Περί του ήχου του «Τον Τάφον Σου Σωτήρ»

[Λάμπρος Λιασής]

Με μία μικρή καθυστέρηση...
Το πόνημα του Π. Φιλανθίδη στο "Παράρτημα της Εκκλησιαστικής Αλήθειας", το 1902

 

[dimskrekas]

Με μία μικρή καθυστέρηση...
Το πόνημα του Π. Φιλανθίδη στο "Παράρτημα της Εκκλησιαστικής Αλήθειας", το 1902

Βάλτε όλο το κμν! 3 σελίδες ( με ένα εξώφυλλο) δεν αποτελούν το πόνημα του Φιλανθίδου.

Ευχαριστώ.

Δ.

 

[Λάμπρος Λιασής]

Βάλτε όλο το κμν! 3 σελίδες ( με ένα εξώφυλλο) δεν αποτελούν το πόνημα του Φιλανθίδου.

Ευχαριστώ.

Δ.

Δεν το έχω μαζί μου. Το 'εβγαλα καποτε φωτοτυπία, το ξαναέχασα, μου το έδωσε ξανα ένας φίλος. Αν το βρω καλώς. Όποιος έχει πρόσβαση στα παραρτήματα της εκκλησιαστικής αλήθειας και τα ανέβαζε προς κοινην οφέλεια, καλό θα ήταν.

 

[kostaeri]

Αντιγράφω (μονοτονικά δυστυχώς), από "Μελέτη συγκριτική της νυν εν χρήσει μουσικής γραφής προς την του Πέτρου Πελοποννησίου και προς την αρχαιοτέραν γραφήν", Γεωργίου Βιολάκη, Πρωτοψάλτου της Μ.Τ.Χ. Εκκλησίας (σσ. 35-36).

"Πλην μ' όλα τα προτερήματα του ευφυούς τούτου της γραφής συστήματος και της σωτηρίου αυτού δράσεως εν τω μέλλοντι, ο Πέτρος παρ' ελπίδα την αυτήν ακατάληπτον ημίν χρήσιν ποιεί των τε φθορών και των χρονικών σημείων, οία απαντώνται και εις την αρχαίαν γραφήν. Και εν ταύτη βλέπομεν σπάνιν φθορών και την ακανόνιστον χρήσιν αυτών εν ταις μεταβολαίς του μέλους. Το δεικτικόν σημείον του έξω θεματισμού, το λεγόμενον (έχει τη φθορά του δευτέρου), το παρεισάγον την χρόαν του Δευτέρου ήχου εις έτερον ήχον. Εις τα υπ' αυτού εξηγηθέντα αρχαία μεγάλα μαθήματα ουδαμού δείκνυται, και εκεί όπου καθ' ημάς μεταβάλλεται ο αρχικός του μέλους χαρακτήρ, και το μέλος οδεύει χρωματιζόμενον, έως ου απαντήσει φθοράν κατάλληλον, ήτις φέρει αυτό εις την αρχικήν αυτού βάσιν. Η αυτή του χρωματικού τούτου σημείου έλλειψις οράται και επί των Καθισμάτων, λόγου χάριν. "Τον τάφον σου, σωτήρ", και επί πάντων των απολυτικίων του Τετάρτου ήχου, και του χρωματικού νενανώ εις το "Κατεπλάγη Ιωσήφ" και εις τοσαύτα άλλα, άτινα, εψάλλοντο έκπαλαι ούτως κεχρωματισμένα, ψάλλονται δε και μέχρι του νυν, τα οποία και ημείς αυτοί εκ παίδων ηκούομεν ψαλλόμενα παρά των επισταμένων την αρχαίαν γραφήν διδασκάλων, οίτινες επέζησαν μέχρις ημών, οίοι ήσαν οι αείμνηστοι Κωνσταντίνος ο Πρωτοψάλτης, Πέτρος ο Αγιοταφίτης, Απόστολος Κρουστάλας, Δημήτριος ο Δερβύσης πρωτοψάλτης του Πέραν, και έτεροι γεγηρακότες, τελευταία λείψανα της αρχαίας γραφής, παρ' οις εκανοναρχήσαμεν παίδες όντες και ηυτηχήσαμεν συμψάλλειν μετ' αυτών πολλάκις".

