Πως μπορούμε να εκπληρώσουμε αντικρουούμενες ευθύνες;

[domesticus]

Τι καινούρια λατρεία είναι αυτή;

Δὲν ξέρω γιὰ ποιοὺς λόγους, τὰ τελευταία χρόνια ἔχει δοθεῖ ἔμφαση στὸν ἀπόστολο Ἰούδα τὸν Θαδδαῖο, ἀναφέροντάς τον ὡς ἅγιο «Προστάτη των απελπισμένων υποθέσεων, αυτών για τις οποίες έχει χαθεί κάθε ελπίδα».

Αὐτὸ τὸ χαρακτηριστικὸ προέρχεται ἀπὸ τὴν Καθολικὴ ἐκκλησία, ἡ δὲ προσευχὴ ποὺ κυκλοφορεῖ προσομοιάζει μὲ τῶν Καθολικῶν. Ἀφήνω τὴν λεγόμενη «Θαδδαιόπιτα» ἄνευ σχολιασμοῦ.

Στὸν δυτικὸ κόσμο εἶνια ἀρκετὰ διαδεδομένη ἡ τιμή του ὡς πρὸς το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Καὶ εἶνια φυσικὸ, γιατὶ ἐκεῖ δὲν παραδέχονται τὴν «'Ελπίδα τῶν ἀπηλπισμένων», τὴν Θεοτόκο, ὅπως ἐμεῖς.

Τὰ ὑπόλοιπα περὶ θαυμάτων, Νεκτάριε Κούγια, εἶναι τοῦ Θεοῦ καὶ μόνον, ἐγὼ ΔΕΝ εἶμαι οὕτε τοῦ Ἀπολλώ οὕτε τοῦ Κηφᾶ οὕτε κανενὸς ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Καὶ μόνο ποὺ ζῶ θαῦμα εἶναι καὶ δὲν χρειάζομαι τίποτε ἄλλο.

 

[π. Μάξιμος]

[Σημείωμα συντονιστή] Αγαπητοί, μη ξεφεύγουμε σε άσχετα με το παρόν θέματα, που δεν άπτονται της θεματολογίας του Ψ και κυρίως δεν μπορεί να λύσει το Ψ. Μην αναπτύσσετε προσωπικούς διαλόγους, ούτε προσωπικά θέματα, ούτε κρίσεις προσώπων που δεν είναι αρμοδιότητά μας. Εφιστούμε την προσοχή, μέχρι και αυτό το θέμα να λάβει τη γνωστή πορεία. Ευχαριστούμε.

 

[giorgosgoudi]

Ελπίζοντας ότι παραμένω εντός των κανόνων θα θέσω ένα ερώτημα:

Υπάρχει κάποιο πλαίσιο βάσει του οποίου μπορεί ενας ψάλτης ή και ο οποιοσδήποτε να κρίνει ότι ο εφημέριος ή και ο δεσπότης πράττουν κάτι εκτός παραδόσεως;

 

[emakris]

Θα πω μόνο ότι η τυπικότητα θεωρήθηκε το μίνιμουμ σνομπισμός έως και προσβολή. Και δεν το συστήνω σε κανέναν. Προσωπικά θα συνιστούσα το "πετάει ο γάιδαρος, πετάει" και επιπλέον (αν το αντέχει το στομάχι σας) φιλοφρονήσεις και επιφωνήματα θαυμασμού.

Αληθέστατον. Η "σύστασή" σας προφανώς ειρωνική, αλλά αυτή είναι η θλιβερή πραγματικότητα.

 

[zoslen]

Ευθύνη Α του ψαλτη: να μαζεψει κοσμο γυρω του, να διδαξει εστω πρακτικα, να σχηματισει εναν υποτυπωδη χορο, να φερει κοσμο στον ναο, να εμπνευσει ατομα να ασχοληθουν με την ψαλτικη.
Ευθύνη Β: να συμμορφωνεται με τους κανονες της Εκκλησιας και του προεστώτος.

