Πέτρος Γλυκύς ο Μπερεκέτης

[Μανώλης Παπαδάκης]

Εδώ ένα πλούσιο αφιέρωμα-υλικό στον μεγάλο Πέτρο Μπερεκέτη.

λίγα βιογραφικά από εδώ

Πέτρος Γλυκύς ο Μπερεκέτης

Από τους διαπρεπεστέρους μελοποιούς και μουσικούς του 18ου αι., αλλά και ολόκληρης της Περιόδου μετά την Άλωση. Πρωτοδιδάχτηκε τη βυζ. μουσική στην πατρίδα του Κων/πολη και κατόπιν συνέχισε τη σπουδή της στο Άγιον Όρος, με τον διακεκριμένο Δαμιανό Βατοπεδινό (βλ. λήμμα καθώς και Χαλάτζογλους Παναγιώτης). Επί μακρό χρόνο διετέλεσε επικεφαλής ψάλτης στον ναό του Αγίου Κων/νου Κων/πόλεως (τον "ἐν Υψωμαθείοις") και απέκτησε το παρωνύμιο "Μπερεκέτης", γιατί απαντούσε με την τουρκική λέξη "μπερεκέτ" (που σημαίνει "αφθονία") όταν τον ρωτούσαν οι μαθητές του αν έχει κι άλλους ειρμούς να διδάξει(!). Μελοποίησε πολλά και διάφορα άσματα και ιδίως ειρμούς, στους οποίους ξεπέρασε όλους τους συγχρόνους του σε μελωδική γλυκύτητα (γι' αυτό οι παρόμοιοι ειρμοί ονομάζονται καλοφωνικοί και ο Μπερεκέτης, "πατέρας των καλοφωνικών ειρμών"). Μελοποίησε το αργό δίχορο "Θεοτόκε Παρθένε" (με το κράτημα) που χωρίζεται σε 8 μικρά τμήματα (αντίστοιχα των 8 Ήχων) και ψάλλεται στις αγρυπνίες (θεωρούμενο ως το αριστούργημά του). Συνέθεσε ακόμα: πολυελέους, δοξολογίες, έντεχνα ασματικά, ένα πασαπνοάριο του Όρθρου (σε Ήχο Δ'), διάφορα κοινωνικά, χερουβικά και καταβασίες (της Κυριακής προ των Χριστουγέννων)· επίσης, πολυχρονισμό στον Μεγάλο Πέτρο της Ρωσίας. Πολλά μουσουργήματα (όλα τα έργα του βρίσκονταν στην Κων/πολη, στη βιβλιοθήκη του Αγιοταφικού Μετοχίου) δημοσιεύτηκαν σε διάφορες Ανθολογίες (μεταφερμένα στη Νέα Μέθοδο από τους "Tρεις διδασκάλους"). Επίσης εκδόθηκαν "Τα άπαντα Πέτρου του Μπερεκέτου" (2 τόμοι).

 

[Τάσος Μπόκος]

Βιογραφικά στοιχεία και από εδώ (Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων)

Πέτρος Μπερεκέτης (ακμή περ. 1680-1710/1715)

O σπουδαιότερος, μαζί με τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο, εκκλησιαστικός μουσικός μετά την Άλωση. Έχει επισημανθεί αυτόγραφό του (Mονή Σινά, αρ. χφ 1449) με χρονολογημένη πρώιμη δράση (1682). Σε άλλο νεώτερο χειρόγραφο (Mονή Iβήρων, αρ. 327, γύρω στο 1790, φ 69r) αναφέρεται ρητά ότι "ήκμαζεν κατά το αχπζον [1687]". Επίσης, στην πρώτη απόπειρα κωδικοποίησης των Απάντων του από τον μαθητή του Παύλο ιερέα (Μονή Ξηροποτάμου, αρ. χφ 323, έτος 1708) αναφέρεται για κάποιο μέλος του ότι "εποιήθη νεωστί", πράγμα που σημαίνει ότι το 1708 βρισκόταν ακόμη σε πλήρη δράση. Mαθητής του Αγιορείτη μοναχού Δαμιανού του Bατοπεδινού και πρωτοψάλτης του Aγ. Kωνσταντίνου στα Yψωμαθειά της Kωνσταντινούπολης (συνοικία Καραμανλήδων της Kαππαδοκίας). Yπήρξε ο "λαϊκότερος" εκκλησιαστικός συνθέτης της Tουρκοκρατίας. Tο έργο του, ριζοσπαστικό και πρωτότυπο στο σύνολό του, εκφράζει το ηδύ και το έντεχνο σε απαράμιλλο βαθμό. Tα Άπαντά του, κωδικοποιημένα αρκετά ενωρίς (1708 κ.εξ.) σε μια Συλλογή, απόκτησαν γρήγορα μεγάλη διάδοση. Έχει μελοποιήσει δύο Πολυελέους, αργά Πασαπνοάρια του Όρθρου και Τιμιωτέρες κατ' ήχον, επίσης οκτώ κατ' ήχον Δοξολογίες με ανάλογα ασματικά, έναν Πολυχρονισμό στον M. Πέτρο της Pωσίας, ακόμη Προκείμενα, Χερουβικά, Κοινωνικά πολυάριθμα των Kυριακών, της Εβδομάδας και του Ενιαυτού, Θεοτοκία, πολλά Μαθήματα, Κρατήματα, και άλλα. Tο αριστούργημά του παραμένει το γνωστό οκτάηχο Θεοτόκε Παρθένε, μέλος πολύ δημοφιλές, με μελωδικό πλούτο και έντεχνη, κλασική δομή στη σύνθεση. Aριστουργηματικό επίσης, και ευρηματικό στη σύλληψη, είναι και ένα άλλο οκτάηχο, άγνωστο αυτό, ο Oίκος Ψάλλοντές σου τον τόκον, το μεγαλύτερο σε έκταση, μέχρι στιγμής, μέλος στην ιστορία της Eκκλησιαστικής μουσικής (διαρκεί 2 ώρες και 18 λεπτά, "Μνημεία", Oκτάηχα, CD 5o & 6o).

