Μα και παλαιά Νίκο το χρησιμοποιούσαν [σημ.: τους όρους δίφωνος, τρίφωνος, μέσος, παράμεσος κλπ.] για να δηλώσουν και συμπεριφορά ήχου.
Δεν είπα όχι, αλλά κι αυτό γινόταν εξ ανάγκης, λόγω της έλλειψης μονοσυλλάβων φθόγγων. Όταν ψάλλεις έναν ήχο, γνωρίζοντας εξαρχής την ιδέα του ήχου λόγω του απηχήματος, ξέρεις που να πατήσεις. Όταν όμως χρειαστεί ν' αλλάξεις ήχο τι γίνεται; Τότε δεν υπήρχαν κλίμακες και φθόγγοι σε καθορισμένες τονικότητες, όπως τα ξέρουμε σήμερα. Άρα θα έπρεπε να προσδιοριστεί η βάση ενός ήχου σε σχέση με κάποιον άλλον. Αν λοιπόν κατέληγες στη βάση του τρίτου και μετά έπρεπε να πεις πλ.δ', δεν έπαιρνες διαπασών (ή... σφιριχτράκι!
) και χτύπαγες κάποια τονικότητα (αφού δεν υπήρχαν τονικά ύψη), αλλά ξέροντας ότι είναι "παράμεσος" του Γ' κατέβαινες μια τριφωνία, έπιανες το φθόγγο και μετά βάδιζες με τα διαστήματα του τροχού από τη βάση του, το νη (ακόμα και σήμερα γίνεται αυτό). Εκεί ήταν η μεγάλη χρησιμότητα των όρων αυτών. Κι αφού τον έπιανες τον ήχο, περπάταγες, δεν χρειαζόταν να σου πει κάποιος ότι "τώρα καταλήγεις στον ανέανες, μετά πάνε στον άγια" κλπ. Στη γραφή βέβαια μπορεί να φαίνονται οι μαρτυρίες του ήχου στις καταλήξεις, για τον ίδιο λόγο που υπάρχουν και σήμερα οι μαρτυρίες, να ξέρεις δηλ. στην πορεία του μέλους εάν βαδίζεις σωστά. Από τη στιγμή όμως που σήμερα βρίσκουμε τους ήχους με άλλον τρόπο, οι όροι αυτοί δεν έχουν τη χρησιμότητα που είχαν παλιά.
nikosthe: Ο Χρύσανθος χρησιμοποιεί τους όρους αυτούς όταν περιγράφει τη χρήση τους στην παλαιά γραφή και στον τρόπο παραγωγής των ήχων. Όταν όμως αναφέρεται στη νέα γραφή και παρουσιάζει τους ήχους, δεν χρησιμοποιεί τέτοιους όρους.
V_Zacharis: Ξανακοίτα το Νίκο...
Τι να ξανακοιτάξω ρε Βασίλη, αφού είπαμε ότι η χρήση των όρων αυτών είναι στο Χρύσανθο πολύ περιορισμένη όταν αναφέρεται στη νέα γραφή. Είδες εσύ πουθενά να λέει ο Χρύσανθος ότι το "Η Παρθένος σήμερον" είναι σε ήχο "μέσο τρίτο παραμεσάζων", που έγραψε ο Χριστάκις; Αλλά ακόμα και να υπάρχει αυτό μια φορά, γεγονός είναι ότι από τη στιγμή που η συμπεριφορά περιγράφεται και αλλιώς, η χρήση των όρων αυτών περιορίζεται σημαντικά.