 

[konman]

Τί ήχος είναι τελικά; Υμνογραφικά ανήκει στον πρώτο ήχο, γιατί λοιπόν να μην ανήκει και ως προς την εκτέλεση; Πολλά λέγονται και ακούγονται. Τα πλέον γνωστά είναι η εκτέλεσή του σε δεύτερο ήχο λόγω της φθοράς που τίθεται στον Κε και η εκτέλεσή του σε πρώτο δίφωνο. Άκουσα την εκτέλεσή του από μια χορωδία της Βοστώνης που υπάρχει στις σελίδες του analogion πρόσφατα. Χωρίς να θέλω να πάρω θέση και να υποστηρίξω απόψεις μήπως πρέπει να εξετάσουμε λίγο και τις αρχαίες βυζαντινές μελωδίες, να δούμε τα μοτίβα τους, το ρόλο των φθορών, πού εμπαιναν και τι έκαναν εκεί; Μήπως επηρέαζαν μεμονωμένους φθόγγους ως απλές υφεσοδιέσεις και όχι ολόκληρα τετράχορδα; Πιστεύω πως οι παλαιές βυζαντινές μελωδίες είχαν απλές και επαναλαμβανόμενες μουσικές θέσεις, το ίδιο δεν συμβαίνει και εδώ; Η αρχική μαρτυρία είναι στον Κε, οπότε είναι ένας πρώτος ήχος από τον Κε, την παλαιά του βάση δηλαδή. Αν προσπαθήσουμε να πούμε το κομμάτι διατονικά από τον Κε με μια ύφεση που ίσως να θέλει ο Ζω πως θα βγεί; Το άκουσμα ίσως να ξενίζει, ίσως όχι. Η ζώσα ακουστική παράδοση όμως μας άφησε το τροπάριο με άκουσμα δευτέρου ήχου. Η παράδοση από κάπου ξεκίνησε και κάπου πάει, όσο πιο μακρύς είναι ο δρόμος όμως τόσο περισσότερα τα εμπλεκόμενα γεγονότα. Τέλος πάντων, αυτά είναι πολύ μεγάλα και αμφιλεγόμενα θέματα για να αναπτυχθούν εδώ. Θέλει πολλάς ημέρας...

Αυτο ισως βοηθησει...[Θεωρητικον Σιμωνος Ι.Καρα-Α τομος σελις 316]Να ειστε καλα.

 

[Laosynaktis]

[Σημείωμα συντονιστή (ΔΚ)] Μεταφέρθηκε μαζί με τα επόμενα μηνύματα από το θέμα Επεφάνης σήμερον

Ποιο ειναι αυτο το αλλο καθισμα που υποννοειτε, αλλά δεν εχω καταλάβει; πιστευω κι αλλοι μαζι με μενα\;

Ευχαριστω

Πρόκειται για το κάθισμα "Τον τάφον σου Σωτήρ", για το οποίο ο Σ. Καράς επανέφερε, διετύπωσε και δικαιολόγησε με τον δικό του τρόπο και επαναπρότεινε την άποψη του Πέτρου Φιλανθίδη ότι πρόκειται για Α?δίφωνο χρωματικό (Νάο χρωματικό) που "εξέπεσε" σε Β?. Πρακτικά όμως, όπως έγραψα, δεν επέμεινε και ιδιαίτερα για την πρακτική εφαρμογή της άποψής του στην Εκκλησία, περιλαμβάνοντας στη Μέθοδό του (τα διδακτικά βιβλία εννοώ) μάλλον μόνο την εκδοχή του Β?, και ψάλλοντας επίσης μόνο αυτήν (π.χ. όταν έκανε ακολουθίες Μ. Εβδομάδος στο εκκλησάκι του). Προσωπικά, δεν συμφωνώ με την άποψη περί Νάου για ποικίλους λόγους που δεν μπορώ να αναπτύξω τώρα.

