[Ερώτηση] Περί της ιστορίας των λεγόμενων "Πατριαρχικών" λειτουργικών

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Γνωρίζει κάποιος κάτι για την ιστορία και την επικράτησή τους;

Ειδικότερα με ενδιαφέρει μια παράμετρος που παρατηρώ όταν τα ψάλλουμε, για την οποία δεν ξέρω ποια είναι η γνώμη σας. Χωρίς βέβαια να θέλω να συνδέσω το θέμα αυτό με την παράδοση να ψάλλονται στο Πατριαρχείο λειτουργικά σε "κλιτόν", παρατηρώ ότι στα λεγόμενα «Πατριαρχικά» λειτουργικά υπάρχουν κάποια στοιχεία που παραπέμπουν το νου σε μετεξέλιξη προς το εμμελέστερο μιας προγενέστερης μορφής με ρετσιτατίβο ή έστω αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα. Αυτό φαίνεται τόσο στα ξεκινήματα (Πατέρα Υιόν, Έλεον ειρήνης, Άγιος άγιος κλπ), όσο και στην ασυμμετρία του ρυθμού και στην κάπως ελεύθερη και οιονεί αυτοσχεδιαστική ανάπτυξη του μέλους.
 

Γιάννης Βενιέρης

Ο αποχωρήσας...
Γνωρίζει κάποιος κάτι για την ιστορία και την επικράτησή τους;

Ειδικότερα με ενδιαφέρει μια παράμετρος που παρατηρώ όταν τα ψάλλουμε, για την οποία δεν ξέρω ποια είναι η γνώμη σας. Χωρίς βέβαια να θέλω να συνδέσω το θέμα αυτό με την παράδοση να ψάλλονται στο Πατριαρχείο λειτουργικά σε "κλιτόν", παρατηρώ ότι στα λεγόμενα «Πατριαρχικά» λειτουργικά υπάρχουν κάποια στοιχεία που παραπέμπουν το νου σε μετεξέλιξη προς το εμμελέστερο μιας προγενέστερης μορφής με ρετσιτατίβο ή έστω αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα. Αυτό φαίνεται τόσο στα ξεκινήματα (Πατέρα Υιόν, Έλεον ειρήνης, Άγιος άγιος κλπ), όσο και στην ασυμμετρία του ρυθμού και στην κάπως ελεύθερη και οιονεί αυτοσχεδιαστική ανάπτυξη του μέλους.

Λοιπόν Γιώργο είσαι πολύ τυχερός :D:D:D, διότι προχθές μιλούσα στο τηλ με τον Δομέστικο Στέλιο Φλοίκο και λέγαμε για τα συγκεκριμένα λειτουργικά.

Μου ανέφερε λοιπόν ότι τα μοναδικά ''Λειτουργικά'' που ψάλλονταν μέσα στο Πατριαρχείο ήταν αυτά ''εις το κλιτόν''. Τίποτε μα τίποτε άλλο!!!
Όμως κάποιοι από του προηγούμενους Πατριάρχες οι οποίοι οι περισσότεροι ήξεραν Μουσική,ζητούσαν από τον εκάστοτε Πρωτοψάλτη να ψάλλει ''Λειτουργικά'' με νέες μουσικές γραμμές. Όταν λοιπόν εψάλλησαν αυτά (''Τα Πατριαρχικά'' του Μάρκου Βασιλείου) για 1η φορά, άρεσαν πολύ στον Πατριάρχη (δεν ενθυμούμαι ποιός ήταν) και εκείνος ζήτησε από τον Πρωτοψάλτη να καθιερωθούν με το όνομα ''Τα Πατριαρχικά''. Έτσι και έγινε.