Για να μιλάς με τόση σιγουριά για τη χρήση των όρων αυτών από το Χρύσανθο, προφανώς θα έχεις υπόψη σου τα γραφόμενα από τον κ. Κωνσταντίνου στην έκδοση του Αυτογράφου. Ακόμα κι εκεί όμως, ο κ. Κωνσταντίνου, για να μας αποδείξει το σκόπιμο της χρήσης των όρων αυτών, μάς παραθέτει οκτώ ολόκληρες σελίδες από την παλαιά γραφή (όπου εκεί κανείς δεν διαφώνησε ότι γινόταν χρήση για τους προφανείς λόγους που είπαμε), ενώ για στο Χρύσανθο αφιερώνει μόλις μιάμιση σελίδα και αυτήν από το Αυτόγραφο και όχι από το το κανονικό Θεωρητικό! Κι αυτό γιατί
στο Μέγα Θεωρητικό η χρήση των όρων αυτών είναι πιο περιορισμένη από το Αυτόγραφο! Για το θέμα λ.χ. που συζητάμε, ενώ στο Αυτόγραφο μιλάει για "μέσο του Τρίτου", που είναι ο πρώτος, στο Μέγα Θεωρητικό, βλέποντας προφανώς το περιττό μιας τέτοιας αναφοράς, το παραλείπει τελείως και γράφει απλώς ότι ο προψαλλόμενος στίχος "όταν παράκειται και ελαφρόν τότε λήγει εις τον πα" και τελείωσε, ούτε μέσους ούτε τίποτα. Από και και πέρα, για ήχους "παράμεσους", όπως χρησιμοποιήθηκε ο όρος στη συζήτηση αυτή, δεν έχω δει κάτι στα κεφάλαια περί των ήχων (στην πραγμάτευσή τους με τη
νέα γραφή, εννοείται), ενώ οι δίφωνοι, τρίφωνοι, τετράφωνοι κλπ. χρησιμοποιούνται με την ίδια λογική και στον ίδιο βαθμό που κάνουμε κι εμείς σήμερα. Μην πας λοιπόν να δημιουργήσεις εντυπώσεις, όπως ο κ. Κωνσταντίνου στην έκδοση του Αυτογράφου. Ο κ. Γιάννου μας διευκρίνησε ότι αναφερόταν σε αποσιώπηση των όρων και όχι σε μη ύπαρξή τους, όπως σπεύσατε να τον κατηγορήσετε. Πείτε μας λοιπόν κι εσείς το οφθαλμοφανές, ότι οι όροι αυτοί έχουν πλέον περιορισμένη χρήση και με περιορισμένη σημασία απ' ότι παλαιότερα, αφού βλέπετε ότι ακόμα κι ο Χρύσανθος τους εγκαταλείπει.
Σωστό. Ο ένας είναι πλ.Δ' τρίφωνος (μόνιμη αλλαγή) ενώ ο άλλος πλ.Δ' διφωνών (επιμένει στην διφωνία αλλά καταλήγει στην βάση).
Σωστός κι εσύ. Με την παρατήρηση ότι ο όρος "διφωνών" είναι του Καρά και όχι του Χρυσάνθου, ο Χρύσανθος χαρακτηρίζει τον ήχο "δίφωνο" (δε λέω ότι δεν είναι πετυχημένη η διάκριση που κάνει ο Καράς, αρκεί να μην το παίζουμε έξυπνοι και λέμε "Εγώ μάγκες ψάλνω διφωνούντα και όχι δίφωνο" -εννοείται ότι αναφέρομαι γενικώς και αορίστως και όχι φυσικά σε σένα, μην τρελαθούμε...-)
Μα ποίος σου είπε ότι δεν υπήρχε και τότε πλ.Δ' τρίφωνος: "που είναι ο πλ. δ' 3 φωνές πάνω με ίδια ακολουθία διαστημάτων με τον πλ. δ' εκ του ΝΗ"
Αυτό έλειπε, να μην υπήρχε... Απλώς λέμε ότι σήμερα με τον όρο τρίφωνο στον πλ. δ' εννοούμε μόνο και μόνο αυτό, ενώ παλιά είχαμε και άλλη έννοια στη λέξη "τρίφωνος", αφού ο τρίφωνος του πλ. δ' ήταν ο τρίτος, πράγμα βέβαια που και σήμερα ισχύει, όμως δεν έχει κάποια χρησιμότητα, γι' αυτό "αποσιωπάται" (μου αρέσει τελικά η έκφραση!) ενώ παλιά είχε. Δεν είναι όμως λογική να αναφερόμαστε σ' αυτή τη παλιά χρησιμότητα για να στηρίξουμε την νυν διαφορετική χρήση (έστω κι αν υπήρχε και αυτή παλιά).
Ευχαριστώ για τις ευχές αμφοτέρους τους συνομιλητές μου, το ξέρετε φυσικά και οι δύο ότι σας εκτιμώ.