 

[dimitris]

Πρόκειται για το κάθισμα "Τον τάφον σου Σωτήρ", για το οποίο ο Σ. Καράς επανέφερε, διετύπωσε και δικαιολόγησε με τον δικό του τρόπο και επαναπρότεινε την άποψη του Πέτρου Φιλανθίδη ότι πρόκειται για Α?δίφωνο χρωματικό (Νάο χρωματικό) που "εξέπεσε" σε Β?. Πρακτικά όμως, όπως έγραψα, δεν επέμεινε και ιδιαίτερα για την πρακτική εφαρμογή της άποψής του στην Εκκλησία, περιλαμβάνοντας στη Μέθοδό του (τα διδακτικά βιβλία εννοώ) μάλλον μόνο την εκδοχή του Β?, και ψάλλοντας επίσης μόνο αυτήν (π.χ. όταν έκανε ακολουθίες Μ. Εβδομάδος στο εκκλησάκι του). Προσωπικά, δεν συμφωνώ με την άποψη περί Νάου για ποικίλους λόγους που δεν μπορώ να αναπτύξω τώρα.

Δεν θυμάμαι αν συζητήθηκε σε άλλο φόρουμ γιαυτό γράφω εδώ.
Δεν είναι απο θεωρητικά αλλά από συμβουλές παλαιοτέρων .
Ψάλλεις α΄ήχο και συναντάς "τον τάφο σου Σωτήρ" . Πού θα τον πεις στον Κε;
Δεν κολλάει με τίποτα.
Αν τον πεις στον γα δένει σαν Α ήχος.
Κάνει σαμπαχ.
Αν θέσουμε στον γα σπάθη έχουμε σαμπάχ.
Αν θέσουμε την φθορά του Β ήχου στον γα του πρώτου πάλι σαμπάχ έχουμε γιατί το διάστημα γα βου είναι μικρό, σπάθη δηλαδή.

Ετσι αν το πούμε στον Κε φαίνεται επίσακτο μέλλος , αλλά αν το πούμε στον Γα φαίνεται οικείο μέλος του α' ήχου, δεν δημιουργεί πρόβλημα στο αφτί.

(αν σε αυτό αναφέρεστε)

 

[Laosynaktis]

Δεν θυμάμαι αν συζητήθηκε σε άλλο φόρουμ γιαυτό γράφω εδώ.
Δεν είναι απο θεωρητικά αλλά από συμβουλές παλαιοτέρων .
Ψάλλεις α?ήχο και συναντάς "τον τάφο σου Σωτήρ" . Πού θα τον πεις στον Κε;
Δεν κολλάει με τίποτα.
Αν τον πεις στον γα δένει σαν Α ήχος.
Κάνει σαμπαχ.
Αν θέσουμε στον γα σπάθη έχουμε σαμπάχ.
Αν θέσουμε την φθορά του Β ήχου στον γα του πρώτου πάλι σαμπάχ έχουμε γιατί το διάστημα γα βου είναι μικρό, σπάθη δηλαδή.

Ετσι αν το πούμε στον Κε φαίνεται επίσακτο μέλλος , αλλά αν το πούμε στον Γα φαίνεται οικείο μέλος του α' ήχου, δεν δημιουργεί πρόβλημα στο αφτί.

