You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an alternative browser.
You should upgrade or use an alternative browser.
[Ερώτηση] Πρώτα η ακρόαση;
- Thread starter melos
- Start date
Μανώλης Παπαδάκης
Πρωτοψάλτης Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Εξω Μουλιανών
Κατ'αρχάς δεν μας ξεκαθαρίζεις πόσο παλιά εννοείς. Αν πάμε π.χ. στους πρώτους χρόνους στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θα δούμε ό,τι από το 7ο έτος της ηλικίας άρχιζαν τα μαθήματα της ΒΕΜ. Τώρα το πως γίνονταν ακριβώς κανείς δεν το ξέρει..αν αναλογιστούμε ό,τι υπήρχε η στενογραφία πριν ακόμα και απ'αυτήν την γραφή του Πέτρου..θα ήταν αρκετά χρονοβόρα και επίπονη η εκμάθηση και για ολίγους εκλεκτούς..Ύστερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας πάλι πιστεύω δεν έχουμε στοιχεία για να εκφέρουμε άποψη, γιατί όλα τα μαθήματα γίνονταν σε κρυφά σχολεία και μόνο καμιά χειρόγραφη μαρτυρία μπορούμε να βρούμε σε κάποιο μοναστήρι που ν'αναφέρει κάτι αξιόλογο. Υπάρχει άραγε, έχει βρει κάποιος από σας που έχει εμβαθύνει στο θέμα; Ύστερα με την απελευθέρωση και ειδικά από τις αρχές του 19ου αιώνα έχουμε περισσότερες καταγεγραμμένες μαρτυρίες που να μας αναφέρουν τον τρόπο εκμάθησης.
Λαμπρό παράδειγμα οι Άρχοντες Πρωτοψάλτες της ΜτΧΕ. Π.χ. Ο Άρχων Ιάκωβος Ναυπλιώτης ήδη απο την ηλικία των 15 ετών (1879) κανοναρχεί, και ακούει τον σωστό τρόπο του ψάλλειν από τους ήδη καταρτισμένους και καταξιωμένους τον Λαμπαδάριο Νικόλαο και τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη Γ.Βιολάκη. Δεν υπήρχε περίπτωση κάποιος να προαχθεί στην θέση του Άρχοντα Πρωτοψάλτη εάν προηγουμένως δεν είχε διαδεχθεί όλα τα προηγούμενα οφφίκια ξεκινόντας από την θέση του κανόναρχου..Απ'αυτό εξάγεται το συμπερασμα στο πόσο έδιναν αξία στην διδασκαλία του ψαλτηρίου, η οποία και ζώσα ήταν και περιείχε όλων των ειδών τα μαθήματα, (σύντομα-αργά-τυπικον κ.λπ). Έτσι χρησιμοποιώντας μια λαϊκή έκφραση ο σπουδαστής της ΒΕΜ <<ψηνόταν>> στο ψαλτήρι, ελάμβανε δε το βάπτισμα του πυρός.
Άλλο λαμπρό παράδειγμα της Πατριαρχικής παραδόσεως για τον οποίο έχουμε καταγεγραμμένες μαρτυρίες είναι ο τ.Άρχων Λαμπαδάριος της ΜτΧΕ Ευστάθιος Βιγγόπουλος, ο οποίος υπήρξε σπάνιος δάσκαλος της ΒΕΜ. Ο Ευστ. Βιγγόπουλος δίδαξε στην Μουσική σχολή του ΕΜΣ, η οποία ήταν τριτάξιος και άλλοτε τετρατάξιος και φιλοξενούνταν από το 1908 στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Ένα παράδειγμα της συστηματικοποίησης της εκμάθησης της ΒΕΜ αυτήν την περίοδο είναι και το Αναλυτικό Πρόγραμμα σπουδών της προκαταρκτικής τάξεως Α' Τάξεως (σχ. έτος 1915-1916) της Μουσικής σχολής του ΕΜΣ, το οποίο αναπαράγεται ολόκληρο από τον Α.Χατζόπουλο. Αυτό περιελάμβανε, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης με τα ανάλογα ΑΠΣ των ωδείων, τα εξής: 1. Θεωρία της μουσικής. Εισαγωγή, Ορισμός της μουσικής, Φωνητική και ενόργανος, Εκκλησιαστική και δημώδης μελωδία, Κλίμαξ, Φθόγγοι και τόνοι, Συνεχής ανάβασις και κατάβασις, Ποσοτικοί χαρακτήρες και διαίρεσις αυτών, Σύνθεσις των ποσοτικών χαρακτήρων εν αναβάσει και καταβάσει, Υπερβατή ανάβασις και κατάβασις, Έμφασις, Χρόνος, Χρονικά σημεία, Σημεία διαιρούντα τον χρόνον, Κενοί χρόνοι, Χρονική αγωγή, Χαρακτήρες εκφράσεως, Εφαρμογή αυτών επί των ποσοτικών χαρακτήρων, Διάκρισης της δι' ολίγου, κεντημάτων, πεταστής, αποστρόφων, υπορροής και συνεχούς ελαφρού απαγγελίας των φθόγγων, Συγκοπή και αναπνοή, Ρυθμός, Ρυθμικοί πόδες δίσημος, τρίσημος και τετράσημος, Ρυθμική ανάγνωσις, Παραλλαγή και μέλος, Ύφεσις και δίεσις. Ορθογραφία και σύνταξις των ποσοτικών χαρακτήρων εν τοις συντόμοις ειρμολογικοις μέλεσι. 2. Πρακτικό μέρος. Φωνητικαί ασκήσεις προς καθαράν εξαγωγην της φωνής, Ασκήσεις εφ'όλων των θεωρητικών κεφαλαίων, Άπαν το σύντομον ειρμολογικόν είδος του διατονικού και εναρμονίου γένους, ήτοι προσόμοια, απολυτίκια, καθίσματα, αντίφωνα, τιμιωτέραι, μακαρισμοί, στιχηρά και ειρμοί κανόνων.
