Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Δεν είναι πρωτότυπο το θέμα. Έχει γίνει η συζήτηση κι αλλού (και ως θέμα εδώ, αλλά είχα άλλη προσέγγιση, γι' αυτό θέλησα να το αυτονομήσω).
Έχω κατά καιρούς ακούσει φιλότιμες προσπάθειες να μιμηθεί κανείς μεγάλους άρχοντες του παρελθόντος με πιο δημοφιλείς στόχους τον Πρίγγο, τον Ναυπλιώτη και τον Στανίτσα. (Αλλά υπάρχουν και άλλοι: π.χ. ο Ταλιαδώρος, ο Καραμάνης, ο Χατζημάρκος, ο Φιρφιρής).
Ακούγοντας πρόσφατα, αλλά και πιο παλιά, στο διαδίκτυο μια τέτοια (όπως κρίνω, άκρως αποτυχημένη) προσπάθεια, έβαλα στον εαυτό μου το ερώτημα: αφού ξέρουμε ότι οι μεγάλοι δάσκαλοι είναι οι φορείς της παράδοσης. Δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η μίμησή τους θα μας οδηγήσει σε αυτήν με ασφάλεια;
Η απάντηση που έδωσα στον εαυτό μου και μοιράζομαι μαζί σας είναι ότι εξαρτάται (ΣΗΜ: εφεξής θα χρησιμοποιώ ενδεικτικά το όνομα του Πρίγγου, αλλά μπορείτε να βάλετε στη θέση του όποιο όνομα εσείς κρίνετε).
Εξαρτάται: α) από το πόση επίγνωση έχεις για το τι ακριβώς κάνεις και γιατί το κάνεις, και β) από το τι γνωστικό και ψυχικό εξοπλισμό έχεις, για να το κάνεις. Όσο μεγαλύτερη η επίγνωση και ο εξοπλισμός τόσο ασφαλέστερο το πλησίασμα, όσο μικρότερη τόσο πιο επικίνδυνο.
Προσπαθώ να πω ότι είναι άλλο να μιμείσαι τον Πρίγγο ως Πρίγγο και άλλο να μυείσαι στο ύφος του Πρίγγου ως φορέα ορισμένης παράδοσης που είναι η πηγή, ελπίζοντας ότι έτσι αντλείτε και οι δύο (άρα κι εσύ) από αυτήν την κοινή πηγή. Σε αυτό μας χρειάζεται ο Πρίγγος (και ξαναλέω, βάλτε όποιοιο άλλο όνομα νομίζετε): δεν είναι ούτε η αφετηρία, ούτε το τέρμα, αλλά η ασφαλής (και βέβαια όχι η μόνη) πεπατημένη οδός προς το αυθεντικό, άρα γνήσιο ψαλτικό ύφος και ήθος. Η εγγύησή του.
Αλλά εδώ χρειάζεται προσοχή: είναι τελικά πιο εύκολο να μιμηθείς, και πιο δύσκολο να μυηθείς. Η μύηση είναι αρκετά κοπιαστική, γιατί χρειάζεται να ξέρεις το σύνολο, όχι μόνο έναν - ή έστω να ξέρεις τον ένα ως μέρος του συνόλου. Αν το καταφέρεις, τότε ο μικρός ή μεγάλος ποταμός του Πρίγγου θα ενωθεί προς τα πίσω με τους ποταμούς των άλλων, που εκπορεύονται από την ίδια ακριβώς πηγή, γιατί αυτή είναι ο στόχος. Μιλώντας για πηγή έτσι σχηματικά, δεν εννοώ απαραίτητα κάποιο πρόσωπο (π.χ. τον Πέτρο) ή κάποια εποχή (π.χ. την υστεροβυζαντινή) ή κάποια σχολή, αλλά το σύνολο των αρχών και των αξιών που με τον καιρό διαμορφώθηκαν μέσα στην εκκλησία χαρακτηρίζοντας έκτοτε το ψάλσιμο της λατρείας - και που βεβαίως η αφετηρία τους δεν εντοπίζεται εύκολα μέσα στον χρόνο.
Αν, αντίθετα, μιμηθείς τον Πρίγγο ως έναν μεγάλο και σπουδαίο, αλλά μόνο του, αποκομμένο από το σύνολο, ενδέχεται να μην κάνεις ποτέ το βήμα προς αυτήν την πηγή, μπορεί να μείνεις απλώς σε εξωτερικά τεχνικά χαρακτηριστικά, τρόπους αναλύσεων, αρθρωτικά και φωνητικά δεδομένα. Εννοείται πως αυτά είναι πολύ σημαντικά, αλλά είναι το τελικό στάδιο, η υλοποίηση. Η επιφάνεια που σκεπάζει το εσωτερικό. Αν προσκολληθείς στην επιφάνεια, αν μιμηθείς εξωτερικά χωρίς διάκριση και χωρίς επίγνωση των αξιών (κοινώς αν μείνεις στον ποταμό και δεν φτάσεις στην πηγή) ενδέχεται να κάνεις μια (κυριολεκτικά) στείρα μίμηση, που παραβιάζει την απαραβίαστη αρχή της φυσικότητας, δημιουργεί ξένο άκουσμα, παράγει το αρχαιοπινές και αρχαιοφανές ως επίφαση και όχι ως ουσία και δημιουργεί έναν εκτός τόπου και χρόνου Πρίγγο, που μοιάζει στο τέλος "Πρίγγος να μην είναι".