Το συμβάν: Κυριακή πρωί, καθως αναγιγνωσκεται ο εξαψαλμος, εισερχονται στον ναο καποιοι απο τους βοηθους και καποιοι απο τους πιστους. Ο αρτι αφιχθεις (2 βδομαδες εχει...) αρχιμανδριτης βγαινει στην ωραια πυλη, διακοπτει την αναγνωση και κανει παρατηρηση στους εισερχομενους οτι κατα την ωρα του εξαψαλμου απαγορευεται και να κινειται κανεις ακομα... Προσταζει να περιμενουν ολοι στην εισοδο να τελειωσει η αναγνωση και μετα να εισελθουν...

Το αποτελεσμα: Δυο απο τους βοηθους, τους οποιους εκπαιδευα επι 2-3 χρονια και ηταν παροντες σε ολες τις ακολουθιες, μαζεψαν τα μπογαλακια τους και πηγαν στην διπλανη ενορια...
Ακομη κι αν εχει δικιο για αυτο που λεει, με τον τροπο που το επεβαλε μου εδιωξε τους βοηθους και στανταρ θα αποχωρησουν κι αλλοι...
Οι ανθρωποι αυτοι επισης εβγαζαν εσπερινους, αποδειπνα, παρακλησεις, καποιες καθημερινες λειτουργιες...

Οταν θα πηγαινει τα απογευματα και δεν θα ειναι κανεις να ψαλλει, θα τον ενημερωσω οτι ο ναος ειχε κανει συμφωνια με αυτους τους ανθρωπους να καλυπτουν αυτες τις ακολουθιες, και τωρα θα πρεπει να βρει αυτος ψαλτη διοτι αποχωρησαν επειτα απο τις εντολες του...

Αντικρουομενες εντολες λοιπον, ελα να ψαλλεις απο την μια, μην ερθεις να ψαλλεις γιατι δεν ξερεις τους κανονες της Εκκλησιας...
Καλα θα παει αυτο...

 

[Θωμάς Carroll]

Ελπίζοντας ότι παραμένω εντός των κανόνων θα θέσω ένα ερώτημα:

Υπάρχει κάποιο πλαίσιο βάσει του οποίου μπορεί ενας ψάλτης ή και ο οποιοσδήποτε να κρίνει ότι ο εφημέριος ή και ο δεσπότης πράττουν κάτι εκτός παραδόσεως;

Στο ΤΜΕ (σ. δ') διαβάζουμε τα εξής •《Το νέον Τυπικόν ηθέλησεν επίσης εις τους Κανόνας και τα Καθίσματα ίνα τηρήση την δυνατήν ακρίβειαν, εφ' όσον αι σημεριναί περιστάσεις επιτρέπουσιν • ώστε, διαγραφομένης πιστώς της τυπικής ακριβείας, απόκειται τω κατά τόπον Αρχιερεί συντέμνειν η παραλείπειν, αν απαραίτητος ανάγκη καιρών, τόπων και περιστάσεων επιβάλλη τούτο.》

Τουλάχιστον, λοιπόν, έχει ένας επίσκοπος δικαίωμα να αλλάξη την τυπική διάταξη με σύντμηση η με παράλειψη για μια απαραίτητη ανάγκη. Ποιες ανάγκες υπολογίζονται απαραίτητες; Επιτρέπεται σε ένα επίσκοπο να αλλάξη την τυπική διάταξη και με άλλους τρόπους (με πρόσθεση π.χ. η με αντικατάσταση);

Επιτρέπεται σε ένα ιερέα (προϊστάμενο η άλλο) να την αλλάξη; Αν ναι, με ποιους τρόπους και με ποιο βαθμό;

 

[giorgosgoudi]

Το ερώτημα αυτό έχει ένα παράδοξο:

Αν οι αλλαγές γίνονται για την εξυπηρέτηση πρακτικών αναγκών του ποιμνίου, τότε γιατί αυτό αντιδρά τόσο σε κάθε απόπειρα;

Το τυπικό τείνει να εξελιχθεί σε μια μορφή συντάγματος, μια συμφωνία στο τι δεν θα πρέπει να αλλάξει ποτέ;