Λεπτομέρειες πάνω στην ακριβή μεθοδολογία δεν υπάρχουν, κι αν υπάρχουν χρειάζεται κάποιος χρόνος για να γίνει η έρευνα. Το σίγουρο είναι ό,τι και τότε θα υπήρχαν σχολές, ρεύματα, έριδες κ.λπ. Επίσης στα τέλη του 18ου και αρχές 19ου εμφανίζονται τα πρώτα βοηθητικά συγγράμματα και θεωρίες οι οποίες διανέμονται στους σπουδαστές. Σ'αυτό συνέβαλε και οι ανάπτυξη της τεχνολογίας με τα τυπογραφεία και έτσι δημιουργούνται μαζικά αντίτυπα για πρώτη φορά σε αντιθέση με τους χειρόγραφους κώδικες οι οποιοι εκ των πραγμάτων απευθύνονταν σε ολίγους. Και εδώ ν'αναφέρω ως παράδειγμα τον τ. Άρχοντα Πρωτοψάλτη Ι.Ναυπλιώτη ο οποίος εξέδωσε το 1894 στο Πατριαρχικό τυπογραφείο το μουσικό του βιβλίο Φόρμιγξ, ως καρπός του εκπαιδευτικού έργου του.
Η ΒΕΜ από τις αρχές του 20ου αι., όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, έχει ενταχθεί στην επίσημη ωδειακή παιδεία, οπότε εκλαμβάνει συστηματική μέθοδο διδασκαλίας.
Περισσότερα θα γράψω σε επόμενο μήνυμα..
(1) http://www.pedia.gr/edu/histg.html
(2)http://www.academia.edu/2493285/_An_approach_to_the_teaching_of_greek_traditional_music_in_Greek_
(3) Ένθετο λεύκωμα Ιακώβου Ναυπλιώτου (συλλογής 5 ψηφιακών οπτικών δίσκων), Α. Αλυγιζάκης, εκδ. KALAN
(4) Ευστάθιος Βιγγόπουλος, Δ.Ζαγκανά, Αθήνα, 2012
Συντομογραφίες:
BEM: Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική
ΕΜΣ: Εκκλησιαστικός Μουσικός Σύλλογος (Κων/πόλεως)
ΜτΧΕ: Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία
ΑΠΣ: Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
Λαμπρό παράδειγμα οι Άρχοντες Πρωτοψάλτες της ΜτΧΕ. Π.χ. Ο Άρχων Ιάκωβος Ναυπλιώτης ήδη απο την ηλικία των 15 ετών (1879) κανοναρχεί, και ακούει τον σωστό τρόπο του ψάλλειν από τους ήδη καταρτισμένους και καταξιωμένους τον Λαμπαδάριο Νικόλαο και τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη Γ.Βιολάκη. Δεν υπήρχε περίπτωση κάποιος να προαχθεί στην θέση του Άρχοντα Πρωτοψάλτη εάν προηγουμένως δεν είχε διαδεχθεί όλα τα προηγούμενα οφφίκια ξεκινόντας από την θέση του κανόναρχου..Απ'αυτό εξάγεται το συμπερασμα στο πόσο έδιναν αξία στην διδασκαλία του ψαλτηρίου, η οποία και ζώσα ήταν και περιείχε όλων των ειδών τα μαθήματα, (σύντομα-αργά-τυπικον κ.λπ). Έτσι χρησιμοποιώντας μια λαϊκή έκφραση ο σπουδαστής της ΒΕΜ <<ψηνόταν>> στο ψαλτήρι, ελάμβανε δε το βάπτισμα του πυρός.