(αν σε αυτό αναφέρεστε)

Έχει γίνει νομίζω συζήτηση και εδώ, αλλά ας γράψω κι εγώ δυο πράγματα.
Η καταγραφή σε Β' από Κε έγινε για να θυμίζει κάτι και από Α' (Κε=η παλαιά βάση του Α'). Δεν ξέρουμε από που το έλεγαν. Μπορούσαν να το λέγανε και από Δι, διότι υπάρχουν και τέτοιες καταγραφές. Μια εκτέλεση από Κε θα μπορούσε να "κολλήσει", απλώς αυξάνει την έκταση του συνόλου Καθισμάτων από Πα και από Κε, πράγμα που δεν το θέλουμε πρωί-πρωί στον όρθρο. Όμως σε άλλες περιπτώσεις (όταν τα προσόμοιά του ψάλλονται μόνα τους ή σε συνδυασμό με Καθίσματα άλλων ήχων, π.χ. Δου), τα λέμε και ψηλά.
Στά Αναστάσιμα Καθίσματα ασφαλώς ισχύει η πρακτική συμβουλή που αναφέρεις και αυτό κάνω βέβαια κι εγώ και φαίνεται το μέλος πιο "οικείο" με τον Α' ήχο. Όμως και σ' αυτήν την περίπτωση νομίζω ότι Β' ήχο ψάλλει κανείς (ίσως και να επηρεαστεί λίγο από το μικρότερο διάστημα Πα-Γα εν σχέσει με το κάπως μεγαλύτερο Βου-Δι και να κάνει τα διαστήματα λίγο σκληρότερα). Το διάστημα Γα-Βου δεν νομίζω ότι γίνεται μικρό με φθορά Β' στο Γα, παρά μόνο αν κάνει κανείς έλξη, η οποία όμως στην κατάβαση προς το Πα δεν υπάρχει.
Το ίδιο "κόλπο" γίνεται κατά την μετάβαση από στιχηρά Α' σε στιχηρά Β' (όπως π.χ. την Μ. Εβδομάδα). Κι εκεί βέβαια Β' ήχο ψάλλουμε. Είναι όμως άλλες αυτές οι περιπτώσεις από το να πούμε ότι το "Τον τάφον σου" είναι δίφωνος Α' ή ήταν η πρωταρχική του μορφή αυτή. Δεν θα μακρυγορήσω με παλαιογραφικά επιχειρήματα, αλλά θα πώ ότι η μορφή που ξέρουμε μπορεί να αναχθεί μέχρι τον Θεοφάνη Καρύκη (τέλος 16ου αι), όπου υπάρχει σε μορφή εντελώς παραπλήσια με του Πέτρου. Πριν απ' αυτόν, απ' όσο έχω δει σε χφφ του 15ου αι, το μέλος του ήταν εντελώς διαφορετικό: σε έσω Α' (εκ του Πα) με καταλήξεις στους Γα, Δι, Κε και τελική στον Πα. Ένα μέλος που δεν μπορεί να εξελίχθηκε στην σημερινή μελωδία και να "εξέπεσε" σε Β' ήχο. Το τί συνέβη ενδιάμεσα και έγινε αυτή η αλλαγή, δεν το ξέρουμε και μάλλον δεν είναι εύκολο να το ανακαλύψουμε, καθώς τα Καθίσματα δεν είναι κομμάτια που καταγράφονται συχνά, παρά μόνο να κάνουμε ίσως υποθέσεις. Το αξιοπερίεργο είναι ότι την εποχή αυτή (15ο αι) υπάρχουν πολλά μέλη Α' ήχου σε μορφή διφώνου πρώτου εκ του Κε (δηλ. με βάση Κε και ενδιάμεσες καταλήξεις στο νη', όχι βέβαια αναγκαστικα και σε χρωματικό νάο), όπως πχ. οι ειρμοί του πρώτου, αλλά και τροπάρια (Απολυτίκια, Καθίσματα, Τριαδικά της Μ. Τεσσαρακοστής κλπ). Την ίδια όμως ακριβώς εποχή το εν λόγω Κάθισμα είναι σε Έσω Πρώτο! Και το έχω δει καθαρά αυτό σε ένα χφ της ΕΒΕ (δεν θυμάμαι τώρα αριθμό), όπου υπάρχει το εν λόγω Κάθισμα μαζί με ένα άλλο. Το άλλο είναι εκ του Κε. Γράφει λοιπόν το χφ το Δόξα ξεκινώντας από ψηλά (Κε), καταλήγει 4 φωνές κάτω (Πα) και αρχίζει το "Τον τάφον σου".
Επειδή λοιπόν το παλαιό μέλος του ήταν άλλο και για το νεώτερο δεν έχουν, κατ' εμέ, βρεθεί πειστικά τεκμήρια περί Νάου, αλλά και για άλλους λόγους, δεν αποδέχομαι την θεωρία περί Νάου και ακολουθώ την παράδοση του Β' ήχου, ακολουθώντας φυσικά στην πράξη την πρακτική συμβουλή σύδεσης Α' και Β' που ανέφερες και σύ.

