Περί ειρμολογικού πλαγίου του δευτέρου

[Κωνσταντίνος]

Οι απόψεις σας;

 

[Dimitri]

Ο Απόστολος Κώνστας τέλη 18ου-αρχές 19ου αι. λέει τα εξής (από τη διατριβή του Θ. Αποστολόπουλου, σελ. 160):

"Ειδική κατηγορία για τον Απόστολο αποτελούν οι "μαρτυρικοί" ήχοι. Στο φ 71r γράφει "Περί τετραφώνων ή μαρτυρικών ήχων". Οι τετράφωνοι των πλαγίων, [...] "ψάλλονται με κυρίου μέλος", όμως ονομάζονται πλάγιοι. [...]. Πρόκειται για ήχους συντόμων μελών [...] Για τον [μαρτυρία πλαγίου Δευτέρου με τετράφωνη ανάβαση και έσω θεματισμό από πάνω] δίνει παράδειγμα το "Άξιον Εστίν" το λεγόμενον αρχαίον. Κατά την παράδοση είναι πλάγιος του δευτέρου ψαλλόμενος με κλίμακα δευτέρου, όπως ο Ειρμός "Την Τιμιωτέρα"".

Αυτό γνωρίζω και εγώ. Τώρα το μέλος του κυρίου (Δευτέρου) ώς προς τα διαστήματα εναλλάσει μαλακά και σκληρά χρωματικά ανάλογα με τη μελωδική πορεία, ώς γνωστόν.

Να θέσω και το παρεμφερές θέμα του ήχου του "Τριήμερος Ανέστης Χριστέ" που ενώ δεν είναι ειρμολογικό μέλος ψάλλεται με μέλος κυρίου. Ο Εφέσιος στο Αναστασιματάριό του το γράφει από το ΔΙ αλλά μάλλον πιό σωστά θα ήταν να το γράψει από το ΚΕ. Τί λέτε; Γιατί νομίζετε οτι αυτό το τροπάριο "ξέφυγε" από τη σειρά των άλλων στους αίνους του Πλαγίου Δευτέρου; Χρησιμοποιείται σαν ειρμολογικό κάπου αλλού και "έμεινε" έτσι; Δεν γνωρίζω προσωπικά.

 

[Κωνσταντίνος]

Γιατί να εναλλάσει τα διαστήματα; άλλαξε ο ήχος; η πορεία αλλάζει. Ας προσπαθήσουμε να το πούμε με σκληρά διαστήματα, τότε θα δούμε ποιά είναι τα εναρμόνια ακούσματα και διαστήματα.

 

[Magdalene]

Γιατί να εναλλάσει τα διαστήματα; άλλαξε ο ήχος; η πορεία αλλάζει. Ας προσπαθήσουμε να το πούμε με σκληρά διαστήματα, τότε θα δούμε ποιά είναι τα εναρμόνια ακούσματα και διαστήματα.

Έχουμε ηχογραφήσεις ,παλαιές ή νέες, που να το δίνουν με σκληρά διαστήματα;

 

[Dimitri]

Γιατί να εναλλάσει τα διαστήματα; άλλαξε ο ήχος; η πορεία αλλάζει. Ας προσπαθήσουμε να το πούμε με σκληρά διαστήματα, τότε θα δούμε ποιά είναι τα εναρμόνια ακούσματα και διαστήματα.

Δεν είμαι σίγουρος οτι καταλαβαίνω τί θές να πείς. Ποιά εναρμόνια ακούσματα λές; Για το άν είναι ο ήχος ίδιος ή όχι δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά αφού η λέξη "ήχος" δεν είναι ορισμένη με ακρίβεια. Τα διαστήματα αλλάζουν λόγω έλξεων, λόγω της μελωδικής πορείας. Όταν π.χ. ο Δεύτερος ήχος τριφωνεί ή πλαγιάζει τα διαστήματα γίνονται σκληρά (δές στα Κεκραγάρια και στιχηρά στο Αναστασιματάριο Ιωάννου Πρωτοψάλτου) είτε αυτό σημαίνεται στο κείμενο (συχνά σημαίνεται) είτε όχι. Το αντίστροφο γίνεται στον Πλάγιο του Δευτέρου, όταν μεσάζει ή τετραφωνεί ακούγεται σαν Δεύτερος (το οποίο πάλι σημαίνεται στα μουσικά κείμενα). Παρεμπιπτόντως ο Απόστολος Κώνστας (δεν έχω την αναφορά μαζί μου τώρα) θεωρεί τον Ειρμολογικό Δεύτερο ήχο σαν Πλάγιο του Δευτέρου (σημειώνει το "Εν Βυθώ Κατέστρωσε Ποτέ" με μαρτυρία Πλαγίου αν θυμάμαι καλά το παράδειγμα που δίνει ο Θ. Αποστολόπουλος).

 

[Κωνσταντίνος]

Ηχογραφήσεις δεν ξέρω αν υπάρχουν, -πρέπει απαραιτήτως να υπάρχει ηχογράφηση για κάτι για να έχει υπόσταση αυτό-
; τα εναρμόνια διαστήματα δεν είναι αυτά που είναι μικρότερα του ημιτόνου; Δεν δημιουργούνται τέτοια στο συγκεκριμένο; Αυτό εννοώ με τα "ακούσματα". Οι φθορές δεν δείχνουν πάντα διαστήματα, δείχνουν κυρίως πορεία τετραχόρδων.