Προηγιασμένη ᾿Ιακώβου ᾿Αδελφοθέου

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Προηγιασμένη θεία λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου

Ὁ ἐλλογιμώτατος καί ἀγαπητός κ. Shota Gugushvili σέ μήνυμά του πού ἔστειλε στό θέμα "Εν πρώτοις μνήσθητι Κύριε" ἀναφέρεται καί στή θεία λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων [τήν ἐπ᾿ ὀνόματι] τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου, τοῦ ἱεροσολυμίτικου λειτουργικοῦ τύπου. Ἐπειδή αὐτό τό ἀπόσπασμα παρουσιάζει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον, ἀνοίγω ξεχωριστό θέμα.

Αρχικό μήνυμα από Shota Gugushvili :
(αναφορικά) .... με την ανακατασκευή από το Φουντούλη της προηγιασμένης Λειτουργίας του Αγ. Ιακώβου.
Εδώ (ο Φουντούλης) χρησιμοποίησε τα αρχικά χειρόγραφα και δεν βασίστηκε σε υπάρχουσες εκδόσεις, αλλά η ανακατασκευή του είναι λανθασμένη. Οι Ελληνικές πηγές έχουν διατηρήσει τα διακονικά και κάποιες ενδείξεις του τυπικού αυτής της Λειτουργίας (χφ Sinai gr 1040 και χφ. Άγιος Σταυρός 43). Δεν υπάρχει Ελληνικό χειρόγραφο που να περιέχει τις ευχές του ιερέως. Ο Φουντούλης (ακολουθώντας τον Brightman σε αυτό) παρέχει τα ελλείποντα μέρη από τη Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου. Παρολαυτά, αδικαιολόγητα παρέβλεψε το γεγονός οτι υπάρχει η Γεωργιανή μετάφραση της Λειτουργίας η οποία εκδόθηκε (με συνοδευτική μετάφραση στα Λατινικά που υποθέτω οτι ο Φουντούλης γνώριζε) στο Liturgiae Ibericae Antiquiores, CSCO 122-123, Louvain, 1950 από το M. Tarchnisvili σύμφωνα με το χφ 10ου αιώνος αρχικά από το Σινά αλλά τώρα φυλασσόμενο στο Γκράτς (Graz). Ο Tarchnisvili επίσης αφιερώνει σε αυτή τη Λειτουργία ένα σύντομο άρθρο στο Archiv fur Liturgiewissenschaft του 1952. Επιπροσθέτως, αυτή η Λειτουργία και η πιθανή της σχέση με τα διακονικά από το Sinai gr 1040 αναφέρθηκε στο άρθρο του A. Jacob στο Le Museon το 1962 (το άρθρο αναφέρεται στη Γεωργιανή μετάφραση της Λειτουργίας του Χρυσοστόμου και επομένως αυτό το θέμα δεν παρουσιάζεται εκτενώς). Και η σειρά CSCO και οι δύο επιθεωρήσεις είναι αρκετά γνωστές επομένως είναι δύσκολο να εννοήσω πώς ο Φουντούλης τις αγνοούσε ώς το θάνατό του. Το ποιό πρόσφατο άρθρο πάνω σε αυτή τη Λειτουργία, που επίσης λαμβάνει υπόψην τη Γεωργιανή μετάφραση, είναι από το S. Verhelst στο Orientalia Christiana Periodica του 1995 (το οποίο επίσης ο Φουντούλης φαίνεται να αγνοούσε). Μελετώντας τη Γεωργιανή μετάφραση βλέπουμε οτι αν και όντως πολλές ευχές είναι παρμένες από τη Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου, αυτό δεν είναι αλήθεια για το σύνολο των ευχών και από την ανακατασκευή του Φουντούλη λείπουν μερικές ευχές που βρίσκονται στη Γεωργιανή μετάφραση. Τώρα, με δεδομένη τη φήμη και το κύρος του Φουντούλη στην Ελλάδα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς οτι κανείς θα σταματούσε να τελεί τη Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου όπως ανακατασκευάστηκε από το Φουντούλη, ακόμα και αν η ανακατασκευή δεν είναι σωστή. Εάν κανείς θέλει ακριβείς αναφορές και ψηφιοποιημένα αντίγραφα των άρθρων μπορώ να τα στείλω.