Αυτό δεν δείχνει μια αναδυόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης των πιστών προς την εκκλησία;

Γιατί η ιδέα της αλλαγής έχει ταυτιστεί οπωσδήποτε με αλλοίωση;

 

[Μάριος]

Γιατί η ιδέα της αλλαγής έχει ταυτιστεί οπωσδήποτε με αλλοίωση;

Γιατί όλοι καταλαβαίνουμε τις προθέσεις και τους λόγους πίσω από τις αλλαγές.
Από πλήρη άγνοια, μέχρι απύθμενο εγωισμό.
Κόβει ο καλός ο επίσκοπος κανόνες, ιδιόμελα, αναγνώσματα αλλά βγάζει ένα μισάωρο ομιλία...
Μου έχει τύχει και το εξής τραγελαφικό. Από τα 3 αναγνώσματα του εσπερινού διάβασε το 2ο που ήταν πιο εύκολο και το διάβαζε στα νέα Ελληνικά πετσοκόβοντας την μετάφραση. Στην τελευταία παράγραφο που δυσκόλεψε λίγο το νόημα, έκανε κατάληξη και την παρέλειψε εντελώς
Σήμερα και λόγω της τεχνολογίας όλοι έχουν πρόσβαση σε πλήρεις συντεταγμένες ακολουθίες.
Πως να μην αντιδράσουν, βλέποντας αυτούς που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να γνωρίζουν και να διαφυλάτουν, να συμπεριφέρονται εντελώς αντίθετα και να αντικαθιστούν τα της ακολουθίας με "πύρινους" λόγους και άλλες εξυπνάδες...

 

[Υάκινθος B]

Τα πάντα αγαπητοί μου είναι θέμα 1ον μόρφωσης και 2ον ευαισθησίας ! δηλαδή να λειτουργούν καλά τα συναισθήματά σου , να υπάρχει μέσα σου ισορροπία. Τίποτα απ τα δυο δεν είναι δεδομένο χρειάζεται προσπάθεια, αυτό που ονομάζουν οι πατέρες της Εκκλησίας "αγώνα" και αυτός ο αγώνας είναι συνεχής ! Επειδή όμως ο " αγώνας " είναι δύσκολος γίνεται από ελάχιστους , γι αυτό το λόγο σπανίζουν και οι σωστοί άνθρωποι ! Οι δυσκολίες είναι δεδομένες σε όλους τους ανθρώπινους χώρους , πουθενά τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. βλέπεις την κατάσταση και αναλόγως πράττεις ,αν μπορείς να συνεχίσεις είσαι ο.κ αν όχι παίρνεις το καπελάκι σου και φεύγεις.
Ψάλλω σε κάποιο ναό όπου ο παπάς είναι σαν άνθρωπος απίστευτος - με την αρνητική έννοια- να μην προχωρήσω σε χαρακτηρισμούς και γεγονότα,- κάνω τη δουλειά μου και φεύγω. Ακολουθώ την παροιμία που λέει "από πίτα που δεν τρως μη σε μέλλει κι αν καεί" κοιτάζω να κάνω καλά αυτό που υπηρετώ, διότι είμαι ευσυνείδητος ως άνθρωπος, και αποχωρώ χωρίς πολλά λόγια και περιττές συζητήσεις. Με αυτήν την τακτική μου ψάλλω σ΄αυτό το ναό 10 χρόνια που άλλος ψάλτης δεν θα το άντεχε με τίποτα. Η αλήθεια είναι ότι ακριβώς επειδή δεν παρεκλίνω καθόλου από το τυπικό, έχω βάλει τα όρια μου και δεν επεμβαίνει καθόλου στα του ψαλτηρίου διότι είναι και ημιμαθής- αμόρφωτος (αν και ΠΕ). Όλα τα χρόνια που ψάλω ακολουθώ μια βασική τακτική "ποτέ δεν εμπλέκομαι σε γκρίνιες και διαμάχες." Βέβαια πάντοτε προσβλέπουμε στο καλύτερο.