 

[Laosynaktis]

.....
Αν τον πεις στον γα δένει σαν Α ήχος.
Κάνει σαμπαχ.
.......

ΥΓ. Αν το ψάλλεις σε Νάο, δεν θα ήθελα να σε αποκαρδιώσω και να σου πω ότι κάνεις λάθος κλπ. Αν έψελνα μαζί σου και τό' λεγες έτσι, θα συνέχιζα κι εγώ σε νάο. Θα μπορούσε να είναι κι αυτό μια αποδεκτή μορφή, όπως συμβαίνει κι άλλα τροπάρια να έχουν δυο μορφές: το Επεφάνης, για το οποίο κάναμε τόση συζήτηση, το "Τον τάφον σου" ως Απολυτίκο, τα προσόμοια του "κατεπλάγη" ως Απολυτίκια, το Απολυτίκιον της Αγ. Βαρβάρας, του Αγ. Κων/νου κλπ, εστω κι αν σ' αυτά πρόκειται μάλλον για αποτέλεσμα παράδοσης, ενώ στο Τον τάφον σου μάλλον για έρευνας. Αν όμως προκύπτει και πρακτικά από τον συνδυασμό του με άλλα μέλη Α' ήχου και διευκολύνει, εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα να αποδεχτώ κι αυτήν την μορφή, τουλάχιστον για την περίπτωση αυτού του συνδυασμού, καθώς και τους ανθρώπους που την ψάλλουν.

 

[Hristakis]

Ψάλλεις α΄ήχο και συναντάς "τον τάφο σου Σωτήρ" . Πού θα τον πεις στον Κε;
Δεν κολλάει με τίποτα.

Μάλλον όχι...

Αν τον πεις στον γα δένει σαν Α ήχος.
Κάνει σαμπαχ.

Κάτι σαν τον νάο δηλαδή...

Αν θέσουμε στον γα σπάθη έχουμε σαμπάχ.

Περίπου...

Αν θέσουμε την φθορά του Β ήχου στον γα του πρώτου πάλι σαμπάχ έχουμε γιατί το διάστημα γα βου είναι μικρό, σπάθη δηλαδή.

Αν έχουμε φθορά β' ήχου στον ΓΑ το διαστημα ΓΑ-ΒΟΥ δεν θα είναι πλέον μικρό (8 τμ.) αλλά μεγάλο (12 τμ.) ως ΔΙ-ΓΑ β' ήχου...άρα δεν νομίζω να είναι το ίδιο...

 

[evangelos]

να επηρεαστεί λίγο από το μικρότερο διάστημα Πα-Γα εν σχέσει με το κάπως μεγαλύτερο Βου-Δι

το κάπως μικρότερο είναι σχετικό...
μάλλον αρκετά μικρότερο από το τεράστιο δι-βου σύμφωνα με αυτό που ψάλλουν οι ψάλτες (και προτείνει ο Χρύσανθος βεβαίως βεβαίως ) στον δεύτερο και στον λέγετο ήχο.