Θερμότατες εὐχαριστίες στόν Shota Gugushvili γιά τίς πολύτιμες αὐτές πληροφορίες καθώς καί στόν Δημήτρη γιά τήν μετάφραση τοῦ μηνύματος τοῦ Shota.

Ἐγώ, μέ τό φτωχό μου μυαλό καί τά λιγοστά μέσα πού διαθέτω, ἀπό καιρό, καί μετά ἀπό ἐπί 20ετῆ συνεχῆ ἐτησίως τέλεση τῆς Προηγιασμένης θ. λειτουργίας τοῦ ἁγ. Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου, ἀπό τό κείμενο τοῦ ἀειμνήστου σοφοῦ καθηγητοῦ καί μεγάλου (διά τά καθ᾿ ἡμᾶς) λειτουργιολόγου Ἰω. Φουντούλη καί τήν βάσει αὐτοῦ ἐπιμελημένη ἔκδοση τοῦ καθηγητοῦ Ἀριστ. Πανώτη, ἔχω διαπιστώσει ὅτι κάπου "πάσχει" αὐτή ἡ —κατά τά ἄλλα ἐπαινετή— ἀποκατάσταση τῆς ξεχασμένης Προηγιασμένης θ. λειτουργίας τοῦ ἁγ. Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου.
Ἔχω προχωρήσει μόνος μου σέ κάποιες ἀλλαγές εὐχῶν καί μετατοπίσεις, ἔχω δέ δημοσιεύσει περί τούτου στή ΣΥΜΒΟΛΗ τεῦχος 13, σελ. 7, στό ἄρθρο μέ θέμα ΘΕΤΙΚΗ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ «ΣΥΜΒΟΛΗΣ» (σελ. 3-8) τά ἑξῆς (ἀπόσπασμα) μέ ἰδιαίτερη συστολή καί σεβασμό:

Παρόμοια θέση μέ αὐτή τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς «Γονυκλισίας» ἔχουν καί οἱ εὐχές τῆς γονυκλισίας τῆς θ. λειτουργίας τῶν προηγιασμένων δώρων τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου , τοῦ ἱεροσολυμίτικου λειτουργικοῦ τύπου, πού οἱ ἐκδόσαντες αὐτήν (ἕνα, κατά τά ἄλλα, πολύ δύσκολο ἔργο) δέν πρόσεξαν καθόλου τήν σύνδεσή της μέ τή δομή τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ, στοιχεῖα τοῦ ὁποίου καθαρῶς ἀκολουθεῖ. Μετά τίς διακονικές παρακελεύσεις «Ἔτι, κλίνοντες τὰ γόνατα, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.» καί «Ἔτι κλίνοντες τὰ γόνατα, ἐκτενῶς τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.», δέν τοποθέτησαν τήν κατάλληλη εὐχή, συνέχισαν εὐθύς τίς διακονικές παρακελεύσεις «Ἐν δυνάμει καί ἐλέει Θεοῦ ἀναστῶμεν.» καί τοποθέτησαν τήν (ὄχι κατάλληλη) εὐχή πρίν τήν ἐκφώνηση, μέ τό πάγιο σκεπτικό, ὅτι πάντοτε ἡ ἐκφώνηση συνδέεται μέ τήν εὐχή. Ἀλλά δέν ἰσχύει αὐτό πάντοτε, ὅπως εἴδαμε. Στή συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα συμβαίνει τό παράδοξο καί πρακτικῶς ἀμήχανο καί ἀκατάστατο, ἀφ᾿ ἑνός μέν ἡ γονυκλισία νά μή συνδυάζεται μέ προσευχή καί ἀφ᾿ ἑτέρου δέ, τό καί χειρότερο, μέχρι νά γονατίσουν οἱ λειτουργοί καί ὁ λαός, ἀμέσως κελεύονται νά σηκωθοῦν, μέ ἀποτέλεσμα νά δημιουργεῖται σύγχυση καί ἀταξία. Αὐτά ἕνας λειτουργός στήν πράξη μπορεῖ νά τά ἐντοπίσει. Εὐελπιστῶ νά ἰδῶ ἔκδοση τῆς Προηγιασμένης τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου (σέ συνέχεια τῆς κορυφαίας ἀποκαταστάσεως τῶν πρώτων διδαξάντων), ἀποκαταστημένης βάσει τοῦ διαγράμματος τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ, μέ τά δ΄ (ἤ ζ΄) ἀντίφωνα καί τό η΄ τῆς εἰσόδου μετά τῶν ἀντιστοίχων συναπτῶν καί τῶν εὐχῶν των καί τῶν μετά τήν εἴσοδο συναπτῶν μετά τῶν εὐχῶν τῶν γονυκλισιῶν κατά τό σύστημα τῶν «τριῶν μικρῶν ἀντιφώνων».