 

[Θωμάς Carroll]

Το ερώτημα αυτό έχει ένα παράδοξο:

Αν οι αλλαγές γίνονται για την εξυπηρέτηση πρακτικών αναγκών του ποιμνίου, τότε γιατί αυτό αντιδρά τόσο σε κάθε απόπειρα;

Αν το ποίμνιο αντιδρά σε μια αλλαγή ή οποία παριστάνεται ότι έχει γίνει για την εξυπηρέτηση πρακτικών αναγκών του ποιμνίου, ίσως τουτ' αυτό μας δίνει δίκαια αιτία να αμφισβητούμε ότι η αλλαγή έγινε αληθινά με σκοπό τη εξυπηρέτηση πρακτικών αναγκών του ποιμνίου;

Το τυπικό τείνει να εξελιχθεί σε μια μορφή συντάγματος, μια συμφωνία στο τι δεν θα πρέπει να αλλάξει ποτέ;

Μα κάτι τέτοιο δεν είναι το τυπικό; Μια συμφωνία στο τι δεν θα πρέπει να αλλάξει εύκολα, αυθαίρετα, από τους μη αρμοδίους;

Αυτό δεν δείχνει μια αναδυόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης των πιστών προς την εκκλησία;

Τι θα πει εδώ《εκκλησία》προς την οποίαν οι πιστοί έχουν αναδυομένη έλλειψη εμπιστοσύνης; Το σύνολο των πιστών, τόσο λαϊκών όσο ιερομένων, των παρελθόντων και των παρόντων αλλά και των μελλόντων γενεών -- το σώμα του οποίου η κεφαλή είναι ο Χριστός και στο οποίο έχει παραδοθεί η παρακαταθήκη της πίστεως; Αν τις οδηγίες οποιουδήποτε ιερέα, με βάση το ότι είναι ο τοπικός εκπρόσωπος του επισκόπου, ανεξάρτητα από το αν είναι ενάρετος η κακός, μορφωμένος η αμαθής, αξιόπιστος η αναξιόπιστος, σύμφωνος με τον επίσκοπο η το αντίθετο; Η κάτι άλλο εδώ σημαίνει 《εκκλησία》;

Γιατί η ιδέα της αλλαγής έχει ταυτιστεί οπωσδήποτε με αλλοίωση;

Συμφωνώ με την απάντηση του Μαρίου. Καλές αλλαγές καλώς έχουν γίνει κατά την ιστορία της Εκκλησίας, και μπορεί θα γίνουν και πάλι. Βλέποντας, όμως, την κατάσταση και τα κίνητρα αλλά και τα μέσα πολλών από τους υποστηρικτές αλλαγών, δικαιολογούμαστε, ως νομίζω, να προσέξουμε.

Συγγνώμη ζητώ εκ των προτέρων, κ. Γούδη, αν δεν κατάλαβα σωστά αυτά που γράψατε (η και αν εσείς δεν μπορείτε να καταλάβετε τα 《βαρβαρικά》 μου Ελληνικά).

 

[Παναγιώτης]

«Η Ενορία του ήταν αγροτική. Ο ίδιος μαζί με τα ιερατικά του καθήκοντα ασκούσε και την γεωργία. Κάθε μέρα, όμως, πριν φύγει για το χωράφι τελούσε λίαν πρωΐ τον Όρθρο, ενώ κατά τις εορτάσιμες ημέρες δεν παρέλειπε την Θ. Λειτουργία, ακόμη κι αν ήταν οι απαιτήσεις της παραγωγής του στην αιχμή. Ήταν πρώτα απ’ όλα Ιερέας.