Έχει γίνει νομίζω συζήτηση και εδώ, αλλά ας γράψω κι εγώ δυο πράγματα.
Η καταγραφή σε Β' από Κε έγινε για να θυμίζει κάτι και από Α' (Κε=η παλαιά βάση του Α'). Δεν ξέρουμε από που το έλεγαν. Μπορούσαν να το λέγανε και από Δι, διότι υπάρχουν και τέτοιες καταγραφές.....

Εμένα πιο πολύ μου στέκει το "πρώτος και δεύτερος εστί".
Θα έλεγα επίσης ότι έχουμε έναν πρώτο ήχο κατά το δια τριών σύστημα.
Έχουμε πολλά παραδείγματα προτίμησης του δια τριών συστήματος σαν "μπάλαντερ".. Όπως τα απολυτίκιο του Αγίου Κωνσταντίνου, της αγίας Βαρβάρας, τα προκείμενα εβδομάδας του εσπερινού, όπως το "Υπερευλογημένη" στον όρθρο ή ακόμη και το "Σήμερον Σωτηρία".
Το δια τριών σύστημα δεσπόζει στην Θ. Λειτουργία είτε σαν δεύτερος ή τρίτος (κλιτόν) ή ακόμα και σαν λέγετος και πλάγιος του τετάρτου (Κύριε Ελέησον ειρηνικών).

 

[agrippas]

Πρόκειται για κλασσική περίπτωση λάθους εκτέλεσης που παγιώθηκε ως σωστή. Ο ήχος ήταν πρώτος με διαστήματα πρώτου ήχου και βάση Κε αλλά πες και ξαναπές με λάθος έλξεις, πέρασε στην παράδοση ως δεύτερος και πλέον λέγεται (και γράφεται) ως επείσακτο μέλος.

(Πηγή: Δ. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία κ πράξη της Β.Μ.)

 

[nikosthe]

Πρόκειται για κλασσική περίπτωση λάθους εκτέλεσης που παγιώθηκε ως σωστή. Ο ήχος ήταν πρώτος με διαστήματα πρώτου ήχου και βάση Κε αλλά πες και ξαναπές με λάθος έλξεις, πέρασε στην παράδοση ως δεύτερος και πλέον λέγεται (και γράφεται) ως επείσακτο μέλος.

(Πηγή: Δ. Παναγιωτόπουλος, Θεωρία κ πράξη της Β.Μ.)

Καθόλου λάθος εκτέλεση δεν είναι. Κι εγώ έτσι πίστευα στην αρχή, τώρα όμως έχω αναθεωρήσει: ο ήχος ήταν πάντα δεύτερος με διαστήματα δευτέρου, αλλά στη βάση του πρώτου, γι' αυτό και αναγράφεται ως πρώτος (όπως και ο νενανώ αναγράφεται ως δ', αφού εκτελείται από τη βάση του δ' ήχου). Περισσότερα από τον πλέον ειδήμονα στο θέμα π. Νικόλαο Μέζη εδώ.

 

[agrippas]

Δε στέκει λογικά αυτό. Με τη λογική αυτή αν πιάσουμε ένα κομμάτι του πλαγίου του δ' σε βάση 8 μόρια πιο κάτω από τη φυσική (δηλαδή στο ύψος του Ζω) πρέπει να τον πούμε ήχο Βαρύ.

 

[nikosthe]

Δε στέκει λογικά αυτό. Με τη λογική αυτή αν πιάσουμε ένα κομμάτι του πλαγίου του δ' σε βάση 8 μόρια πιο κάτω από τη φυσική (δηλαδή στο ύψος του Ζω) πρέπει να τον πούμε ήχο Βαρύ.