Αὐτά ἔγραφα τήν ἄνοιξη τοῦ 2006 (ἀκόμη ζοῦσε ὁ μακαριστός καθηγητής) καί ἐκ τῶν ὑστέρων ἔλαβα "μήνυμα" ὅτι αὐτά ἐλήφθησαν ὑπ᾿ ὄψιν ἀπό ἐκεῖ πού ἔπρεπε νά ληφθοῦν.
Αὐτά εἶχαν σχέση μέ τήν τοποθέτηση τῆς εὐχῆς πρό τῶν ἀναγνωσμάτων τῆς τελείας λειτουργίας τοῦ ἁγίου Ἰακώβου στήν α΄ γονυκλισία καί τῆς α΄ τοῦ λυχνικοῦ στήν β΄ γονυκλισία (ἄν εἶναι δυνατόν – δέν εἶχε γίνει ἑσπερινός;). Ἔχω τοποθετήσει καί ἄλλη «εὐχή φωτιζομένων», ἐπειδή ἡ ὑπάρχουσα, ἄν καί ἀναφέρεται αὐτούσια στό Τυπικόν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν Ἱεροσολύμων τοῦ κώδικος τιμίου Σταυροῦ 43, δέν μοῦ φαίνεται «εὐχή φωτιζομένων»· κάτι συμβαίνει. Οἱ ἀπορίες μου εἶναι πάντα συνεχεῖς καί ἐκτείνονται καί σέ ἄλλα σημεῖα πού ἔχω σημειώσει καί ἀναφύονται νέοι προβληματισμοί, κάθε χρόνο πού τήν τελῶ, τήν τελευταία ἑβδομάδα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς.

Ὡς ἐκ τούτου αὐτά πού γράφετε τώρα κ. Shota εἶναι ἄκρως ἐνδιαφέροντα καί πάρα πολύ σημαντικά, διότι πιστεύω ὅτι θά μᾶς λύσουν πολλές ἀπορίες. Καί βεβαίως ἀνυπομονῶ νά μᾶς στείλετε ὅσα ὑπόσχεσθε, ἄν δέν μπαίνετε σέ κόπο, καί σέ μεγαλύτερο φυσικά ὁ Δημήτρης...

Σ᾿ εὐχαριστοῦμε πολύ Shota, καί νά ξέρεις ὅτι συμβάλλεις τά μέγιστα στό θέμα αὐτό γιά τά ἑλληνικά δεδομένα καί καθιστᾶς τό Ψαλτολόγιον ἐπίσημο τόπο τέτοιων σημαντικῶν Ἀνακοινώσεων.
 

Μετά ἀπό αἴτηση κάποιων μελῶν ἀνεβάζω τό κείμενο τῆς Προηγιασμένης τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, σκαναρισμένο ἀπό ἐξαντληθεῖσα ἔκδοση τοῦ καθηγητοῦ κ. Ἀριστείδη Πανώτη, ἡ ὁποία ἔγινε ἐπί τῇ βάσει τοῦ κειμένου πού ἐκδόθηκε ἀπό τόν μακαριστό καθηγητή Ἰω. Φουντούλη (Κείμενα Λειτουργικῆς, τ. Γ΄), μέ ἐπιπρόσθετες ὁδηγίες τέλεσης καί μουσικά κείμενα.