Τριάντα περίπου χρόνια ταλαιπωρείτο από σοβαρή ασθένεια της καρδιάς, με συχνές επισκέψεις στο Νοσοκομείο και μια δύσκολη ανεπιτυχή εγχείρηση. Όταν δεν ήταν στο Νοσοκομείο η καμπάνα του χωριού του κτυπούσε ανελλιπώς πρωΐ και απόγευμα και οι ακολουθίες της Εκκλησίας γίνονταν κατά το τυπικό που παρέλαβε από τους πατέρες του. Ο πατέρας του ήταν ψάλτης από τον Πόντο, με καλή γνώση της Βυζαντινής μουσικής από κωνσταντινοπολίτη μουσικοδιδάσκαλο. Από αυτόν έμαθε πρακτικά την Βυζαντινή μουσική. Στην πρώτη Ενορία που υπηρέτησε ενορίτες του ήταν κάποιοι πρόσφυγες με λεπτομερειακή γνώση του τυπικού και φανατική προσκόλληση στις διατάξεις του. Κάποτε ένας από αυτούς του είπε ότι έπρεπε να διώξη τον νέο ψάλτη που προσέλαβε στην Εκκλησία, γιατί ήταν αιρετικός. Αίρεσή του ήταν τα λάθη που έκανε στην τυπική διάταξη των ακολουθιών. Έτσι από το ποίμνιό του διδάχθηκε την ακριβή τήρηση, αλλά σε μεγάλο βαθμό και το πνεύμα του τυπικού.»

Κληρικοί του «παλαιού τυπικού»
του Πρωτ. Θωμά Βαμβίνη
​

Πλέον ο οδοστρωτήρας της εκκοσμίκευσης σαρώνει τα πάντα.

 

[neoklis]

... κάποιοι πρόσφυγες με λεπτομερειακή γνώση του τυπικού και φανατική προσκόλληση στις διατάξεις του. Κάποτε ένας από αυτούς του είπε ότι έπρεπε να διώξη τον νέο ψάλτη που προσέλαβε στην Εκκλησία, γιατί ήταν αιρετικός. Αίρεσή του ήταν τα λάθη που έκανε στην τυπική διάταξη των ακολουθιών. ....

Τέτοια ακρίβεια να μας λείπει. Καλύτερα χίλια λάθη στην τυπική διάταξη παρά να θεωρούμε τους άλλους "αιρετικούς" (το οποίο έχει πολλή πέραση στις μέρες μας). Και φανατική μάλιστα προσκόλληση! Γι' αυτό το τυπικό λέγεται τυπικό (και όχι ουσιαστικό)

 

[Παναγιώτης]

Γνωρίζουμε φυσικά ότι δεν είναι αιρετικοί... «Αιρετικός είναι αυτός που πρεσβεύει λανθασμένο πιστεύω ως προς την Χριστιανική Πίστη».

Οι φανατισμοί μακρυά.

Καλό όμως είναι να υπάρχει ο φόβος διόρθωσης από τόν πιστό λαό, κάνει καλό για να ταπεινωνόμαστε.

Εμένα μου αρέσει όταν με παρατηρούν πιστοί στο τέλος της λειτουργίας (μου'χει συμβεί 2-3 φορές), και κάθομαι και συζητώ μαζί τους με στοιχεία φυσικά.

 

[domesticus]

Τέτοια ακρίβεια να μας λείπει. Καλύτερα χίλια λάθη στην τυπική διάταξη παρά να θεωρούμε τους άλλους "αιρετικούς" (το οποίο έχει πολλή πέραση στις μέρες μας). Και φανατική μάλιστα προσκόλληση! Γι' αυτό το τυπικό λέγεται τυπικό (και όχι ουσιαστικό)

Αἱρετικὸ ἀποκαλοῦσαν παλιὰ στὰ χωριὰ, τὸν ἀνυπάκουο, τὸν ἀνάποδο ... χωρὶς θρησκευτικὴ σημασία

 

[Θωμάς Carroll]

Τέτοια ακρίβεια να μας λείπει. Καλύτερα χίλια λάθη στην τυπική διάταξη παρά να θεωρούμε τους άλλους "αιρετικούς" (το οποίο έχει πολλή πέραση στις μέρες μας).

Και μάλιστα όταν τα σφάλματα του νέου ψάλτου χαρακτηρίζονται όχι σαν εσκεμμένοι νεωτερισμοί, αλλά λάθη (δηλαδή, που μπορούν να διορθωθούν με μάθηση του τυπικού).