Όχι, δεν είναι έτσι τα πράγματα: μην κρίνετε καταστάσεις που έχουν διαμορφωθεί επί παλαιάς γραφής και επί της παλαιάς λογικής των ήχων, όπου δεν υπήρχαν καθορισμένες τονικότητες και ανανες και νεανες σήμαινε τόσο φθόγγο όσο και ήχο, με τη λογική των ημερών μας, των καθορισμένων τονικών υψών των φθόγγων και την ονομαστική διαφοροποίηση φθόγγου και ήχου. Θα έλεγα να διαβάσετε πρώτα το άρθρο που σας υπέδειξα καθώς και όλα τα υπόλοιπα του π. Νικολάου Μέζη και αν κάπου διαφωνείτε τεκμηριωμένα στη λογική της φθοράς κατά την παλαιά γραφή, το ξανασυζητάμε.

 

[agrippas]

Μα αυτό το λέω επειδή το διάβασα το άρθρο και επίσης έχω υπόψη μου κι άλλες παρόμοιες γνώμες που όμως δεν εξηγούν 100% πειστικά το φαινόμενο. Εξακολουθώ να πιστεύω τη γνώμη του Παναγιωτόπουλου, ότι δηλαδή συνέβη κάτι ανάλογο με το "Κύριε των Δυνάμεων" στα απόδειπνα που ενώ είναι σε πλάγιο του δευτέρου, πολλοί πρακτικοί ψάλτες και ο κόσμος από κάτω το μουρμουράνε σε βαρύ ή πλάγιο τετάρτου κατά τριφωνία, τόσο που το (σωστό) μάθημα του πλαγίου του δευτέρου να ακούγεται ως ξένο.

 

[π. Μάξιμος]

πολλοί πρακτικοί ψάλτες

Αὐτό νά τό ἀναιρέσετε.​

 

[kostaeri]

στο κύριε των δυνάμεων έχουμε 2 διαφορετικές μελωδίες, μία σε πλ. β΄ και μία σε πλδ, μεταγενέστερη

 

[π. Μάξιμος]

στο κύριε των δυνάμεων έχουμε 2 διαφορετικές μελωδίες, μία σε πλ. β΄ και μία σε πλδ, μεταγενέστερη

Αὐτό ὀρθόν. Ὑπάρχουν σέ μουσική γραφή καί τά δύο καί τό δεύτερο ἔχει εἰπωθεῖ καί ἀπό μεγάλους ψάλτες, ὡς ἐπικρατέστερο. Ἔχουμε ἠχογραφήσεις στό φόρουμ καί ὑπάρχει καί σχετική συζήτηση πού δέν χρειάζεται νά τά ψάχνω.
Ὄχι, λοιπόν, ὅτι λέγεται ἀπό «πρακτικούς»!!!

 

[agrippas]

Δεν ξέρω γιατί αρπάζεστε πάλι αλλά δεν έχω να αναιρέσω τίποτα. Είπα πολλοί πρακτικοί ψάλτες (ίσως όλοι οι πρακτικοί ψάλτες) το ξέρουν με τη μελωδία του βαρέος/πλαγίου τετάρτου. Δεν είπα ότι ντε και καλά όποιος το λέει έτσι είναι πρακτικός. Μπορείτε να σταματήσετε επιτέλους να προσβάλλεστε με κάθε κουβέντα που λέω; Καταντάει κουραστικό.

Το δεύτερο συμφωνούμε ότι λέγεται ως επικρατέστερο και νομίζω κάτι τέτοιο έγινε και με το Τον τάφον σου Σωτήρ, μόνο που στην περίπτωση αυτή το πρώτο εξαλείφθηκε τελείως. Αύριο μεθαύριο (μετά από 300 χρόνια) θα λένε το ίδιο για τα Λειτουργικά του Τιμωνίδη, ότι δηλαδή ενώ είναι στους τύπους ήχος Νενανώ, στην πράξη είναι πλάγιος του πρώτου με εναρμόνια φθορά στον Γα. Και τα λειτουργικά του Χατζηαθανασίου στο λεγόμενο (που δεν είναι) φρύγιο, ενώ τυπικά είναι πλάγιος του πρώτου πεντάφωνος εναρμόνιος, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι βαρύς εναρμόνιος εκ του Ζω ύφεση με καταλήξεις στον Πα.