View attachment PROHGIASMENH_IAKWVOU_PANWTHS.pdf

Μέ ὅσα ἔγραψα στό προηγούμενο, γιά τίς ἐπιφυλάξεις μου σχετικά μέ τήν ἀποκατάσταση καί πῶς ἐπιλύω κάποια προβλήματα, ἐπισυνάπτω καί τίς σχετικές εὐχές πού χρησιμοποιῶ στά σημεῖα πού ἐξηγῶ.

 

Attachments

  • ΕΥΧΕΣ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗΣ ΙΑΚΩΒΟΥ.doc
    31.5 KB · Views: 395
Last edited:
Με την ευκαιρία να πω ότι αυτή την Πέμπτη στο Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος της Θεολογικής σχολής Θεσσλονίκης στα πλαίσια του μαθήματος λειτουργικής θα τελεστεί η εν λόγω Θεία Λειτουργία. Βέβαια γίνεται κατά κύριο λόγο για τους φοιτητές αλλά και όποιος άλλος επιθυμεί να έρθει είναι ευπρόσδεκτος.
 
Ευχαριστούμε πολύ για τα σημαντικά και άγνωστα σε μένα στοιχεία μέχρι τώρα που προσφέρθηκαν σε αυτό το θέμα. Θα μπορούσαμε να έχουμε και ηχητικά των ψαλτικών από την προηγιασμένη αυτή στη Θεσσαλονίκη;
 
Θα μπορούσαμε να έχουμε και ηχητικά των ψαλτικών από την προηγιασμένη αυτή στη Θεσσαλονίκη;

Δυστυχώς χθες δεν είχα χρόνο και δεν μπήκα στο forum. Έτσι δεν είδα το μήνυμά σας. Αν το είχα δει θα φρόντιζα να ηχογραφήσω και να ανεβάσω. Βέβαια από ψαλτικής απόψεως δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με την συνηθισμένη προηγιασμένη Θ. Λειτουργία. Η μόνη διαφορά σ' αυτό το θέμα είναι ότι ψάλλονται και απόστιχα. Κατά τα άλλα λέγονται κανονικά το Νύν αι Δυνάμεις και το Γεύσασθε και ίδετε.
 
Χαίρεται!
Η Προηγισμένη του Ιακώβου του Αδελφοθέου γίνεται έξω ή μέσα από το Ιερό;
Χτες την κάναμε στον Άγιο Νικόλαο (δεν πρόλαβα να ενημερώσω το φόρουμ)
 
Last edited:

 
Last edited:
Ο μακαριτης Φουντουλης ηταν ξεκαθαρος για το υποθετικο χαρακτηρα της αποκαταστασεως του κειμενου της λειτουργιας (επιστημονας γαρ), το σημειο που δυστυχώς χαθηκε στην εκδοση του Πανωτη.

Το προβλημα ομως δεν ειναι μονο η λειτουργια, αλλα και ο εσπερινος. Το κειμενο που μας διασωζει το Τυπικον του ναου της Αναστασεως δειχνει αρκετα εως πολλα μεταγενεστερα στοιχεια. Απο τα Γεωργιανα χφφ. ειναι επισης ξεκαθαρο πως ο Ιεροσολυμιτικος εσπερινος ειχε το δικο του ευχολογιακο υλικο. Εγω εντωπισα 3 ευχες (της κανδηλας, που συνδυαζεται με το Κυριε εκεκραξα, της καθοληκης συναπτης και της κεφαλοκλισιας), αλλα μαλλον υπηρχαν και αλλες (π.χ. της εισοδου; του θυμιαματος; ). Γι' αυτο απο την πρακτικη αποψη θα ελεγα πως η καλυτερη λυση με τα σημερινα δεδομενα ειναι ενας "Βυζαντινος" εσπερινος (με τα αναγνωσματα) απο το προοιμιακο μεχρι του Πατερ ημων (που ειναι μετα το τρισαγιο στο τελος του εσπερινου) και ευθυς αμεσως η Προηγιασμενη (εδω δεν μιλαω για την Μεγαλη Εβδομαδα, που ειναι κατι αλλο). Αυτη πρεπει να αρχιζει με το στιχηρο εις την νιψην των χειρων (κατα την ψαλμωδια του οποιου γινεται η προθεσις), Μη τις των κατηχουμενων..., Νυν αι δυναμεις κτλ.