Όμως, μου αρέσει ότι σωστή διάταξη ενδιέφερε τους ενορίτες και ότι ο ιερέας δεν δίσταζε να διδαχθεί από το ποίμνιό του.

 

[giorgosgoudi]

Κι όμως.. οι απλοί αυτοί άνθρωποι μπορεί να ήξεραν καλά τι έλεγαν.

Αξίζει να το πάρουμε πιο σοβαρά αυτό.

 

[Θωμάς Carroll]

Μια μερική απάντηση στα ερωτήματα που έθεσα επάνω βρίσκεται, νομίζω, στα επόμενα λόγια του οσίου αββά Δωροθέου (Δ' Διδασκαλία 《Περί Θείου Φόβου》, Εκδόσεις 《Ετοιμασία 》1983, σ. 164):

《Εἰς οἶον γὰρ πρᾶγμα ἐὰν εὑρεθῆτε, κἂν πάνυ κατεπείγον ἐστιν καὶ σπουδαῖον, οὐ θέλω ὑμᾶς ποιεῖν ποτε μετὰ φιλονεικίας τί ποτε ἢ μετὰ ταραχῆς· ἀλλ' ἵνα ἐστὲ πεπληροφορημένοι ὅτι πᾶν ἔργον ὅ ἐὰν ποιεῖτε, κἂν μέγα, ὡς εἶπον, ἐστί, κἂν μικρόν, τὸ ὄγδοόν ἐστιν τοῦ πράγματος τοῦ ζητουμένου· τὸ δὲ φυλάξαι τὴν ἰδίαν κατάστασιν, κἂν συμβῇ διὰ τοῦτο ἀποτυχεῖν τοῦ διακονήματος, τὸ ἥμισυ τέταρτον ὄγδοόν ἐστι. Βλέπετε πόσον ἐστὶ τὸ διάφορον. Ὅταν οὖν ποιεῖτε πρᾶγμα, ἐὰν θέλητε αὐτὸ τέλειον καὶ ὁλόκληρον ποιῆσαι, ἵνα σπουδάζητε καὶ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ποιῆσαι, ὅπερ ἐστίν, ὡς εἶπον, τὸ ὄγδοον, καὶ τὴν ἰδίαν κατάστασιν φυλάξαι ἀβλαβῆ, ὅπερ ἐστί τὸ ἥμισυ τέταρτον ὄγδοον. Εἰ δὲ παρακολουθήσει ἀνάγκη τοῦ παρασυρῆναι καὶ ἐξελθεῖν τῆς ἐντολῆς καὶ βλαβῆναι ἢ βλάψαι διὰ τὸ τὴν χρείαν πληρωθῆναι τῆς διακονίας, οὐκ ἔστι καλὸν ἵνα τὸ ἥμισυ τέταρτον ὄγδοον ἀπολέσῃ τις, διὰ τὸ φυλάξαι τὸ ὄγδοον.》

 

[emakris]

Επειδή δεν είναι όλοι οι συνάδελφοι εξοικειωμένοι με τα... αρχαία μαθηματικά, να πούμε ότι το "ήμισυ τέταρτον όγδοον" ισούται με 1/2 + 1/4 + 1/8 = 7/8. Συνεπώς ο συγγραφέας αντιδιαστέλλει το 1/8 του συνόλου προς τα 7/8.

 

[Θωμάς Carroll]

Επειδή δεν είναι όλοι οι συνάδελφοι εξοικειωμένοι με τα... αρχαία μαθηματικά, να πούμε ότι το "ήμισυ τέταρτον όγδοον" ισούται με 1/2 + 1/4 + 1/8 = 7/8. Συνεπώς ο συγγραφέας αντιδιαστέλλει το 1/8 του συνόλου προς τα 7/8.

Ευχαριστώ πολύ, κ. Μακρή, γι' αυτή τη πολύ χρήσιμη σημείωση! Βέβαια σωστώς το ερμηνεύετε.