Μετέπειτα παραδείγματα είναι επίσης και τα Λειτουργικά του Κανελλίδου τα οποία εισήγαγε ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης στο Πατριαρχείο μέσα πάλι από ίδια περίπτωση ... Δηλαδή απο εισηγήσεις μαθητών και αρχιδιακόνων που του έλεγαν '' Άρχοντα ψάλλε μας κάτι καινούργιο, κάτι διαφορετικό''. :)

Ελπίζω να σε κάλυψα ...:D. Αν όχι σε επικοινωνία που θα έχω αύριο ή μεθαύριο πάλι μαζί του, ρωτάω περισσότερα!!! :D:D:D
 

basiliosn

βασιλης νικολοπουλος
Αγαπητε Γιωργο γιατι πελαγοδρομεις ? Ακουσε Σ Τ Α Ν Ι Τ Σ Α μεσα στον Πατριαρχικο Ναο . Θα σου λυθουν ολες οι αποριες και θα σου φυγουν ολες οι αμφιβολιες !!!
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ὁ Ἠλίας Ρεδιάδης - Τούμπας, Μ.Α. Θεολογίας - Μουσικολόγος, Πρωτοψάλτης, στήν ἐπανέκδοση τοῦ ἔργου τοῦ Κωνσταντίνου Α. Ψάχου «Λειτουργικόν, περιέχον τά ὑπό τῶν διακόνων ἱερέων καί ἱεροψαλτῶν ἐν τῇ ἁγίᾳ καί ἱερᾷ λειτουργίᾳ ψαλλόμενα, κατά τό ὕφος τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας» (ὅπως ἔγραψα ἐδῶ) καί στά προλεγόμενα αὐτῆς τῆς ἐκδόσεως γράφει:
Η παραδοση ορίζει τα Λειτουργιά να ψάλλονται σε μέλος "κλίτειο", το δε "Άξιον Εστιν" σε ήχο δεύτερο (το γνωστό του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου). Μόλις από τό 1908 σε μουσικες συλλογές εμφανίζονται δειλά - δειλά συνθέσεις "λειτουργικών" σε δύο ήχους. Τον πλάγιο του Πρώτου και πλάγιο του Τετάρτου. Όσο για τα Άξιον Εστιν αυτά από πιο πριν πρέπει να άρχισαν να διαφοροποιούνται. (Βλ. Άξιον Εστιν, σε ήχο πλ. του Α΄ και πλ. του Β΄. Καλούμενα υπό της παραδόσεως το "Αδέσποτον του Ανωνύμου").
Ήδη από την εποχή των τριών διδασκάλων έχουμε συνθέσεις σε διάφορους ήχους με τρόπο απλό και λιτό. Η μεταγενέστερη επέκταση των συνθέσεων αυτών σε όλους τους ήχους ή ακόμα και σε μακάμια (κιουρδί, νιουχιούφτ, σαμπάχ), δεν μπορω να πω μετά βεβαιότητος πως ωφέλησαν τη λατρεία. Πολλές φορές αναλογίζομαι τί είναι αυτό που οδηγεί όλους σχεδόν τους συνθέτες και δασκάλους της μουσικής μας να θεωρούν χρέος τη συγγραφή "Λειτουργικών" και "Άξιον Εστιν...".

Τά (μόνα) λειτουργικά πού περιλαμβάνει τό «Λειτουργικόν» (Το κείμενο καταγεγραμμένο από τον Κ.Ψάχο και εκδεδομένο στο βιβλίο του "Λειτουργικόν") ἐδῶ ἀπό τόν Βασίλη Ζάχαρη.


 

Shota

Παλαιό Μέλος
Για τα «πατριαρχικά» έγραψε ήδη ο stanitsas. Επίσης σύμφωνα με τον Βουδούρη ο Ραιδεστινός, όταν έφυγε από το πατριαρχείο, έγραψε τα λειτουργικά σε ήχο B'. Αυτά που βρίσκεται δεν ξέρω, έχω δει όμως το «Αξιον εστιν» του.
 

dimskrekas

Δημήτρης Σκρέκας
Για τα «πατριαρχικά» έγραψε ήδη ο stanitsas. Επίσης σύμφωνα με τον Βουδούρη ο Ραιδεστινός, όταν έφυγε από το πατριαρχείο, έγραψε τα λειτουργικά σε ήχο B'. Αυτά που βρίσκεται δεν ξέρω, έχω δει όμως το «Αξιον εστιν» του.

