Αγαπητέ Νικόλαε το ερώτημα τίθεται, διότι αν δεχτούμε ότι τα πιο πάνω ισχύουν σύμφωνα με την προφορική παράδοση, όταν έχουμε κλιτόν τότε όπως καταλαμβαίνομε από τα πιο πάνω και είναι τις πάσιν φανερό ότι ο Βου δεν έιναι στη θέση του είναι εν διέση. Το πόσα μόρια είναι πιο πάνω ο Βου, υπάρχει ποικιλία απόψεων, όπως δείχνει τόσο η προφορική παράδοση όσο και η θεωρία. Το σιγουρο είναι ότι ο Βου, τέλος πάντων, είναι πιο πάνω από τη φυσική του θέση. Τότε το ερώτημα μου είναι σαφές:
Αν ακούσει κανείς στο μήνυμα με αρ. 26 τον Πρίγγο και τον Στανίτσα που ανέβασε ο φίλος Ν. Λευκόπουλος , στους στίχους του πολυελεου Επί τον ποταμόν
'' Μνήσθητι ..... '' , '' Των λεγόντων ... '' στις περιπτώσεις που υπάρχει κλιτόν, εκεί που η μελωδία στέκεται στο Βου,( στο σημέιο που έχουμε απόστροφο με κλάσμα και ακολουθεί Βαρεία) ο Βου ακούεται στο ύψος Πα του Γ' ήχου δηλαδή, χωρίς δίεση.
Γιατί; Υπάρχει κάποιος λόγος;
Αυτό είναι η χρόα του Κλιτού, αλλιώς θα ήταν απλά ένας Ήχος Γ΄ από τον Δι.
Δεν είναι όμως έτσι, το κλιτόν (το οποίο κατά κάποιον τρόπο ομοιάζει με το Μακάμ Νισαπούρ των Τούρκων, χωρίς να είναι καθόλου ίδιο) τίθεται επί του Δι και θέλει τον Γα υψωμένο προς τον Δι, τόσο ώστε να σχηματίζει χρωματικό διάστημα. Αυτό το χρωματικό διάστημα μπορεί να είναι μαλακό ή σκληρό, ανάλογα την ιδιοσυγκρασία του ψάλτου, αλλά και την διάθεση της στιγμής.
Στην περίπτωση δε, που ο υψωμένος Γα γίνει δεσπόζων φθόγγος, τότε έλκει ελαφρώς, όπως είναι φυσικό, τον Βου προς αυτόν, κάνοντας τον φθόγγο Πα-Βου να έχει άκουσμα μεγαλύτερο του μείζονος τόνου (9/8).
Οι συμπεριφορές των χρωών είναι κατά κάποιο τρόπο υποκειμενικές, δεν μπορούν να μπουν αποκλειστικά σε θεωρητικά καλούπια.
Οι θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουμε μέχρι τώρα, απλώς φανερώνουν μια χοντροκομμένη ενέργειά τους, αποκόβοντας όλες τις υπόλοιπες, που είναι φυσικά μόνο διά της Παράδοσης, γνωστές.
Χρόα κάνει κι ο Πρίγγος, χρόα κι ο Στανίτσας, χρόα κι ο Φιρφιρής, αλλά με τον δικό του τρόπο ο καθένας, διότι όπως προανέφερα, οι χρόες είναι περισσότερο υποκειμενικές, παρά αντικειμενικές.
Δεν είναι μαθηματική θεωρία η Βυζαντινή Μουσική παιδιά μου, είναι άκουσμα, έκφραση και προσευχή.
Αν τώρα κυρ Αντρέα ψάχνεις ακόμα πόσα μόρια ανεβαίνει ο Βου και αν εκεί ο Στανίτσας έκανε διάτονο κι όχι χρόα, θα χάσεις την ουσία της μουσικής, μένοντας στην ψύχρα των αριθμών.
Στα λέω αυτά, διότι πολλά χρόνια ασχολούμαι με τους αριθμούς και την
φύση της μουσικής, αλλά μόνο κρύο έχει εκεί.
Η πραγματική ζεστασιά και γαλήνη, είναι μόνο όταν νιώσεις την μουσική να γεμίζει συναισθήματα την καρδιά σου.
Αμήν