Έχω κατά καιρούς ακούσει φιλότιμες προσπάθειες να μιμηθεί κανείς μεγάλους άρχοντες του παρελθόντος με πιο δημοφιλείς στόχους τον Πρίγγο, τον Ναυπλιώτη και τον Στανίτσα. (Αλλά υπάρχουν και άλλοι: π.χ. ο Ταλιαδώρος, ο Καραμάνης, ο Χατζημάρκος, ο Φιρφιρής).
Ακούγοντας πρόσφατα, αλλά και πιο παλιά, στο διαδίκτυο μια τέτοια (όπως κρίνω, άκρως αποτυχημένη) προσπάθεια, έβαλα στον εαυτό μου το ερώτημα: αφού ξέρουμε ότι οι μεγάλοι δάσκαλοι είναι οι φορείς της παράδοσης. Δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η μίμησή τους θα μας οδηγήσει σε αυτήν με ασφάλεια;
Η απάντηση που έδωσα στον εαυτό μου και μοιράζομαι μαζί σας είναι ότι εξαρτάται (ΣΗΜ: εφεξής θα χρησιμοποιώ ενδεικτικά το όνομα του Πρίγγου, αλλά μπορείτε να βάλετε στη θέση του όποιο όνομα εσείς κρίνετε).
Εξαρτάται: α) από το πόση επίγνωση έχεις για το τι ακριβώς κάνεις και γιατί το κάνεις, και β) από το τι γνωστικό και ψυχικό εξοπλισμό έχεις, για να το κάνεις. Όσο μεγαλύτερη η επίγνωση και ο εξοπλισμός τόσο ασφαλέστερο το πλησίασμα, όσο μικρότερη τόσο πιο επικίνδυνο.
Προσπαθώ να πω ότι είναι άλλο να μιμείσαι τον Πρίγγο ως Πρίγγο και άλλο να μυείσαι στο ύφος του Πρίγγου ως φορέα ορισμένης παράδοσης που είναι η πηγή, ελπίζοντας ότι έτσι αντλείτε και οι δύο (άρα κι εσύ) από αυτήν την κοινή πηγή. Σε αυτό μας χρειάζεται ο Πρίγγος (και ξαναλέω, βάλτε όποιοιο άλλο όνομα νομίζετε): δεν είναι ούτε η αφετηρία, ούτε το τέρμα, αλλά η ασφαλής (και βέβαια όχι η μόνη) πεπατημένη οδός προς το αυθεντικό, άρα γνήσιο ψαλτικό ύφος και ήθος. Η εγγύησή του.
Αλλά εδώ χρειάζεται προσοχή: είναι τελικά πιο εύκολο να μιμηθείς, και πιο δύσκολο να μυηθείς. Η μύηση είναι αρκετά κοπιαστική, γιατί χρειάζεται να ξέρεις το σύνολο, όχι μόνο έναν - ή έστω να ξέρεις τον ένα ως μέρος του συνόλου. Αν το καταφέρεις, τότε ο μικρός ή μεγάλος ποταμός του Πρίγγου θα ενωθεί προς τα πίσω με τους ποταμούς των άλλων, που εκπορεύονται από την ίδια ακριβώς πηγή, γιατί αυτή είναι ο στόχος. Μιλώντας για πηγή έτσι σχηματικά, δεν εννοώ απαραίτητα κάποιο πρόσωπο (π.χ. τον Πέτρο) ή κάποια εποχή (π.χ. την υστεροβυζαντινή) ή κάποια σχολή, αλλά το σύνολο των αρχών και των αξιών που με τον καιρό διαμορφώθηκαν μέσα στην εκκλησία χαρακτηρίζοντας έκτοτε το ψάλσιμο της λατρείας - και που βεβαίως η αφετηρία τους δεν εντοπίζεται εύκολα μέσα στον χρόνο.
Αν, αντίθετα, μιμηθείς τον Πρίγγο ως έναν μεγάλο και σπουδαίο, αλλά μόνο του, αποκομμένο από το σύνολο, ενδέχεται να μην κάνεις ποτέ το βήμα προς αυτήν την πηγή, μπορεί να μείνεις απλώς σε εξωτερικά τεχνικά χαρακτηριστικά, τρόπους αναλύσεων, αρθρωτικά και φωνητικά δεδομένα. Εννοείται πως αυτά είναι πολύ σημαντικά, αλλά είναι το τελικό στάδιο, η υλοποίηση. Η επιφάνεια που σκεπάζει το εσωτερικό. Αν προσκολληθείς στην επιφάνεια, αν μιμηθείς εξωτερικά χωρίς διάκριση και χωρίς επίγνωση των αξιών (κοινώς αν μείνεις στον ποταμό και δεν φτάσεις στην πηγή) ενδέχεται να κάνεις μια (κυριολεκτικά) στείρα μίμηση, που παραβιάζει την απαραβίαστη αρχή της φυσικότητας, δημιουργεί ξένο άκουσμα, παράγει το αρχαιοπινές και αρχαιοφανές ως επίφαση και όχι ως ουσία και δημιουργεί έναν εκτός τόπου και χρόνου Πρίγγο, που μοιάζει στο τέλος "Πρίγγος να μην είναι".