Επισης δεν νομιζω να υπαρχει προβλημα με την παραλειψη των ευχων των κατηχουμενων κτλ. αφου αυτοι ουσιαστικα δεν υπαρχουν πλεον (ετσι η αλλιως αυτο το μερος της Προηγιασμενης του Αγ. Ιακωβου απουσιαζει απο 4 Γεωργιανα χφφ. που εχω δει μεχρι στιγμης), ουτε καθε εκκλησια ειναι καθεδρικος ναος η τοπος της κατηχισεως.

Ολα αυτα βεβαιως ειναι απλες σκεψεις.

Screen Shot 2018-11-30 at 23.55.25.png
 
Η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων – Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου

Στόν σύνδεσμο τοῦ Συλλλόγου Ὀρθοδόξων Τυφλῶν Ἑλλάδος σέ doc τό λειτουργικό κείμενο (ἀντιγραφή) ἀπό τό βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ Ἰω. Φουντούλη, ἀλλά (δυστυχῶς) σέ μονοτονικό.
Ἀνεβάζω τὸ ἀρχεῖο καὶ σὲ πολυτονικὸ μὲ μιὰ μικρὴ ἐπιμέλεια. Τὸ ἔχω σὲ .pdf. Ἄν κάποιος τὸ θέλει σὲ .doc, ας μοῦ στείλει μήνυμα.

ΥΓ. Ποιὸς ξέρει;
Μπορεῖ νὰ δοῦμε καὶ κάποια ἐμπορικὴ ἔκδοση μὲ παλαιὰ κείμενα, νὰ διευκολύνουμε «ἐκλεκτοὺς» συναδέλφους, ποὺ ἐνῶ βασίστηκαν κατὰ ἰκανὸ μέρος σὲ καθαρογραμμένα κείμενα καὶ κόπο μελῶν τοῦ φορουμ, οὕτε ἔστω κάποια ἀναφορὰ δὲν ἔχουν κάνει, φοβούμενοι μὴ χάσουν τὸ copyright. Λὲς καὶ εἶναι τὸ ἴδιο πράγμα νὰ βγάζεις τὰ μάτια σου μεταγράφοντας Χουρμούζιο ἤ ἄλλο χφ μὲ τὸ νὰ διαβάζεις καθαρογραμμένο κείμενο, ἁπλὰ διορθώνοντας τυχὸν λάθη ἤ συγκρίνοντας.
Τέλος πάντων.
 

Attachments

  • Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΩΝ IAKΩΒΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ.pdf
    344.2 KB · Views: 176
Ο Dr. Vitaly Permiakov έχει δημοσιεύσει πρόσφατα ένα δίγλωσσο ιερατικόν το οποίο περιέχει και την Προηγισμένη του Αγ. Ιακώβου.

https://www.holytrinitypublications.com/divine-liturgy-saint-james

Εκτός των ελληνικών πηγών χρησιμοποιεί το γεωργιανό χφ. Graz Geo. 4 του 10ου αι. (από την έκδοση του Tarchnishvili). Η έκδοση του είναι αναμφιβόλως καλύτερη από αυτή του Πανώτη και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον συντάκτη. Παραθέτω μερικές σελίδες (το ολόκληρο έργο δεν μπορεί να αναρτηθεί λόγω πνευματικών δικαιωμάτων).

