Μαζί με τα ευχαριστήρια και τα συγχαρητήρια, επιτρέψτε και σε μένα μια προσέγγιση, γιατί είναι ωραία αφορμή για σκέψεις η παρατήρησή του Αντώνη.
Η μουσική μας βέβαια από τη στιγμή που διακονεί τον λόγο έχει σημαντική περιγραφική λειτουργία (προγραμματική θα την έλεγαν σε ωδεία) και ακολουθεί τα νοήματα όσο είναι δυνατόν, χωρίς όμως να παραβιάζει ή να προηγείται της μουσικής ευρυθμίας του μέλους. Με άλλα λόγια ο βασικός κορμός π.χ. ενός δοξαστικού είναι προδιαγεγραμμένος από τις ιδιότητες του ήχου και τις συνήθεις σε αυτόν παραδοσιακές αναπτύξεις του στιχηραρικου μέλους, αλλά σε επιμέρους σημεία είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται μουσικά σχήματα με εκφραστική αξία (τέτοια μπορεί να είναι μια απότομη ανάβαση ή κατάβαση, μια αλλαγή ήχου ή γένους, μια αυξομείωση του χρόνου κ.ό.κ.). Νομίζω όμως ότι το κριτήριο της μουσικής ευρυθμίας υπερισχύει του νοηματικού.
Στην περίπτωση τώρα της κατάληξης στο κάτω Δι στο
αναπαυόμενον, η οποία αμιγώς μουσικά σίγουρα στέκει πολύ ωραία, εμένα προσωπικά δεν με ενοχλεί σε νοηματικό επίπεδο (επισημάνθηκε σωστά το παράλληλό της στα ανοιξαντάρια) γιατί περισσότερο από κάποια μορφή υποτίμησης δηλώνεται με αυτήν μια διαφορά του
εκπορευόμενον από το
αναπαυόμενον. Η διαφορά όντως υπάρχει. Είναι η διαφορά των υποστατικών ιδιωμάτων, γιατί, καθώς ο Αντώνης ξέρει καλύτερα από τον καθένα, οι λέξεις πρώτο, δεύτερο και τρίτο πρόσωπο της Αγία Τριάδος δεν δηλώνουν ιεράρχηση, αλλά διαφορετική υποστατική σχέση: άλλη η σχέση του Αγίου Πνεύματος με τον Πατέρα και άλλη με τον Υιό (αλλά
μία η δύναμις, η ουσία, η θεότης, όπως λέγεται παραπάνω στο ίδιο δοξαστικό).
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι στην ψαλτική όπως και στη λατρεία γενικά είναι θεμιτό σε κάθε άνθρωπο ανάλογα με τη γνώση, τη φώτιση και την ευαισθησία του (όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Αντώνη) να ανακαλύπτει σε ένα υπάρχον μέλος ιδιαίτερα στοιχεία που τον αναπαύουν και τον κατανύσσουν. Στην περίπτωση αυτή είναι καλοδεχούμενη η ερμηνεία του πάνω Δι, όπως και για κάποιον που θα στεκόταν νοηματικά στη διαφορά των ιδιωμάτων είναι καλοδεχούμενη η ερμηνεία του κάτω Δι. (Και τονίζω, για να μην παρεξηγηθώ, ότι δεν αναφέρομαι σε προσωπική ερμηνεία των δογμάτων, αλλά σε προσωπική προσευχητική λειτουργία της καρδιάς).
Και κλείνω τα μακροσκελή αυτα με ένα αντίστοιχο προσωπικό παράδειγμα. Όταν στην αντίστοιχη ηχογράφηση του Στανίτσα πρωτοάκουσα το
μία ουσία τονισμένο με εκείνη την χαρακτηριστική αναπτυγμένη θέση του πρώτου ήχου, ιδιαίτερα αγαπητή μάλλον στον Στανίτσα, σκέφτηκα ότι μουσικώς ήταν υπερβολή να τεθεί αυτή σε ένα μη κεντρικό σημείο του δοξαστικού αντί να μπει σε ένα άλλο σημείο όπου ταίριαζαν οι συλλαβές (π.χ. τι πιο καλύτερο από το
Παράκλητον Πνεύμα). Σε δεύτερη σκέψη όμως (πιο φωτισμένη
διαπίστωσα ότι αυτο ακριβώς το
μίαν ουσίαν ήταν το κεντρικό σημείο του δοξαστικού, γιατί αυτό είναι το δόγμα που αποτελεί τον πυρήνα της θεολογίας της Αγίας Τριάδος και για το οποίο τόσο αγωνίστηκαν οι πατέρες και οι οικουμενικές σύνοδοι. Ε, η σκέψη αυτή με ανέπαυσε και αλλιώς το ακούω εφεξής.
Χρόνια πολλά και συγγνώμη που σας κούρασα.