Πρέπει να τα έχει ο Κυφιώτης, από κει τα αναδημοσιεύει και ο Χ Καρακατσάνης δια χειρός Π. Μάνου, στο Λειμωνάριόν του.

Για την ιστορία του πράγματος βλέπε άρθρο του φίλου Μ. Γιαννόπουλου εδώ , αλλά και στα συνοδευτικά τευχίδια των Συμμείκτων του Μ. Χατζηγιακουμή με τους λειτουργικούς ύμνους που εκτελεί ο π. Γ. Τσέτσης.

Δ.
 
Last edited:

Shota

Παλαιό Μέλος
Για τα «πατριαρχικά» έγραψε ήδη ο stanitsas. Επίσης σύμφωνα με τον Βουδούρη ο Ραιδεστινός, όταν έφυγε από το πατριαρχείο, έγραψε τα λειτουργικά σε ήχο B'. Αυτά που βρίσκεται δεν ξέρω, έχω δει όμως το «Αξιον εστιν» του.

Επισυνάπτω το Αξιον εστιν. Είναι ακριβή αντιγραφή από την Ανθοδέσμη του X. Παπανικολάου. Σε τρία σημεία έγινα μαθητής του Καρά :)D) και χρησιμοποιώ το πλάγιο ολίγον :)D) διότι δεν υπάρχει αυτή η γραμμή με το ολίγον στη γραμματοσειρά EZ Psaltica.
 

Attachments

  • Doc4.pdf
    533.5 KB · Views: 102

dimskrekas

Δημήτρης Σκρέκας
Επισυνάπτω το Αξιον εστιν. Είναι ακριβή αντιγραφή από την Ανθοδέσμη του X. Παπανικολάου. Σε τρία σημεία έγινα μαθητής του Καρά :)D) και χρησιμοποιώ το πλάγιο ολίγον :)D) διότι δεν υπάρχει αυτή η γραμμή με το ολίγον στη γραμματοσειρά EZ Psaltica.

Ευχαριστίες! Ευλογημένε, έχει και μια επιγραφή το Άξιόν εστιν αν δεν απατώμαι. Αντίγραψέ την κι αυτήν. Αποδεικνύει πόσο είναι του Ραιδεστηνού η σύνθεση....

Δ.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Σύμφωνα με αυτό το άρθρο του Ψάχου ο πρώτος πατριαρχικός οποιος άρχισε να ψάλλει τα μελοποιημένα λειτουργικά στο πατριαρχικό ναό είναι μάλλον ο Αριστείδης Νικολαΐδης (το άρθρο είναι γραμμένο το 1908 όταν ο πρωτοψάλτης ήταν ο Νικολαΐδης).
 

Attachments

  • Psaxos.jpg
    217.9 KB · Views: 64

Τάσος Μπόκος

Παλαιό Μέλος
Επίσης σύμφωνα με τον Βουδούρη ο Ραιδεστινός, όταν έφυγε από το πατριαρχείο, έγραψε τα λειτουργικά σε ήχο B'. Αυτά που βρίσκεται δεν ξέρω, έχω δει όμως το «Αξιον εστιν» του.

Πρέπει να τα έχει ο Κυφιώτης,

Όντως ο Κυφιώτης έχει τα λειτουργικά του Γεωργίου Ραιδεστινού αλλά δεν παραθέτει και το Άξιον εστίν.
Οι φωτογραφίες είναι από το Μουσικόν Απάνθισμα, Κων/πολη 1894
 

Attachments

  • MousikApanth_Kyfiwtou (45).JPG
    1.1 MB · Views: 90
  • MousikApanth_Kyfiwtou (46).JPG
    1.1 MB · Views: 48
Top