Άλλο λαμπρό παράδειγμα της Πατριαρχικής παραδόσεως για τον οποίο έχουμε καταγεγραμμένες μαρτυρίες είναι ο τ.Άρχων Λαμπαδάριος της ΜτΧΕ Ευστάθιος Βιγγόπουλος, ο οποίος υπήρξε σπάνιος δάσκαλος της ΒΕΜ. Ο Ευστ. Βιγγόπουλος δίδαξε στην Μουσική σχολή του ΕΜΣ, η οποία ήταν τριτάξιος και άλλοτε τετρατάξιος και φιλοξενούνταν από το 1908 στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Ένα παράδειγμα της συστηματικοποίησης της εκμάθησης της ΒΕΜ αυτήν την περίοδο είναι και το Αναλυτικό Πρόγραμμα σπουδών της προκαταρκτικής τάξεως Α' Τάξεως (σχ. έτος 1915-1916) της Μουσικής σχολής του ΕΜΣ, το οποίο αναπαράγεται ολόκληρο από τον Α.Χατζόπουλο. Αυτό περιελάμβανε, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης με τα ανάλογα ΑΠΣ των ωδείων, τα εξής: 1. Θεωρία της μουσικής. Εισαγωγή, Ορισμός της μουσικής, Φωνητική και ενόργανος, Εκκλησιαστική και δημώδης μελωδία, Κλίμαξ, Φθόγγοι και τόνοι, Συνεχής ανάβασις και κατάβασις, Ποσοτικοί χαρακτήρες και διαίρεσις αυτών, Σύνθεσις των ποσοτικών χαρακτήρων εν αναβάσει και καταβάσει, Υπερβατή ανάβασις και κατάβασις, Έμφασις, Χρόνος, Χρονικά σημεία, Σημεία διαιρούντα τον χρόνον, Κενοί χρόνοι, Χρονική αγωγή, Χαρακτήρες εκφράσεως, Εφαρμογή αυτών επί των ποσοτικών χαρακτήρων, Διάκρισης της δι' ολίγου, κεντημάτων, πεταστής, αποστρόφων, υπορροής και συνεχούς ελαφρού απαγγελίας των φθόγγων, Συγκοπή και αναπνοή, Ρυθμός, Ρυθμικοί πόδες δίσημος, τρίσημος και τετράσημος, Ρυθμική ανάγνωσις, Παραλλαγή και μέλος, Ύφεσις και δίεσις. Ορθογραφία και σύνταξις των ποσοτικών χαρακτήρων εν τοις συντόμοις ειρμολογικοις μέλεσι. 2. Πρακτικό μέρος. Φωνητικαί ασκήσεις προς καθαράν εξαγωγην της φωνής, Ασκήσεις εφ'όλων των θεωρητικών κεφαλαίων, Άπαν το σύντομον ειρμολογικόν είδος του διατονικού και εναρμονίου γένους, ήτοι προσόμοια, απολυτίκια, καθίσματα, αντίφωνα, τιμιωτέραι, μακαρισμοί, στιχηρά και ειρμοί κανόνων.
Λεπτομέρειες πάνω στην ακριβή μεθοδολογία δεν υπάρχουν, κι αν υπάρχουν χρειάζεται κάποιος χρόνος για να γίνει η έρευνα. Το σίγουρο είναι ό,τι και τότε θα υπήρχαν σχολές, ρεύματα, έριδες κ.λπ. Επίσης στα τέλη του 18ου και αρχές 19ου εμφανίζονται τα πρώτα βοηθητικά συγγράμματα και θεωρίες οι οποίες διανέμονται στους σπουδαστές. Σ'αυτό συνέβαλε και οι ανάπτυξη της τεχνολογίας με τα τυπογραφεία και έτσι δημιουργούνται μαζικά αντίτυπα για πρώτη φορά σε αντιθέση με τους χειρόγραφους κώδικες οι οποιοι εκ των πραγμάτων απευθύνονταν σε ολίγους. Και εδώ ν'αναφέρω ως παράδειγμα τον τ. Άρχοντα Πρωτοψάλτη Ι.Ναυπλιώτη ο οποίος εξέδωσε το 1894 στο Πατριαρχικό τυπογραφείο το μουσικό του βιβλίο Φόρμιγξ, ως καρπός του εκπαιδευτικού έργου του.
