Περί καλύμματος...

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Πώς συμβιβάζεται
- η διαδασκαλία του Απ. Παύλου στην Α' Κορινθίους για το κάλυμμα της κεφαλής των ανδρών κατά τη διάρκεια της προσευχής-προφητείας (Α Κορ. ια', 4)
- με τα εν εκκλησία χρησιμοποιούμενα καλύμματα κεφαλής των ανδρών (μίτρα-επίσκοποι, καλημαύχι-πρεσβύτεροι/διάκονοι, επανωκαλύμαυχο-μοναχοί, καλπάκι-οφφικιάλιοι);

Θυμάμαι πως στα χωριά όλοι οι παππούδες μπαίνοντας στον ναό βγάζουν τα καπέλα τους, ενώ οι μοναχοί μόνο σε λίγα σημεία (πιο σημαντικά, ιερά;) [Ευαγγέλιο, καθαγιασμός τ. δώρων, Θ. Κοινωνία] αποκαλύπτονται. Γιατί;


(Α Κορ. ια', 3-7)
3 θέλω δὲ ὑμᾶς εἰδέναι ὅτι παντὸς ἀνδρὸς ἡ κεφαλὴ ὁ Χριστός ἐστι, κεφαλὴ δὲ γυναικὸς ὁ ἀνήρ, κεφαλὴ δὲ Χριστοῦ ὁ Θεός.
4 πᾶς ἀνὴρ προσευχόμενος ἢ προφητεύων κατὰ κεφαλῆς ἔχων καταισχύνει τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ.
5 πᾶσα δὲ γυνὴ προσευχομένη ἢ προφητεύουσα ἀκατακαλύπτῳ τῇ κεφαλῇ καταισχύνει τὴν κεφαλὴν ἑαυτῆς· ἓν γάρ ἐστι καὶ τὸ αὐτὸ τῇ ἐξυρημένῃ.
6 εἰ γὰρ οὐ κατακαλύπτεται γυνή, καὶ κειράσθω· εἰ δὲ αἰσχρὸν γυναικὶ τὸ κείρασθαι ἢ ξυρᾶσθαι, κατακαλυπτέσθω.
7 ἀνὴρ μὲν γὰρ οὐκ ὀφείλει κατακαλύπτεσθαι τὴν κεφαλήν, εἰκὼν καὶ δόξα Θεοῦ ὑπάρχων· ἡ γυνὴ δὲ δόξα ἀνδρός ἐστιν.

ΥΓ. Ας μην επεκταθεί το θέμα στο τι συμβαίνει με τις γυναίκες γιατί σίγουρα θα κινηθεί εντελώς εκτός θεματολογίας του φόρουμ (αν και πολύ ενδιαφέρον).
 
Last edited:

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Ευχαριστώ πάρα πολύ για τις παραπομπές στις πολύ ωραίες εισηγήσεις!

Δηλαδή, συνοψίζοντας τα της ερωτήσεώς μου, αυτή είναι συνήθεια που κακώς επεκράτησε κατά την Τουρκοκρατία;
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Λυπάμαι, αλλά θα διαφωνήσω με τον αγαπητό και μεγάλο πράγματι καθηγητή Κ. Καλοκύρη στα όσα αναφέρει σχετικά με τα άμφια των ιεροψαλτών.

Ἔχεις δίκαιο φίλε Μανώλη, ἄλλωστε πρόκειται γιὰ κάποιο γενικὸ ἄρθρο τοῦ καθηγητῆ, γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ παρέθεσα, ἀλλὰ ἔχει καλὲς πληροφορίες γιὰ τὰ ἱερατικὰ ἄμφια.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ευχαριστώ πάρα πολύ για τις παραπομπές στις πολύ ωραίες εισηγήσεις!

Δηλαδή, συνοψίζοντας τα της ερωτήσεώς μου, αυτή είναι συνήθεια που κακώς επεκράτησε κατά την Τουρκοκρατία;

Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλή. Ἄν προσέξετε σὲ κάποια παλαιὰ ἐκκλησία, πρὸ τῆς Τουρκοκρατίας ἤ καὶ λίγο μετά, θὰ δεῖτε ποιὰ εἶναι ἡ κανονικὴ ἐπισκοπικὴ ἀμφίεση καθὼς καὶ τὴν ἀνυπαρξία μίτρας.

Λ.χ. στὴν Θεσσαλονίκη, στὸ ἱ. Βῆμα τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ὀρφανοῦ (1310-1320), ἡ παράσταση τοῦ Μελισμοῦ μὲ συλλειτουργοῦντες ἱεράρχες.
 

Attachments

  • orfanos.jpg
    518.4 KB · Views: 100

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
- με τα εν εκκλησία χρησιμοποιούμενα καλύμματα κεφαλής των ανδρών (μίτρα-επίσκοποι, καλημαύχι-πρεσβύτεροι/διάκονοι, επανωκαλύμαυχο-μοναχοί, καλπάκι-οφφικιάλιοι);
Δέν μπορεῖς, Σωτήρη, νά ἐξισώνεις τούς κληρικούς καί μοναχούς (μέ τέτοια ἁπλότητα) μέ τούς κοσμικούς ἄνδρες.
Οἱ λειτουργοί ἀσκεπεῖς λειτουργοῦν. Ὁ ἀρχιερεύς δέν φοράει μίτρα μετά τά ἀναγνώσματα. Ἐκεῖ ἀρχίζει ἡ ἀρχαία λειτουργία. Τά πρίν ἦταν λιτανεία.
Τῶν μοναχῶν τό κουκούλιον ἤ πῶς ἀλλιῶς λέγεται στήν τάξη τοῦ μοναχικοῦ σχήματος, εἶναι ἄμφιο. Ἔχουν τάξη γιά πότε ἀποκαλύπτονται. Ἄμφιο εἶναι καί τό καλπάκι τοῦ ψάλτη.
Οἱ μοναχές κείρονται. Δέν εἶναι ἁπλές γυναῖκες.
Τό «ἀνὴρ μὲν ἐὰν κομᾷ, ἀτιμία αὐτῷ ἐστι» δέν τό σχολίασες...