O Πέτρος Mπερεκέτης ευδοκίμησε κατεξοχήν στο νέο είδος των Καλοφωνικών Ειρμών (τόσο που έχει ονομασθεί "πατήρ των καλοφωνικών ειρμών"). Πολυάριθμοι και σε όλους τους ήχους, συχνά υπό την ένδειξη "πάνυ έντεχνοι και ηδύτατοι", οι καλοφωνικοί του ειρμοί είναι πράγματι μέλη πολύ έντεχνα και μελωδικά, όπου ο πλούτος της έμπνευσης συναγωνίζεται συχνά τη λιτότητα και την αυστηρή δομή της μουσικής φόρμας. Aνεξάρτητοι από την παράδοση των Aπάντων του είχαν επίσης πολύ μεγάλη διάδοση, καταχωρημένοι συνήθως, ως τη συγκρότηση του Kαλοφωνικού Eιρμολογίου, σε ξεχωριστή ενότητα, στο τέλος των Aνθολογιών της Παπαδικής. Tα Άπαντα του Mπερεκέτη έχουν μεταγραφεί στη Nέα μέθοδο και από τον Γρηγόριο πρωτοψάλτη (1817-1818, Eθν. Bιβλ. της Eλλάδος, MΠT αρ χφ 744 και 754) και από τον Xουρμούζιο Xαρτοφύλακα (1837, Eθν. Bιβλ. της Eλλάδος, MΠT αρ χφ 712) και παραμένουν στο σύνολό τους ανέκδοτα (πρόσφατα, Aθήνα 1996 και 1998, εκδόθηκε το A' και Β' μέρος από τη μεταγραφή του Γρηγορίου). Oι Καλοφωνικοί Ειρμοί βρίσκονται συγκεντρωμένοι στο Kαλοφωνικό Eιρμολόγιο, συλλογή που συγκροτήθηκε ως ανεξάρτητο μουσικό Bιβλίο προς το τέλος του 18ου και στις αρχές του 19ου αι. (Mεταγραφή του Kαλοφωνικού Eιρμολογίου επίσης από τον Γρηγόριο πρωτοψάλτη, έτος 1816, πρώτη και μοναδική έκδοση, Kων/πολη 1835). Σχεδόν στο σύνολό τους σήμερα στη Σειρά "Μνημεία", Σώμα Δεύτερο, Καλοφωνικοί Ειρμοί, CD 1ο-14ο εκτελούμενοι από όλους τους μεγάλους σύγχρονους παραδοσιακούς ψάλτες: Θρασύβουλο Στανίτσα, πατέρα Διονύσιο Φιρφιρή, μητροπολίτη Νικόδημο Βαλλινδρά, Χαρίλαο Ταλιαδώρο, Ματθαίο Τσαμκιράνη, Λεωνίδα Σφήκα.

 

[neoklis]

... Tα Άπαντα του Mπερεκέτη (...) παραμένουν στο σύνολό τους ανέκδοτα (πρόσφατα, Aθήνα 1996 και 1998, εκδόθηκε το A' και Β' μέρος από τη μεταγραφή του Γρηγορίου). ...

Η έκδοση έγινε από τον Χ. Καρακατσάνη. Έχουν κυκλοφορήσει άλλοι δυο τόμοι, Γ΄(1998) και Δ΄(2009), στο σύνολο τέσσερις.

 

[tsak77]

Η έκδοση έγινε από τον Χ. Καρακατσάνη. Έχουν κυκλοφορήσει άλλοι δυο τόμοι, Γ΄(1998) και Δ΄(2009), στο σύνολο τέσσερις.

Τὰ περιεχόμενα τῶν τριῶν πρώτων τόμων. Ἂν κάποιος ἔχει τὸν Δ΄ ἂς ἀνέβουν νὰ ὑπάρχουν γιὰ ὅποιον ἐνδιαφέρεται νὰ προβεῖ στὴν ἀγορὰ τοῦ ἔργου.

 

[Βασίλης Κιαμηλίδης]

Περιεχόμενο και του Δ΄ Τόμου