Ίσως έπρεπε τη σημασία της έκφρασης να τη σημειώσω εγώ όταν ανάρτησα αυτό το κείμενο, επειδή είχα παρατηρήσει στο παρελθόν λάθος στις δύο μεταφράσεις που έχω σπίτι. Η ελληνική μετάφραση έχει 《τα τέσσερα όγδοα, δηλαδή το μισό》, και παρόμοια η αγγλική μετάφραση έχει 《four eighths or the half》. Μα πού είναι τα άλλα τρία όγδοα; Και τι νόημα έχει να μιλήσει έτσι ο άγιος;

Τη λογική αυτού του τρόπου της μέτρησης μπορούμε να δούμε καθαρά στο βίο του αββά Δοσιθέου (το οποίο είναι πρόσθετο σαν προοίμιο στις διδασκαλίες του αββά Δωροθέου), στις οδηγίες που δίνει ο Δωρόθεος στο Δοσίθεο πως πρέπει να μετράει τη ποσότητα ψωμιού που ήταν καθημερινά χορηγούμενη σ' αυτόν.

 

[Υάκινθος B]

Όταν ήμουν πρωτόβγαλτος στο αναλόγιο σε ηλικία 10 ετών έβλεπα τους γέρους ιερείς ,που ήταν γεννημένοι στις αρχές του 20ου αιώνα, αν και ολιγογράμματοι για τα σημερινά δεδομένα- πιο μορφωμένοι όμως και πιο ταπεινοί από πολλούς σημερινούς (ΠΕ)- να ακολουθούν το τυπικό με ευλάβεια διαβάζοντας το τυπικό του Βιολάκη και όχι το σημερινό της Ι Συνόδου που σου υποδεικνύει τα πάντα . Μάλιστα όταν ο ψάλτης δεν το ακολουθούσε πήγαιναν οι ίδιοι ή έστελναν ένα παιδί από το ιερό να τον διορθώσει. Μάλιστα είχε τύχει να είμαι παρών σε κάποιες περιπτώσεις που ο ιερέας διόρθωνε τον ψάλτη εις επήκοον όλων.
Δεν γίνεται να αγνοεί κανείς την τυπική διάταξη ακόμα και ο ίδιος ο επίσκοπος, ιδιαίτερα δε αυτός, διότι υποτίθεται ότι είναι ο Θεματοφύλακας της Ορθοδοξίας.
Στη ΜΧΕ ο πατριάρχης είναι ο πρώτος που υπακούει και τηρεί το τυπικό. Άλλωστε πολλές γκρίνιες ξεκινούν ανάμεσα σε παπάδες και ψάλτες από τη μη τήρηση της τυπικής διάταξης. Δεν μπορεί ο καθένας να θεσμοθετεί και να ακολουθεί το δικό του τρόπο στη λατρεία διότι τότε δημιουργείται χάος και η λατρεία δημιουργεί τάξη και όχι αταξία. Οι ιερείς και οι ψάλτες είναι συνεργάτες κανένας δεν έχει στη λατρεία το πάνω χέρι , ο ένας πρέπει να προσέχει τον άλλον . Μόνο τότε υπάρχει καλή συνεργασία. Δυστυχώς οι περισσότεροι από τους σημερινούς ιερείς νομίζουν ότι η εκκλησία είναι ιδιοκτησία τους και συνεπώς μπορούν να κάνουν ότι θέλουν δεν έχουν την αίσθηση της διακονίας. Οι παλιότεροι δεν ήταν έτσι. Βέβαια ήταν και το ποίμνιο διαφορετικό, οι πιστοί δεν ήταν υποκριτές σοβαροφανείς και ευσεβιστές ακόμα και στον παπά μιλούσαν με ευθύτητα όταν έφταιγε χωρίς να μασάν τα λόγια τους. Αλλά και πολλοί από εμάς τους ψάλτες είμαστε για τον Καιάδα διότι μας διακρίνει τεμπελιά, αδιαφορία και αναισθησία. Για αυτό είπα και παραπάνω ότι δύο πράγματα πρέπει να χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο Φιλομάθεια και ευαισθησία , Φιλομάθεια και ευαισθησία , Φιλομάθεια και ευαισθησία.