 

Π. Δαβίδ

Γενικός συντονιστής
Τό «ἀνὴρ μὲν ἐὰν κομᾷ, ἀτιμία αὐτῷ ἐστι» δέν τό σχολίασες...

Στις χώρες της Ανατ. Ευρώπης τα μαλλιά (και τα γένεια! :mad:) είναι πολύ της μόδας μεταξύ των ευσεβών νέων... Χαρά ο θείος όταν συναντάει τα ανηψάκια! :rolleyes::rolleyes::rolleyes:
 

christos_v

Παλαιό Μέλος
Το ράσο και η ιστορία του (του Πρωτοπρεσβύτερου και τ. Λυκειάρχη Ευάγγελου Σκορδά)

Το ράσο είναι ένα ένδυμα που διαμορφώθηκε σαν κοσμικό ένδυμα στο Βυζάντιο από τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Προέρχεται από το Βυζαντινό Κολόβιο ή Καββάδιο. Η λέξη προέρχεται απ
ό το λατινικό rasum, που σημαίνει ένδυμα μή χνουδωτό, το λείο, και τέτοια ενδύματα ήσαν τα μεταξωτά.

Το ένδυμα αυτό δεν έχει καμιά σχέση με την πρώτη Χριστιανική Εκκλησία. Ο Χριστός, οι Απόστολοι και γενικά οι κληρικοί μέχρι τον 4ον αιώνα φορούσαν τα ίδια ενδύματα με τους λαϊκούς, χωρίς καμιά διάκριση.
Από τον 4ο αιώνα, με την επίδραση του μοναχισμού στη ζωή της Εκκλησίας, αρχίζει η διάκριση της ενδυμασίας των κληρικών, που συνίστατο στο μαύρο χρώμα, δηλαδή οι κληρικοί φορούσαν τα ίδια ρούχα με τους λαϊκούς, που διέφεραν μόνο ως προς τον χρωματισμό. Και αυτό πάλι δεν ήταν απόλυτο, γιατί έχουμε μαρτυρίες πως οι κληρικοί φορούσαν και λευκά ή φαιά ενδύματα. Οι ιστορικοί και λαογράφοι, Βερναδάκης και Κουκουλές, μας δίνουν πολλές τέτοιες πληροφορίες.

Από την εποχή του Ιουστινιανού, με την ανακάλυψη της μέταξας, δημιουργούνται πολυτελή και παράξενα ενδύματα, τα οποία Οικουμενικές και Τοπικές Σύνοδοι τα απαγόρευαν για τους κληρικούς, τους οποίους περιόρισαν να φορούν τα ίδια ενδύματα με τους λαϊκούς, αλλά με απλή και σεμνή εμφάνιση. Αυτό είναι το νόημα του 27ου Κανόνα της Πενθέκτης Συνόδου και του 16ου κανόνα της 7ης Οικουμενικής Συνόδου. Είναι άξιο πολλής απορίας, ότι οι υπέρμαχοι του ράσου θέλουν να στηρίξουν την παρουσία του σ' αυτούς τους Κανόνες, οι οποίοι ουδόλως ομιλούν περί ράσου, αλλά περί επιδεικτικών πολυτελών ενδυμάτων, τα οποία πάλι μπήκαν στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας ως ιερά άμφια.

Αν όμως το ράσο, προερχόμενο από το βυζαντινό καββάδιο, με πλατιές χειρίδες, δηλαδή με φαρδιά μανίκια, προτιμήθηκε από τους μοναχούς, οι κοσμικοί κληρικοί, δηλαδή οι έγγαμοι εφημέριοι, εξακολουθούσαν να φορούν τα κοινά ενδύματα της εποχής τους με την απλούστερη μορφή τους. Το Ευχολόγιο του Goar μας δίνει την πληροφορία, ότι οι έγγαμοι κληρικοί μετά την Θ. Λειτουργία απέβαλον το ιερατικό άμφιο και ντυνόντουσαν "communibus vestibus" δηλαδή κοινά ενδύματα. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός, ότι στη Γαλατία τον 5ο αιώνα, οι Επίσκοποι φόρεσαν διακριτικό ένδυμα, "vetement distinctif" για το οποίο ο πάπας Καιλεστίνος τους κατηγόρησε και τόνισε, ότι, εάν χρειάζεται να διακρίνονται οι Επίσκοποι, η διάκριση να είναι η διδασκαλία και όχι η ενδυμασία.

Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε και κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Τα πολυτελή βυζαντινά ενδύματα, όπως το Καββάδιο ή Κοφτάνιο, τα παρέλαβαν και οι επίσημοι Τούρκοι. Το ράσο και το εσώρασο παρέμειναν βασική καλογερική ενδυμασία.

Από τον ΙΗ' αιώνα και μάλιστα από της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) με την ανάδειξη των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, αναζεί και η λαμπρότητα της βυζαντινής αυλής. Έτσι, πολλοί κληρικοί, ιδίως Αρχιερείς, φορούν διάφορα πολύτιμα και βαρύτιμα ενδύματα με κεντητά και διάφορα χρυσά κοσμήματα και αλυσίδες.

Ως αντίδραση σ' αυτή την κατάσταση παρουσιάστηκε η κίνηση του Νεοφύτου Δούκα, ο οποίος, πρός τον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο ΣΤ' συνιστούσε την επιβολή του ράσου για όλους τους Έλληνες Ορθόδοξους Κληρικούς.

Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, το 1815, κληρικός "διαπρεπέστατος και ελλογιμώτατος", αντέδρασε σ' αυτή την πρόταση του Νεοφύτου Δούκα, και θεωρεί την εισαγωγή του ράσου ως μεταρρύθμιση. Ομιλεί δε "περί εθνικής ενδυμασίας", την οποία φορούσαν κατά τόπους οι κληρικοί. Ποιά ήταν αυτή η
εθνική ενδυμασία, για την οποία κάνει λόγο ο Ιγνάτιος; Είναι η βράκα, η φουστανέλλα και το φέσι, χαρακτηρισθέντα ως εθνικά, (Παπαφλέσας, Διάκος Αθ.) εν αντιθέσει προς τα στενά φραγκικά ενδύματα.

Πολεμιστές του 1912 μας πληροφόρησαν, ότι, στη Δ. Μακεδονία φορούσαν οι ιερείς σιγγούνια, κοντογούνια. Και εγώ ενθυμούμαι από την παιδική μου ηλικία Ιερείς της Δ. Μακεδονίας με σιγγούνια. Χαρακτηριστική είναι η Εγκύκλιος του Μητροπολίτη Κοζάνης Φωτίου προς τους ιερείς της επαρχίας του το 1915, στην οποία συνιστά "οι ευλαβεστάτοι ιερείς να μη κατέρχωνται εις τας πόλεις με το ένδυμα της καθημερινής εργασίας".

Οι μοναχοί όμως, είχαν ομοιόμορφη ενδυμασία, ήτοι τη ρασοφορία. Οι έγγαμοι όμως κληρικοί δεν είχαν εξαρχής τέτοια παράδοση.

Επειδή όμως οι γραμματισμένοι Κληρικοί τότε προέρχονταν από τον μοναχικό κόσμο, η ενδυμασία και το πνεύμα των καλογήρων επιβλήθηκε σ' ολόκληρη τη ζωή της Εκκλησίας.

Έτσι, μετά την απελευθέρωση, η τότε Ιερά Σύνοδος με την υπ' αριθμόν 4 821/28 Μαΐου 1855 Εγκύκλιο της, επέβαλε, χάριν ομοιομορφίας προς τους Καλογήρους τη σημερινή ενδυμασία για όλους τους κληρικούς...Βέβαια, όπως παρατηρεί ο αοίδιμος Περιστερίου Αλέξανδρος, η Σύνοδος δεν κάνει ούτε νύξη για ράσα και αντεριά "παρεκτός, του να φορούν του λοιπού, ενδύματα εκ μέλανος ή άλλου σεμνού και βαθύχροου χρώματος". Εν πάση περιπτώσει, η σημερινή ενδυμασία των κληρικών έχει ιστορία μόλις 137 ετών!

Αντί για δικές μας κρίσεις, αναφέρουμε την απόφαση του Πανορθοδόξου Συνεδρίου Κωνσταντινουπόλεως (Μάιος - Ιούνιος 1923): "Η εξωτερική περιβολή του κλήρου ως έχει σήμερον, ουδέν έχει το κοινόν ούτε προς την ουσίαν της ιερωσύνης, ούτε προς την αρχαίαν πράξιν της Εκκλησίας, αλλά είναι αποτέλεσμα μακράς εξελίξεως και ποικίλων παραγόντων. Το κομάν επί αιώνας, ανοίκειον τω κλήρω, εισήχθη όμως και επεκράτησεν εν τη Εκκλησία συν τω χρόνω".

Καμιά σχέση δεν έχει το ράσο και το εσώρασο με την πίστη, ούτε με τη σωστά νοουμένη παράδοση.

Ο αοίδιμος Περιστερίου Αλέξανδρος στον επίλογο του βιβλίου του "Η εξωτερική Περιβολή του Ορθοδόξου Κληρικού", γράφει: "Ο Έγγαμος εφημεριακός κλήρος να μη εμποδίζεται να κάνει ελεύθερη χρήση ράσου και κοστουμιού εκτός Ιερατικών καθηκόντων. Μια τέτοια λύση είναι επιβεβλημένη. Έτσι και τα παράπονα της καταπίεσης και οι αιτίες και οι προφάσεις εκείνων που θέλουν να ιερωθούν θα λείψουν, χωρίς την υποχρέωση της ρασοφορίας παντού και πάντοτε, κάτι που δύσκολα συμβιβάζεται με τον οικογενειάρχη-εφημέριο.

Η μελέτη τούτη δίνει την αφορμή και την ευκαιρία για διάλογο. Ας διατυπώσουν τις αντιρρήσεις τους οι μη συμφωνούντες κι ας τις στηρίξουν σε ιστορικά και πραγματικά τεκμήρια για ένα γόνιμο διάλογο. Ή ας πουν, γιατί πρέπει να διαιωνίζεται κάτι έξω από την ιστορία και την εκκλησιαστική παράδοση.

Και ο αοίδιμος Μητροπολίτης Σιατίστης Πολύκαρπος, το 1968 εισηγήθηκε την τροποποίηση της σημερινής αμφιέσεως των κληρικών.

Εμείς στη μελέτη μας "Η ιστορική Εξέλιξη της Ενδυμασίας των Ορθοδόξων Κληρικών, Αθήναι 1971", η οποία έτυχε, μεταξύ πολλών άλλων, θερμών επαίνων και του τότε Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα, διατυπώνουμε τη θέση, ότι η κατάργηση της σημερινής αμφιέσεως των κληρικών δεν είναι εύκολο να γίνει απότομα. Χρειάζεται σοβαρή διαφώτιση του ελληνικού λαού. Θα μπορούσε ίσως, με μια σαφή αντίληψη του θέματος από την Ι. Σύνοδο, να μείνει το ράσο ως επίσημο ένδυμα των κληρικών, στις μεγάλες γιορτές και στις επίσημες εμφανίσεις. Το σημερινό αντερί, τροποποιημένο να μείνει καθημερινό ένδυμα, τουλάχιστον για τους έγγαμους εφημέριους. Οι ιερομόναχοι ας το διατηρήσουν το ράσο. Άλλωστε αποκλειστικά δικό τους είναι, αφού από αυτούς προήλθε.

Έτσι θα σταματήσει, και η επιμονή ορισμένων, να φορούν οι εφημέριοι παντού και πάντοτε και με καύσωνα 40 βαθμών το ράσο, επιμονή που προκαλεί την ιλαρότητα του λαού και αφορμή δυσμενών σχολίων.

ΚΑΙ ΑΣ ΕΛΘΟΥΜΕ ΣΤΟ ΚΑΛΥΜΜΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ

Στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες οι κληρικοί φορούσαν χωρίς καμιά διάκριση ένα από τα καπέλα της εποχής ή άφηναν την κεφαλή τους ακάλυπτη, όπως δείχνουν τα αρχαία μνημεία.

Οι μοναχοί φορούσαν το κουκούλιο. Από το συνδυασμό της ασιατικής φακεωλίδας και του κουκουλίου προήλθε το επανωκαλύμαυχο ή επιρριπτάριο των αγάμων κληρικών.

Στους βυζαντινούς χρόνους οι κληρικοί φορούσαν αδιάφορα ένα από τα καπέλα της εποχής και ιδιαίτερα οι ανώτεροι προτιμούσαν τον πέτασσο ή σκιάδιο, που ήταν κάλυμμα της κεφαλής και των κοσμικών αρχόντων. Παράλληλα υπήρχε και ο κυλινδροειδής και ο σφαιροειδής πίλος. Ο Σίλβεστρος Συρόπουλος στην ιστορία του για τη Σύνοδο της Φλωρεντίας αναφέρει, ότι, οι Ανατολικοί κληρικοί φορούσαν σκιάδια, όπως και ο Αυτοκράτορας. Ο Πατριάρχης Ιωσήφ φορούσε σκιάδιο. Η σκιαδοφορία των Ανατολικών Κληρικών μαρτυρείται από ανάγλυφα του Αγ. Πέτρου.

Οι Πατριάρχες κατά την Τουρκοκρατία εξακολουθούσαν να σκιαδοφορούν μέχρι το 1669. Ο Μωάμεθ ο κατακτητής, στον Γεννάδειο Σχολάριο, όπως μας πληροφορεί ο Γ. Φραντζής, μεταξύ των δώρων που του έδωσε, ήταν και το σκιάδιο. Το 1669, ο Σουλτάνος στον Πατριάρχη Μεθόδιο, αντί να δώσει σκιάδιο, για να τον ταπεινώσει του έδωσε κόκκινο καλπάκι. Την πληροφορία αυτή μας την δίνει ο Μελέτιος Πηγάς στην Εκκλησιαστική του Ιστορία και ο Δοσίθεος στη Δωδεκάβιβλό του. Από τότε σταμάτησε οι κληρικοί να σκιαδοφορούν και το σκιάδιο εξακολούθησε να χρησιμοποιείται στα Επτάνησα, τα οποία δεν βρέθηκαν κάτω από την Τουρκική κυριαρχία. Ο Σουλτάνος ήθελε να μεγενθύνει το χάσμα μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας και με την αμφίεση των κληρικών.

Από τον 18ο αιώνα οι Επίσκοποι προτιμούν το σφαιροειδές κάλυμμα της κεφαλής, το οποίο φορούσαν ιδιαίτερα οι ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας. Ο Νεόφυτος Δούκας τους κατηγορεί ως, "τιαροφόρους Μήδας".

Αυτό το σφαιροειδές κάλυμμα αργότερα αποτέλεσε το γείσο του σημερινού καλυμμαυχίου. Από τους Επισκόπους το κάλυμμα αυτό της κεφαλής μεταδόθηκε σ' όλους τους ιερείς και στους έγγαμους. Έτσι έχουμε πληροφορίες, ότι έγγαμοι κληρικοί φορούσαν φουστανέλλα ή βράκα και στο κεφάλι καλυμμαύχι. Φαίνεται όμως, ότι οι έγγαμοι κληρικοί εύκολα δεν το δέχτηκαν αυτό το παράξενο κάλυμμα της κεφαλής και μερικοί Επίσκοποι έφτασαν μέχρι αφορισμού για να τους πείσουν.Το καλυμμαύχι ομολογουμένως και αντιαισθητικό είναι καί πρακτικά άχρηστο. Ο Κων. Καλλίνικος γράφει ότι "αποπνέει γενιτσαρικήν ευαισθησίαν". Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, γράφει: "Εισέρχεται ο κληρικός εις τον ναόν χωρίς να αποκαλυφθεί, ασπάζεται τας εικόνας, θυμιά, ευλογεί, λέγει πολλάκις το Ευαγγέλιον ή ακροάται αυτού έχων εις την κεφαλήν καρφωμένος το παράδοξον κάλυμμα (το καλυμμαύχιον) όπερ οι προ ολίγων ακόμη δεκαετιών πατέρες ημών ηγνόουν" (Χρυσοστόμου Παπαδόπουλου, Βιβλίον Εκατονταετηρίς, Εκκλησ. Κήρυξ, έτος Ε' Λάρναξ 1915, σελίς 294).


Τα άμφια.
Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ.κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Ἕνα ἄλλο θέμα τό ὁποῖο συνάπτεται μέ τά ἱερά ἄμφια εἶναι ἡ πολυτέλεια τῶν ἀμφίων αὐτῶν καί ἐδῶ στό σημεῖο αὐτό θά πρέπει νά ἀναγνωρίσουμε ὅτι ὑπάρχουν διαφέρουσες ἀπόψεις.

Ὑπάρχουν ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἰσχυρίζονται ὅτι τά ἱερά ἄμφια θά πρέπει νά εἶναι ἁπλά, νά εἶναι λιτά, νά μήν ἔχουν καμία σχέση μέ τήν πολυτέλεια. Μάλιστα στό σημεῖο αὐτό ἐπικαλοῦνται καί τόν ΚΖ´ Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Θέλω νά κάνω τήν διευκρίνιση παρά τό ὅτι δέν τοποθετοῦμαι ἀπέναντι στό πρόβλημα, ὅτι ὁ ΚΖ´ Ἱερός Κανών δέν ἀναφέρεται στά ἄμφια ἀλλά στήν καθημερινή ἐνδυμασία τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, ἡ ὁποία, ὅπως λέγει ὁ Κανών, δέν πρέπει νά ἔχει τίποτε τό πολυτελές καί ἐξηζητημένο. Δηλαδή τήν ἐποχή ἐκείνη δέν ὑπῆρχαν εἰδικές ἀμφιέσεις γιά τούς κληρικούς. Ὑπῆρχε ἡ καθιερωμένη γιά ὅλο τόν κόσμο καί ἐπειδή φαίνεται ὅτι ὑπῆρχαν περιστατικά κατά τά ὁποῖα ὁρισμένοι κληρικοί μιμοῦνταν τούς κοσμικούς στήν πολυτέλεια εἴτε τῶν ὑφασμάτων εἴτε τῶν χρωμάτων τῆς καθημερινῆς τους ἐνδυμασίας, ὁ Ἱερός Κανών ἔρχε-ται καί ἐπιβάλλει στούς κληρικούς νά εἶναι σεμνοί στήν ἐνδυμασία τους. Ἀλλά, ἐπαναλαμβάνω, στήν καθημερινή τους ἐνδυμασία. Ὁ Κανών ἀναφέρεται στό ράσο καί ὄχι στό ἄμφιο. Τό λέγω, γιατί πολλές φορές χρησιμοποιεῖται ὁ Κανών αὐτός γιά νά πολεμηθεῖ ἡ ἄποψη ὅτι μερικά ἄμφια εἶναι πολυτελῆ καί ἑπομένως ὁ Ἱερός Κανών τά ἀπαγορεύει.


Ὑπάρχουν καί ἄλλοι οἱ ὁποῖοι εἶναι τεταγμένοι ὑπέρ τῶν πολυτελῶν ἀμφίων καί βέβαια καί αὐτοί, ὑποθέτω, ἔχουν τούς λόγους των, διότι πράγματι μέσα στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας προσφέρουμε ὅ,τι ἱερότερο, καλύτερο, ὀμορφότερο καί ἀρτιότερο ὑπάρχει, διότι λατρεύουμε τόν Θεό ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς μας καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας μας.

Γι' αὐτό ἄλλωστε, εἶναι γνωστό ἀπό τήν Παράδοση καί στά περασμένα χρόνια ὅτι οἱ παλαιότεροι πατέρες μας, καί αὐτοί ἀκόμη πού ἀσκήτευαν στό Ἅγιο Ὄρος, εἶχαν παρά ταῦτα τέτοια πολυτελῆ ἄμφια, τά ὁποῖα βλέπουμε νά ὑπάρχουν σήμερα στά μοναστήρια ἤ νά ὑπάρχουν στά μνημεῖα.


Ἡ Ἐκκλησία μέσα ἀπό τίς ἐκκλησιαστικές τέχνες ὁδηγοῦσε στήν προαγωγή τοῦ πολιτισμοῦ μας. Γι' αὐτό οἱ Ἱεροί Ναοί καί τά ψηφιδωτά, οἱ Ἁγιογραφίες, πού ἐντάσσονται στίς λειτουργικές τέχνες, ἦταν ὅ,τι καλύτερο εἶχε νά ἐπιδείξει ἡ κάθε ἐποχή.


Πρέπει, γιά νά εἶμαι δίκαιος, νά ἐπαναλάβω ὅτι στό σημεῖο αὐτό διχάζονται οἱ ἀπόψεις καί θά σᾶς διαβάσω δύο ἐκ διαμέτρου ἀντίθετες ἀπόψεις πού ἔχουν διατυπωθεῖ ἀπό δύο σημαντικούς Ἱεράρχες. Ὁ ἕνας εἶναι ὁ ἀείμνηστος Χαλκηδόνος Μελίτων, καί ὁ ἄλλος ὁ ἀείμνηστος Κοζάνης Διονύσιος.

Ἄς ἀκούσουμε τήν ἄποψη τοῦ Μητροπολίτου Μελίτωνος, ὁ ὁποῖος λέγει σέ κάποιο λόγο του: "Διά τοῦτο ναί μέν διά τήν μεγάλην λειτουργικήν παράδοσιν τῆς Πόλεως ταύτης (ἐννοεῖ τῆς Κωνσταντινουπόλεως) ἐπιμελούμεθα ἐδῶ τῆς λαμπρότητος τῆς λειτουργικῆς ἀρχιερατικῆς ἀμφιέσεως, ἀλλ' ὅμως δέν προσηλούμεθα εἰς τήν λάμψιν της, διότι ἐν συνεπείᾳ πνευματικῆς ἱστορικῆς ἐμπειρίας γνωρίζομεν ὅτι ἡ οὕτως ἀλήθεια καί τῷ ὄντως κτῆμα τοῦ ἐπισκόπου καί παντός κληρικοῦ εἶναι τό κατασάρκιον μέλαν τριβώνιον, ὅλα τά ἄλλα λάμποντα ἀρχιερατικά ἄμφια εἶναι τά ἱερά σύμβολα τῆς δόξης τοῦ Ἀναστάντος Βασιλέως Χριστοῦ τῇ προαγγελίᾳ τῶν ἐσχάτων τῆς δευτέρας καί ἐνδόξου παρουσίας Του, ἡμεῖς δέ φορεῖς καί κήρυκες τῶν συμβόλων καί τῶν ἀληθειῶν των".


Ὁ δέ ἀείμνηστος Κοζάνης Διονύσιος ἔλεγε στό ὑπόμνημά του περί τῆς Θείας Λατρείας, πού ἀπηύθυνε πρός ὅλους τούς Ἐπισκόπους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, στίς 10 Αὐγούστου 1985: "Ἡ ἐποχή μας δέν σηκώνει προκλήσεις, οἱ ἄνθρωποι κουράστηκαν καί δέν ἔχουν ποτέ ἐμπιστοσύνη στίς φανταχτερές τους πλούσιες ἐμφανίσεις. Ἡ ἱερατική λοιπόν ἀμφίεση καί μάλιστα τῶν Ἐπισκόπων πρέπει νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τόν φόρτο τῆς Βυζαντινῆς Βασιλικῆς μεγαλοπρέπειας καί πολυτέλειας. Οἱ βαριές καί χρυσές στολές ἄς μείνουν στίς ἱματιοθῆκες καί τό κειμηλιαρχεῖα τῶν Ἐκκλησιῶν μας καί ἄς φορέσουμε σεμνά καί ἱεροπρεπῆ ἄμφια πού δέν προκαλοῦν καί δέν σκανδαλίζουν προπάντων, ἄς ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τά βαριά καί σαμαροειδῆ ρωσικά ἄμφια, τίς χρυσές καί πολύχρωμες στολές καί τά διάφορα σιδερικά σέ πατερίτσες, δικεροτρίκερα καί σταυρούς εὐλογίας. Ὅλα αὐτά δέν προσθέτουν τίποτε στήν θεία Λατρεία, ἀλλά ἀντίθετα πάρα πολύ ζημιώνουν γιατί πάντα ὁ ἐξωτερικός ὄγκος εἶναι σέ βάρος τίς οὐσίας. Ὄχι μόνο πρέπει νά συνηθίσουμε, ἀλλά πρέπει καί νά ντρεπόμαστε νά φορᾶμε πολλά χρυσά ὅταν λειτουργοῦμε. Ἡ προσωπική πεῖρα πρέπει νά μᾶς διδάξει ὅτι καταντᾶ νά μήν λειτουργοῦμε, ἀλλά νά ἔχουμε τόν νοῦ μας στά ἄμφια καί νά προσέχουμε πῶς θά βιδωθεῖ ἡ πατερίτσα καί μήπως πέσουν καί σπάσουν τά δικεροτρίκερα. Ὅλα αὐτά νά λείψουν, νά μείνουμε ἐλεύθεροι καί ἀπερίσπαστοι γιά νά τελέσουμε τήν Θ. Λειτουργία ὡς ἱερεῖς καί ὄχι ὡς στολισμένοι μέ ξένα ἄμφια καί διαδήματα καί παριστάνοντες τούς Βασιλεῖς".
 
Last edited:

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Καὶ κάτι σχετικὸ ἀπὸ τὸν Goar. Προσέξτε τὴν κάτω εἰκόνα μὲ κοσμικὸ ἱερέα, ὅπως ἀναφέρει.
 

Attachments

  • Goar.jpg
    1 MB · Views: 115

christos_v

Παλαιό Μέλος
Βέβαια, προς αποφυγή σκανδαλισμού των ψυχών και παρερμηνειών
Ἐν Ἀθήναις τῇ 8ῃ Ὀκτωβρίου 2002

Συνῆλθε σήμερα στήν δεύτερη τακτική Συνεδρία Αὐτῆς ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὑπό τήν Προεδρία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου.

Σχετικά μέ τό θέμα γιά τό ράσο τοῦ Ὀρθοδόξου Κλήρου, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας μέ ἀπόλυτη πλειονοψηφία καί μέ σαφέστατη σύμφωνη δήλωση καί τοῦ Μακαριωτάτου Προέδρου, ἀπεφάσισε ὁμόφωνα ὅτι δέν τίθεται κανένα ἀπολύτως ζήτημα τροποποιήσεως τῆς περιβολῆς τῶν Ὀρθοδόξων Κληρικῶν τῆς Ἐκκλησίας μας καί ἔτσι πάντα τά ἀφορῶντα στό τίμιο καί ἱερό ράσο παραμένουν ὡς ἔχουν σήμερα καί ὡς εἶχαν κατά τήν προηγηθεῖσα μακραίωνη παράδοση καί πρακτική.
 

Attachments

  • 2247492858_a518b31c5d.jpg
    79.9 KB · Views: 47
Last edited:

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Γιὰ τὸν σάκκο καὶ τὴν μίτρα βλ. Κ. Σάθας, Μεσαιωνικὴ Βιβλιοθήκη, τ. Γ΄, σ. 390, (Σεργίου Μακραίου, Ὑπομνήματα Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, 1750 –1800).

Ἐπίσης, στὰ 1620 ὁ Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεος καθαίρεσε τὸν ἀρχιεπίσκοπο Σινᾶ Λαυρέντιο λόγῳ μιτροφορίας (Ἀθ. Ὑψηλάντου, Τὰ μετὰ τὴν Ἅλωσιν, ἐν Κωνσταντινουπόλει 1870, σ. 129)

Ὄμως στὰ 1644 ὁ Κωνσταντινουπόλεως Παρθένιος ἐπιτρέπει στὸν Φιλαδελφείας Ἀθανάσιο καὶ μίτρα καὶ σάκκο (Μ. Γεδεών, Κανονικαὶ Διατάξεις, τ. Α΄, ἐν Κωνσταντινουπόλει 1888, σ. 46).
 