Η ΒΕΜ από τις αρχές του 20ου αι., όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, έχει ενταχθεί στην επίσημη ωδειακή παιδεία, οπότε εκλαμβάνει συστηματική μέθοδο διδασκαλίας.
Περισσότερα θα γράψω σε επόμενο μήνυμα..
(1) http://www.pedia.gr/edu/histg.html
(2)http://www.academia.edu/2493285/_An_approach_to_the_teaching_of_greek_traditional_music_in_Greek_
(3) Ένθετο λεύκωμα Ιακώβου Ναυπλιώτου (συλλογής 5 ψηφιακών οπτικών δίσκων), Α. Αλυγιζάκης, εκδ. KALAN
(4) Ευστάθιος Βιγγόπουλος, Δ.Ζαγκανά, Αθήνα, 2012
Συντομογραφίες:
BEM: Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική
ΕΜΣ: Εκκλησιαστικός Μουσικός Σύλλογος (Κων/πόλεως)
ΜτΧΕ: Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία
ΑΠΣ: Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
Last edited:
και κυρίως, αυτό που παρέλειψα...εάν υπήρχε πρώτα η ακρόαση , εάν αυτό γίνονταν για παιδαγωγικό σκοπό ή επιπλέον μήπως αυτός ο τρόπος της διδασκαλίας πρώτα δηλ της ακρόασης είχε καλύτερα αποτελέσματα. Το πόσο παλαιότερα δεν με πειράζει, εκείνο που μ΄ενδιαφέρει είναι ο τρόπος διδασκαλίας και εαν αυτος είχε αποτέλεσμα.
Μανώλης Παπαδάκης
Πρωτοψάλτης Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Εξω Μουλιανών
και κυρίως, αυτό που παρέλειψα...εάν υπήρχε πρώτα η ακρόαση , εάν αυτό γίνονταν για παιδαγωγικό σκοπό ή επιπλέον μήπως αυτός ο τρόπος της διδασκαλίας πρώτα δηλ της ακρόασης είχε καλύτερα αποτελέσματα. Το πόσο παλαιότερα δεν με πειράζει, εκείνο που μ΄ενδιαφέρει είναι ο τρόπος διδασκαλίας και εαν αυτος είχε αποτέλεσμα.
Μπορείς να ψάλλεις κάτι εάν δεν το έχεις ακούσει πρώτα από κάποιον που γνωρίζει; H εκμάθηση της ΒΕΜ δεν είναι ούτε ιστορικής φύσεως, ούτε ακαδημαϊκής, γίνεται με την ακοή πρώτα, κι ύστερα από την επανάληψη από τον μαθητή..είναι βιωματική. Ένας είναι ο σωστός τρόπος διδασκαλίας. αυτός που τηρούσαν κατα γράμμα στο Πατριαρχείο..
Ο νεαρός εισέρχονταν σε πολύ νεαρή ηλικία στον ΙΝ, ανέβαινε πάνω στο ψαλτήρι, αφού πρώτα τον είχε ακροαστεί ο Άρχων Πρωτοψάλτης και είχε δώσει την άδεια του γι'αυτό. (Στο σημείο αυτό ανοίγω μια παρένθεση και λέω ό,τι θα είχε πολύ ενδιαφέρον αν βρίσκαμε κάποια μαρτυρία τι έπραταν οι Διδάσκαλοι σε περιπτώσεις άμουσων και φάλτσων μαθητών, μάλλον τους απέτρεπαν από την ενασχόληση τους με την εκμάθηση της ΒΕΜ, αλλά αυτό επειδή είναι μια λογική εικασία και τίποτ' άλλο θα ήθελα να βρούμε και ένα τεκμηριο που να επαληθεύει τον παραπάνω συλλογισμό). Στην συνέχεια παρακολουθούσε τα μαθήματα των ΑΠΣ των σχολών που υπήρχαν στην πόλη, στα οποία δίδασκαν κατά κόρον οι ίδιοι οι Πρωτοψάλτες οι οποίοι προετοίμαζαν τον σπουδαστή βήμα-βήμα, διδάσκοντας του θεωρία και σολφέζ, δηλαδή παραλαγή κατά την ορολογία της ΒΜ, έτσι ώστε μετά την παρέλευση κάποιων ετών να μπορούσε να προαχθεί σε β' δομέστικο κ.λπ.
Πάντως νομίζω ό,τι δεν υπήρχε κάποιος να μαθαινει την ΒΕΜ, και να μην ανεβαίνει πάνω στο αναλόγιο. Ήταν αδιανόητο για την εποχή εκείνη.. Σήμερα πόσοι είναι αυτοί οι σπουδαστές, ειδικά των ωδείων που ανεβαίνουν σε ιερά αναλόγια; Πάρα πολύ λίγοι..
Last edited: