἁγίου ἑορταζομένου εἰς η', ἔχω (ΤΟΕ) τὴν διάταξη ὅπως καὶ ἐν καθημερινῇ δηλ. ὁ Κανὼν τοῦ Ἁγίου τελευταῖος.

Ἀντί γιά Ἀπορούμενα ἄς βλέπουμε τό κεφ. ΣΤ΄ τοῦ κυρίως Τυπικοῦ. Ἐκεῖ καί στίς δύο περιπτώσεις προηγεῖται ὁ τοῦ Μηναίου.
Στήν οὐσία πάντως ἔχει ἐπέλθει ἀλλαγή ἀπό αὐτές τίς διατάξεις ὅπως φαίνεται καί στήν Παρακλητική.

 

[MTheodorakis]

Προέλευση Θεοτοκαρίου
Ὁ ὅσιος Σάβας «τὴν μεγάλην ᾠκοδόμησεν ἐκκλησίαν τῆς πανυμνήτου Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας...Ἐθέσπισε δὲ ὥς τε...τὴν σύναξιν...κατὰ δὲ Κυριακὴν εἰς τὴν τῆς Θεοτόκου ἐπιτελεῖσθαι ἐκκλησίαν» (Κυρίλλου Σκυθοπολίτου Βίος τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Σάβα § 32 (Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καὶ ἀσκητικῶν τ. 5 σσ. 266 καὶ 268)), κατὰ «τὴν παλαιὰ παράδοση τῶν μεγάλων ἀσκητῶν τῆς ἰουδαϊκῆς ἐρήμου, τοῦ ἁγίου Σάβα, τοῦ ἀββᾶ Θεοδοσίου, τοῦ ἀββᾶ Χαρίτωνος τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου, τοῦ ἁγίου Θεοκτίστου, οἱ ὁποίοι ἔκτιζαν ναοὺς πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου» (Ὁ Γέρων Σεραφεὶμ ὁ Σαβαΐτης ἐκδ. Μυγδονία 2004 σσ. 80-81), μετὰ τὴν ὑπὲρ αὐτῆς γ’ οἰκουμενικὴ σύνοδο τὸ 431. Ἔτσι οἱ ἁγιοσαβῖτες ὑπήρξαν οἱ πρώτοι θεοτοκαριογράφοι (Ἀνδρέας Κρήτης (ὡς Ἰεροσολυμίτης), Ἰ. Δαμασκηνός, Θεοφάνης κ. ἄ.) γιὰ τοὺς κανόνες τῶν ἀποδείπνων (ΤΑΣ κεφ. ι’) καὶ τῶν Σαββάτων (Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. 94 καὶ 95).

 

[Shota]

Εἰδικὴ μνεία κάνει καὶ τὸ τυπικὸ τῆς Εὐεργέτιδος σ. 464.

Περιεργως εχει ενα δοξαστικο του εσπερινου (των αποστιχων).

 

[π. Μάξιμος]

Περιεργως εχει ενα δοξαστικο του εσπερινου (των αποστιχων).

Δέν εἶναι δοξαστικό, ἀλλά 3ο ἀπόστιχο. Ὁμοίως καί στά ἀπόστιχα τῶν αἴνων.

Πάντως, ἐκτός τοῦ ὅτι τό τυπικό ἔχει ποικιλότητα (ἀναλόγως ἐποχῆς καί προέλευσης), σήμερα ἔχουν παγιωθεῖ κάποια πράγματα.

 

[Παναγιώτης]

Σοῦ ἔγραψα πρίν ὅτι προβλέπει β΄ τῆς Θεοτόκου (ὅπερ παράδοξον). Κι ἐπειδή ἔβλεπα γιά εὐκολία ἀπό τή νέα ἔκδοση τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, σκέφτηκα μήπως βλέπεις ἀπό ἀλλοῦ. Βλέπω ὅμως καί τήν ἔκδοση Τατάρνης, ὅπου πάλι προβλέπει β΄ τῆς Θεοτόκου, ἀλλά ἔχει ὡραία ἐπεξήγηση ὁ π. Δοσίθοες σέ παραπομπή (σ. 547).