Μένουν όμως μερικά προβλήματα. Ο εσπερινός είναι μείγμα του σημερινού με κάποιες ευχές του αρχαίου, μαζί με την καθολική συναπτή. Λείπουν συγκεκριμένα «στιχηρά χειρνιψίας», ενώ όλα είναι (πασι)γνωστά ακόμη σήμερα. Εγώ έχω μελετήσει όλα τα σωζόμενα γεωργιανά χφ. της Προηγισμένης του Αγ. Ιακώβου (πλιν του ενός). Μου φάνηκε πως το Graz Geo. 4 παρουσιάζει μερικές μεταγενέστερες εξελίξεις.
 

Attachments

  • permyakov_jpres.pdf
    1.1 MB · Views: 48
Last edited:
Καλὴν ἡμέραν καὶ καλὴν ἑβδομάδα μὲ ὑγεία, χαρὰν καὶ ἐπιτυχίες πνευματικές τε καὶ ὑλικές.-Ὁ σύνδεσμος ζητᾶ εἰσαγωγὴ-κωδικό, πιθανότατα προσωρινὴ δισλειτουργίαν, ἀλλὰ σὲ προηγουμένη παραπομπή (ἑτέρα ἑνότης-θέμα), λειτουργοῦσε μὲ παραπομπὴ ἀπ' εὐθείας στὴν καταλαγήν. Ὑπάρχει κάποιο θέμα; [


Υπηρεσία Φιλοξενίας Ιστοχώρων ΑΠΘ


hosted-128.png
hosted.auth


Είσοδος



Καλώς ήρθατε στην υπηρεσία φιλοξενίας ιστοχώρων του AΠΘ.
Στον εξυπηρετητή φιλοξενούνται ιστοσελίδες :
  • Εκπαιδευτικών μονάδων (Σχολών, Τμημάτων, Τομέων, Εργαστηρίων)
  • Διοικητικών μονάδων
  • Συνεδρίων
  • Ερευνητικών έργων
  • Συλλόγων / Οργανώσεων




Περιγραφή
υπηρεσίας


Εγχειρίδια
χρήσης


Aπαντήσεις σε συχνά ερωτήματα
Κέντρο Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης - Αριστοτέλειο Πανεπισ
]
 
Καλὴν ἡμέραν καὶ καλὴν ἑβδομάδα μὲ ὑγεία, χαρὰν καὶ ἐπιτυχίες πνευματικές τε καὶ ὑλικές.-Ὁ σύνδεσμος ζητᾶ εἰσαγωγὴ-κωδικό, πιθανότατα προσωρινὴ δισλειτουργίαν, ἀλλὰ σὲ προηγουμένη παραπομπή (ἑτέρα ἑνότης-θέμα), λειτουργοῦσε μὲ παραπομπὴ ἀπ' εὐθείας στὴν καταλαγήν.
Αὐτά εἶναι μᾶλλον προβλήματα προσωρινῆς δυσλειτουργίας...
Λειτουργεῖ...

Καί ἡ Προηγιασμένη θεία λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου ἐδῶ

[pdf]
 
Αὐτά εἶναι μᾶλλον προβλήματα προσωρινῆς δυσλειτουργίας...
Λειτουργεῖ...

Καί ἡ Προηγιασμένη θεία λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου ἐδῶ

[pdf]
Σᾶς εὐχαριστοῦμεν θερμότατα.-Καλὴν ἡμέραν καὶ καλὴν ἑβδομάδα μὲ ὑγεία, χαρὰν καὶ ἐπιτυχίες πνευματικές τε καὶ ὑλικές.
 
Επιτέλους κάποιος Σάρωσε την Αγγλική Έκδοση της Προηγιασμένης Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου του Αδελφού του Θεού.

Ευχαριστούμε. Η βατοπαιδινή έκδοση είναι καλύτερη από την επιστημονική άποψη, αλλά και αναλυτικότερη, πρακτική και πιο εύχρηστη.

 
Ευχαριστούμε. Η βατοπαιδινή έκδοση είναι καλύτερη από την επιστημονική άποψη, αλλά και αναλυτικότερη, πρακτική και πιο εύχρηστη.



Ωραία, αλλά έχουν αγγλική μετάφραση της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου;
 
Back
Top