Attachments

  • sakkos_mitra.jpg
    778.9 KB · Views: 47
  • mitra1.jpg
    210 KB · Views: 33
  • gedeon.jpg
    883.1 KB · Views: 31

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Πρώτ' απ' όλα σας ευχαριστώ όλους για τα πολύ ενδιαφέροντα και ιδίως για τα άρθρα.

π. Μάξιμος;66587 said:
Δέν μπορεῖς, Σωτήρη, νά ἐξισώνεις τούς κληρικούς καί μοναχούς (μέ τέτοια ἁπλότητα) μέ τούς κοσμικούς ἄνδρες.
Ευλογείτε, πάτερ.
Δεν επιχειρώ κάποια εξίσωση, απλώς αναζητώ διευκρινίσεις.
Ο Απ. Παύλος αναφέρεται μόνο σε λαϊκούς; Μήπως ιστορικά αλλάζουμε κάποια πράγματα στην πράξη, ενώ το ορθότερο θα ήταν άλλο;
Ο προσευχόμενος με κάλυμμα άνδρας καταισχύνει τήν κεφαλή του (τον Χριστό). Λογικά μου φαίνεται ότι αυτό ισχύει πολλώ μάλλον στον ιερωμένο, που στη λατρευτική σύναξη λειτουργεί και ως εκπρόσωπος όλης της εκκλησίας. Σε μικρότερο βαθμό και ο ψάλτης.
Η απορία μου πάντως είναι πιο πολύ θεολογική και όχι τόσο τυπική-ιστορική. Απλώς πολλές φορές οι υπόλοιπες διαστάσεις ενός θέματος φωτίζουν την ουσία του.

Οἱ λειτουργοί ἀσκεπεῖς λειτουργοῦν. Ὁ ἀρχιερεύς δέν φοράει μίτρα μετά τά ἀναγνώσματα. Ἐκεῖ ἀρχίζει ἡ ἀρχαία λειτουργία. Τά πρίν ἦταν λιτανεία.
Τῶν μοναχῶν τό κουκούλιον ἤ πῶς ἀλλιῶς λέγεται στήν τάξη τοῦ μοναχικοῦ σχήματος, εἶναι ἄμφιο. Ἔχουν τάξη γιά πότε ἀποκαλύπτονται. Ἄμφιο εἶναι καί τό καλπάκι τοῦ ψάλτη.
Αν και κατά κανόνα ισχύει αυτό που λέτε (για τη θ. λειτουργία), δεν ισχύει παντού και πάντα (κήρυγμα με επανωκαλύμαυχο), αλλά κυρίως είναι σαν να περιορίζεται η προσευχή και το κήρυγμα (=προφητεία;) στη θ. λειτουργία.
Από την άλλη, οι μη ιερουργούντες μοναχοί(κουκούλι) και οφφικιάλιοι(καλπάκι) φορούν σχεδόν διαρκώς το κάλυμμά τους.


Οἱ μοναχές κείρονται. Δέν εἶναι ἁπλές γυναῖκες.
Τό «ἀνὴρ μὲν ἐὰν κομᾷ, ἀτιμία αὐτῷ ἐστι» δέν τό σχολίασες...

Πολύ ωραίο αλλά διαφορετικό θέμα.
Θα με ενδιέφερε προσωπικά μια σειρά τοποθετήσεων και από άλλα μέλη του φόρουμ.
Η κουρά (τριχοκουρία) είναι σύμβολο αφιερώσεως στο Θεό (όλοι μας στη βάπτιση και στη μοναχική κουρά ανδρών και γυναικών) και είναι συμβολική.

Ως προς την κόμη των ανδρών (ιερέων-μοναχών και λοιπών όπως μας είπε ο αγαπητός Παναγιώτης) νομίζω πως ξεκίνησε από τους μοναχούς ασκητές είτε
α) ως ένδειξη αφιερώσεως (παράδοση Ναζιραίων), είτε
β) ως απουσία φροντίδας για το σώμα (άσκηση).

Σήμερα που (τουλάχιστον στον κόσμο) το μεγάλο μαλλί θέλει τη φροντίδα του (λούσε, στέγνωσε κτλ) σίγουρα δεν εξυπηρετεί το δεύτερο σκοπό. Αν κάποιοι το διατηρούν με την πρώτη λογική, νομίζω πρέπει να το έχουν
μαζεμένο. Το κομᾷ στο μυαλό μου μεταφράζεται "καλλιεργεί μαλλί", δηλαδή μεγαλώνει, φροντίζει, στολίζει, δείχνει όπως επιτρέπεται στις γυναίκες επειδή αντί περιβολαίου δέδοται αυτή από το Θεό.

Νομίζω πάντως πως τουλάχιστον σε λαϊκό δεν αρμόζουν καθόλου.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής

Ὅπως στό τέλος δικαιολογεῖς τά μακρυά μαλλιά τῶν μοναχῶν καί κληρικῶν ἐρχόμενα σέ ἀντίθεση μέ τόν ἀπ. Παῦλο, ἔτσι κάπως δικαιολογεῖται καί ἡ κάλυψη τῶν μοναχῶν καί ἐξ αὐτῶν τό μοναστικοποιημένο ἔνδυμα τοῦ ἐν γένει κλήρου, περιλαμβάνοντος καί τόν ψάλτην.
Τό θέμα εἶναι πολύ μεγάλο καί ἀπαιτεῖ διάβασμα, γνώσεις καί συναφῆ ἐξέταση τῶν ἱερῶν κειμένων καί ὄχι ἀποσπασματική, ὅπως κάνουν οἱ προτεστάντες καί αἱρετικοί, καί κυρίως τί τό Ἅγιον Πνεῦμα παραδίδει καί στή συνέχεια διά τῆς ΙΕΡΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ, πού ἡ Ἐκκλησία ἀποδέχεται ὡς ἱσόκυρον, μᾶλλον ἡ Ἐκκλησία ὡς «μία, ἁγία, καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ» συμπεριλαμβάνει καί τήν Ἁγίαν Γραφήν στήν Ἱεράν Παράδοσιν, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία κατήρτισε καί τόν κανόνα τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Ὁ χρόνος πού μοῦ ἀπέμενε/περίσσευε γιά συνεχές διάβασμα, καλύπτεται πολλάκις ἀπό τό Ψαλτολόγιον. Λίγο πού εἶδα τά Ὑπομνήματα δέν ἔχουν τά πράγματα ἔτσι. Ὑπάρχουν περιπτώσεις ἐθίμων ἤ ἄλλων διατάξεων πού δέν ἰσχύουν σήμερα ἤ δέν εἶναι δεσμευτικές (κυρίως στήν Π. Δ.), ἐξετάζονται δέ ὑπό τῆς ἐπιστήμης τῶν Χρόνων τῆς Κ. Δ., καί πολλά ἄλλα.
Προσπάθησα νά γράψω στά προηγούμενα λίγα διευκρινιστικά «τῆς στιγμῆς», ἀλλά τό θέμα ἤδη ξέφυγε σέ πολλά... καί διάφορα... σχετικά... καί παντελῶς ἄσχετα..., ἄν καί νομίζω ὅτι ἐξ ἀρχῆς, χωρίς νά ἔχει συνειδητοποιηθεῖ, παρουσιάζει μιά προτεσταντίζουσα χροιά, εἶναι δέ ἐντελῶς ἐκτός τῆς θεματολογίας τοῦ φόρουμ, ὅπως καί αὐτό, διά τοῦ ὁποίου μποροῦν νά ἀνοιχθοῦν πάρα πολλά ἄλλα... δῆθεν παραπλήσια καί πνευματικά... Αὐτά ἔχουν ξεκαθαριστεῖ, καί γιά τέτοιες συζητήσεις ὑπάρχουν ἐνδεχομένως ἄλλα φόρα.


 

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Ευχαριστώ π. Μάξιμε.
Πραγματικά οι ερωτήσεις μου ήταν ερωτήσεις προβληματισμού και όχι ρητορικές, υπονοώντας το α' ή β'.
Καλή υπόλοιπη Μ. Τεσσαρακοστή
Την ευχή σας
 

Greekψαλτης

Ψαλῶ τῶ Θεῶ μου, ἕως ὑπάρχω.
Θα ηθελα να κανω μια απλη ερωτηση...εφοσον το ρασο κ το καλιμαυχιο δεν ανηκουν τη μακραιωνη παραδοση της εκκλησιας μας κ ιδιως σε οτι εχει να κανει με τους εγγαμους ιερεις γιατι τα κραταμε κ το κανουμε θεμα??? Ειπωθηκε πως μολις 140 χρονια ''παραδοσης'' ειναι το ρασο στους εγγαμους ιερεις!! Επισης αν κ εφοσον ισχυουν αυτα δεν θα πρεπει να μας σκανδαλιζει το γεγονος οτι στο εξωτερικο οι ορθοδοξοι ιερεις εκτος λατρειας ενδυονται λαικην τροπον τινα ενδυμασιαν...μηπως τελικα αυτοι ακολουθουν την παραδοση πιο πιστα???
Εχω την εντυπωση πως πολλα πραγματα εχουν επικρατησει τους τελευταιους αιωνες, τα οποια κ ξενα ειναι κ εκτος εκκλησιαστικου πενυματος οπως η ''υπερβολικη'' αμφιεση των αρχιερεων...!!!
Οσον αφορα τη πολυτελεια θα πω πως σωστα ειπωθηκε πως προσφερουμε οτι καλυτερο εχουμε στο Θεο -κ οχι στον εγωισμο μας μεσω πολυτελων αμφιεσεων- ομως σε χαλεπους καιρους οπου η πεινα κ η δυστυχια ειναι διπλα μας πιστευω πως ο καλος Θεουλης δεν θα ειχε προβλημα να κοιταξουμε πρωτα το συνανθρωπο μας κ μετα τη περιττη χλιδη στους ναους....αντιθετως πιστευω πως θα κριθουμε ως σκληροκαρδιοι κ υποκριτες αν δεν το πραξουμε...
Σας ευχαριστω!!:)
 

Dimitri

Δημήτρης Κουμπαρούλης, Administrator
Staff member
[Σημείωμα συντονιστή] Αγαπητοί, όπως αναφέρθηκε ήδη, το θέμα αυτό είναι βασικά εκτός θεματολογίας του φόρουμ. Το αφήσαμε επειδή άπτεται κάπως και του θέματος της ψαλτικής ενδυμασίας και σαν ιστορικό αλλά νομίζω οτι δεν έχει νόημα να επεκταθεί περισσότερο στο Ψαλτολόγιον. Ευχαριστώ.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ἀποσκεπαζόμαστε
στὴν εἴσοδο τοῦ ἑσπερινοῦ
(χφφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5v, Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5r, Σινὰ 1097 τυπικὸ Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ τοῦ ἔτους 1214 φ. 21r, ΤΑΣ κεφ. β’),

στὸ Εὐαγγέλιο
(χφφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5v, Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 14v, Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 23r, ΤΑΣ κεφ. ε’),

στὸ χερουβικό
(χφφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5v, Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 14v, Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 23r, ΤΑΣ κεφ. ε’),

στὸ «Πάτερ ἡμῶν...»

(χφφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5v, Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 14v, Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 23r, ΤΑΣ κεφ. ε’)


καὶ στὸ «Πληρωθήτω...»

(χφφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5v, Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 14v, Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 23r, ΤΑΣ κεφ. ε’).
 
Last edited:
Top