Επιτρέψτε μου να θέσω στο ζήτημα, πράγμα το οποίο ταιριάζει και σέ άλλα παρόμοια ζητήματα λατρείας, μία φιλοσοφική διάσταση. Πέραν από τις επιμέρους απόψεις πάνω στα ζητήματα και την αντίστοιχη τεκμηρίωση, θεωρώ ότι στην τοποθέτηση που θα πάρουμε σε τέτοια ζητήματα, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο ο τρόπος σκέψης μας γύρω από τη λατρεία, τη χρησιμότητά της, καθώς και τους σκοπούς τους οποίους εξυπηρετεί. Αν και έχω λάβει συγκεκριμένη θέση και δεν θέλω να παραστήσω τον «αντικειμενικό», θα προσπαθήσω να κάνω μία όσο περισσότερο γίνεται αποστασιοποιημένη και νηφάλια ανάλυση.
Οι δύο λοιπόν βασικές αντιλήψεις γύρω από τη λατρεία, είναι οι εξής. Είναι αυτοί που δίνει προτεραιότητα στον νου, στο έλλογο στοιχείο, και αυτή που δίνει προτεραιότητα στην «αίσθηση», στο ένστικτο του ανθρώπου, στα στοιχεία τα οποία βρίσκονται κρυμμένα στα βάθη της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Το ποια πλευρά θα ακολουθήσει κάποιος, χωρίς φυσικά να αρνούμαστε την ύπαρξη «γκρίζων ζωνών», δεν είναι άσχετη με την ψυχοσύνθεσή του· άλλοι άνθρωποι είναι «εγκεφαλικοί», έχουν μάθει να λειτουργούν αυστηρά νοητικά και μαθηματικά, και οι λύσεις που δίνουν στα προβλήματα είναι αντίστοιχες. Άλλοι πάλι είναι πιο «χαοτικοί» άνθρωποι, εμπιστεύονται περισσότερο το ένστικτό τους και την εσωτερική τους «αρμονία» και δίνουν προβάδισμα σε αυτό που αναπαύει τον συναισθηματικό τους κόσμο. Φυσικά, πάντα η Εκκλησία σε όλα ακολουθεί τη βασιλική οδό· την ισορροπία μεταξύ των δυνάμεων της ψυχής με στόχο φυσικά τον εξαγιασμό τους μέσα από την άσκηση και τα μυστήρια. Δεν αρνείται ούτε τον νου, ούτε την αίσθηση του ανθρώπου, αλλά ο κίνδυνος είναι όταν ένα από τα δύο τείνει να υποτάξει το άλλο και να χαλάσει την ισορροπία. Αν επικρατήσει ο νούς, τότε θα έχουμε μία λατρεία αποστεωμένη, εγκεφαλική, χωρίς εσωτερικό παλμό και φλόγα, μία λατρεία «δέκα λεπτά κήρυγμα» (με την αρνητική έννοια). Αν επικρατήσει η αίσθηση, θα έχουμε μία λατρεία χαοτική, άκρως συναισθηματική και με αυτοσκοπό την τέρψη των αισθήσεων. Το θέμα λοιπόν είναι να βρεθεί η ισορροπία.
Επειδή όμως δεν διστάζω να πάρω θέση και δεν κρύβω τα λόγια μου, φρονώ ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια περίπου, ίσως και ως αντίδραση στον οργιαστικό χαρακτήρα που πήρε η κοσμική κοινωνία μετά και τον λεγόμενο Μάη του '68 με τα ανατρεπτικά κινήματα, στη Λατρεία επικράτησε ο εγκεφαλικός χαρακτήρας, η αίσθηση παραγνωρίσθηκε, σχεδόν κατηγορήθηκε ως συμπλέουσα με την αμαρτωλή λογική του κόσμου. Πιστεύω ότι πρέπει να δώσουμε λίγη περισσότερη αξία στην αίσθηση, να σταθούμε με περισσότερη ευαισθησία στα στοιχεία τα οποία τη συναποτελούν και να αντιληφθούμε ότι υπάρχουν μονοπάτια στα οποία ο νους δεν μπορεί να φθάσει, η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου δεν είναι μόνο μαθηματικά και αυστηρή λογική, μπορεί και το χαοτικό στοιχείο να μετάσχει εξίσου στη λατρεία και να αγιασθεί, δεν μπορούμε να το εξορκίζουμε ως φύσει αμαρτωλό και διεφθαρμένο.
Αυτά και συγγνώμη για την παρέκβαση, προσπάθησα να φωτίσω τη διαμάχη και από ένα διαφορετικό πρίσμα.