Ναί δὲν διαφωνῶ, ἐγὼ τὰ ἀπορούμενα τοῦ ΤΑΣ τὰ χρησιμοποίησα ἁπλῶς σὰν μιὰ ἀναφορὰ (μετὰ τὴν πρώτη μου ἀναφορὰ στὸ ΤΜΕ) στὸ ὅτι ὁ Κανὼν τοῦ Μηναίου λέγεται πρώτος (Σαββάτῳ μὲ ἀλληλούϊα).

Ἀντί γιά Ἀπορούμενα ἄς βλέπουμε τό κεφ. ΣΤ΄ τοῦ κυρίως Τυπικοῦ. Ἐκεῖ καί στίς δύο περιπτώσεις προηγεῖται ὁ τοῦ Μηναίου.
Στήν οὐσία πάντως ἔχει ἐπέλθει ἀλλαγή ἀπό αὐτές τίς διατάξεις ὅπως φαίνεται καί στήν Παρακλητική.

Νομίζω τὸ κεφ. ΣΤ' ἀναφέρεται ὄχι γιὰ ἑορταζομένους εἰς η' Ἁγίους ἐν Σαββάτῳ (παρότι κάνει μνεία δύο γραμμῶν στὸ Θεὸς Κύριος χωρὶς λεπτομέρειες --ἴσως ἐπεξηγηματικὴ προσθήκη δίκην ὑποσημείωσης, ἀλλὰ μέχρι ἁγίους ἑορταζομένους εἰς ς'.

Καὶ αὐτὸ διότι μοῦ φαίνεται ἀπίθανο ἐὰν ἐτύγχανε π.χ. ἡ ἑορτὴ τῶν Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου ἐν Σαββάτῳ νὰ λέγανε νεκρώσιμο κανόνα ὅπως λέει τὸ κεφ. ΣΤ'. Τὸ ἴδιο καὶ γιὰ ἄλλους Ἁγίους ἑορταζομένους εἰς η'.

Λέει ἐπίσης στὸ ἴδιο κεφ. ΣΤ' μὲ Θεὸς Κύριος «Εἰς τοὺς αἴνους στιχηρὰ οὐ λέγομεν». Ἄρα τό κεφ. ΣΤ' (τοῦ ΤΑΣ) σίγουρα δὲν ἀναφέρεται σὲ Ἁγίους ἑορταζομένους εἰς η'.

Ἴσως καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπάρχει ἰδιαίτερη μνεία στὸ Μηνολόγιον γιὰ τὴν Τυπικὴν διάταξιν Ἁγίων ἑορταζομένων εἰς η', νὰ σήμαινε ὅτι γιὰ αὐτοὺς τοὺς Ἁγίους δὲν ἀκολουθεῖται (κατ' ἀκρίβειαν) τὸ γενικευμένο κεφ. ΣΤ';

 

[π. Μάξιμος]

Ναί δὲν διαφωνῶ, ἐγὼ τὰ ἀπορούμενα τοῦ ΤΑΣ τὰ χρησιμοποίησα ἁπλῶς σὰν μιὰ ἀναφορὰ (μετὰ τὴν πρώτη μου ἀναφορὰ στὸ ΤΜΕ) στὸ ὅτι ὁ Κανὼν τοῦ Μηναίου λέγεται πρώτος (Σαββάτῳ μὲ ἀλληλούϊα).



Νομίζω τὸ κεφ. ΣΤ' ἀναφέρεται ὄχι γιὰ ἑορταζομένους εἰς η' Ἁγίους ἐν Σαββάτῳ (παρότι κάνει μνεία δύο γραμμῶν στὸ Θεὸς Κύριος χωρὶς λεπτομέρειες --ἴσως ἐπεξηγηματικὴ προσθήκη δίκην ὑποσημείωσης, ἀλλὰ μέχρι ἁγίους ἑορταζομένους εἰς ς'.

Μάλιστα, ἔχεις δίκιο. Σαφῶς ἀναφέρεται στά Σάββατα μετά Παρακλητικῆς κι ἐγώ ἀναφερόμουν (ἐξ ἀπροσεξίας) στά Σάββατα μέ Θεὸς Κύριος.

Γιά νά βγεῖ ἕνα συμπέρασμα ἐπί τῆς τάξεως τῶν κανόνων, τώρα πρόσεξα ὅτι καί στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις τῶν Διπτύχων (πού ἔχουν ἴδια διάταξη γιά τούς κανόνες στά Σάββατα μετά Παρακλητικῆς, εἴτε μέ Θεὸς Κύριος εἴτε μέ Ἀλληλούια) μέσα σέ ἀγκῦλες ἀναγράφεται: [Κατὰ τὴν παλαιὰν τάξιν (Τ.Μ.Ε., Τυπικὸν Τριῳδίου §§27 καὶ 34) πρῶτος λέγεται ὁ κανὼν τοῦ Μηναίου καὶ εἶτα οἱ τῆς Παρακλητικῆς (ἢ οἱ δύο τοῦ Μηναίου καὶ εἶτα ὁ πρῶτος τῆς Παρακλητικῆς).] Αὐτή εἶναι ἡ παλαιά τάξη, ἀλλά σήμερα πρέπει νά ἐφαρμόζουμε τήν ἐκτός ἀγκυλῶν τῶν Διπτύχων τάξη, πού ἰσχύει καί γιά τίς ἄλλες καθημερινές, πού ἤδη παγίωσε τό ΤΓΡ (ὅπως εἴδαμε) καί τό ΣΤ. Οἱ διατάξεις τοῦ ΤΜΕ ἀφοροῦν σέ συντηρητική περίοδο, πού διατηρεῖ ἀρχαιότερα στοιχεῖα.

ΥΓ. Ἀναφορικά μέ τήν ἀπορία τοῦ Ἐμμανουήλ γιά τήν σειρά τοῦ ΤΓΡ (πού ἐγώ τήν χαρακτήρισα ἀκριβέστερη), νομίζω ὅτι ἐπειδή ὁ νεκρώσιμος ἀναφέρεται στούς κεκοιμημένους καί μή καταταχθέντας στούς ἁγίους, ἕπεται τῶν ἁγίων. Ἀλλ᾿ ὅμως καί στόν νεκρώσιμο τό α΄ τροπάριον εἶναι μαρτυρικό.

 

[Shota]

Προέλευση Θεοτοκαρίου
Ὁ ὅσιος Σάβας «τὴν μεγάλην ᾠκοδόμησεν ἐκκλησίαν τῆς πανυμνήτου Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας...Ἐθέσπισε δὲ ὥς τε...τὴν σύναξιν...κατὰ δὲ Κυριακὴν εἰς τὴν τῆς Θεοτόκου ἐπιτελεῖσθαι ἐκκλησίαν» (Κυρίλλου Σκυθοπολίτου Βίος τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Σάβα § 32 (Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καὶ ἀσκητικῶν τ. 5 σσ. 266 καὶ 268)), κατὰ «τὴν παλαιὰ παράδοση τῶν μεγάλων ἀσκητῶν τῆς ἰουδαϊκῆς ἐρήμου, τοῦ ἁγίου Σάβα, τοῦ ἀββᾶ Θεοδοσίου, τοῦ ἀββᾶ Χαρίτωνος τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου, τοῦ ἁγίου Θεοκτίστου, οἱ ὁποίοι ἔκτιζαν ναοὺς πρὸς τιμὴν τῆς Θεοτόκου» (Ὁ Γέρων Σεραφεὶμ ὁ Σαβαΐτης ἐκδ. Μυγδονία 2004 σσ. 80-81), μετὰ τὴν ὑπὲρ αὐτῆς γ’ οἰκουμενικὴ σύνοδο τὸ 431. Ἔτσι οἱ ἁγιοσαβῖτες ὑπήρξαν οἱ πρώτοι θεοτοκαριογράφοι (Ἀνδρέας Κρήτης (ὡς Ἰεροσολυμίτης), Ἰ. Δαμασκηνός, Θεοφάνης κ. ἄ.) γιὰ τοὺς κανόνες τῶν ἀποδείπνων (ΤΑΣ κεφ. ι’) καὶ τῶν Σαββάτων (Ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. 94 καὶ 95).

Νομιζω πως τετοιες γενικευσεις δεν βοηθουν.

Ο Ανδρεας Κρητης ηταν σιγουρα Αγιοταφιτης. Μαλλον και ο Δαμασκηνος.