Ο Όρθρος των Θεοφανείων (κείμενο-μετάφραση) για φυλλάδιο

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Συν Θεώ αναρτάται και η μετάφραση του Όρθρου των Θεοφανείων (όπως είχε γίνει και για τα Χριστούγεννα), είτε για ατομική χρήση, είτε για δημοσίευση προς κοινή ωφέλεια (σε ό,τι με αφορά, χωρίς καμία ανάγκη αναφοράς πηγής).
Το κείμενο είναι σε pdf και σε δύο μορφές (μονόστηλο-δίστηλο ή απλώς δίστηλο), αλλά υπάρχει και σε word, για όσους θέλουν να το επεξεργαστούν (και θα ήταν ευχής έργο να γίνουν βελτιώσεις -διότι η εργασία είναι ατελής- και, ει δυνατόν, να κοινοποιηθούν).
Το πρωτότυπο κείμενο ακολουθεί την ανάρτηση της ακολουθίας των Θεοφανείων που είχε κάνει ο π. Νεκτάριος Μαμαλούγκος και τον ευχαριστώ πολύ (εξακολουθητικώς).

ΥΓ 1 Όσοι χρησιμοποιήσουν το αρχείο word πρέπει να διαθέτουν ή να κατεβάσουν τη γραμματοσειρά Galatia, αλλιώς μπορεί να αλλοιωθεί η μορφοποίηση και η αντιστοιχία κειμένου-μετάφρασης.
ΥΓ 2 Επισυνάπτονται και 2 αρχεία word σε διαστάσεις κατάλληλες για 16σέλιδο φυλλάδιο (29x11), έτσι ώστε μπορεί να τσακιστεί και συρραφεί η σελίδα στη μέση και να γίνει μακρόστενο φυλλάδιο. Στην περίπτωση αυτή ας ληφθούν υπ' όψη οι οδηγίες τοποθέτησης των σελίδων που υπάρχουν εδώ.
ΥΓ 3 Στο επόμενο ποστ υπάρχουν και κάποιες γενικότερες παρατηρήσεις για τη μετάφραση, για όσους τυχόν ενδιαφέρονται.

Ελπίζω έστω λίγοι να βοηθηθούν από την προσπάθειά μας. Καλά Θεοφάνεια!
 

Attachments

  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ _ ΜΟΝΟΣΤΗΛΟ-ΔΙΣΤΗΛΟ.pdf
    181.1 KB · Views: 199
  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ _ ΔΙΣΤΗΛΟ.pdf
    174 KB · Views: 133
  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ _ ΜΟΝΟΣΤΗΛΟ-ΔΙΣΤΗΛΟ.doc
    213.5 KB · Views: 53
  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ _ ΔΙΣΤΗΛΟ.doc
    255 KB · Views: 50
  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟ (κειμενο).doc
    254 KB · Views: 55
  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟ (μεταφραση).doc
    255.5 KB · Views: 47
Last edited:

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ακολουθούν μερικές γενικότερες παρατηρήσεις.

  • η παρούσα μετάφραση δεν έχει φιλολογικές αξιώσεις, αλλά αποκλειστικό στόχο να βοηθήσει στην κατανόηση των κειμένων (εξ ου και η υπογράμμιση των «δύσκολων» λέξεων). Γενικώς, προκειμένου για μεταφράσεις από μία μορφή της ίδιας γλώσσας σε άλλη ο μοναδικός σκοπός της μετάφρασης είναι να ενισχύσει, όχι να υποκαταστήσει το πρωτότυπο κείμενο.
  • το ακουστικό ίνδαλμα του πρωτοτύπου (π.χ. η προοπτική της πρότασης, η σειρά των λέξεων κ.λπ.) έγινε προσπάθεια να τηρηθεί, αλλά όχι εις βάρος της νεοελληνικής φυσικότητας (π.χ. Βυθοῦ ἀνεκάλυψε πυθμένα > Του βυθού αποκάλυψε τον πυθμένα).
  • η μετάφραση δεν έχει προοπτική αναλυτικής ερμηνείας, εξ ου και ο μινιμαλισμός στην έκφραση. Η αναλυτική ερμηνεία λύνει τα χέρια, η μετάφραση τα δένει.
  • στα ιαμβικά τμήματα έχει επιχειρηθεί μια πιο έμμετρη μορφή, δηλαδή κυρίως μια επιμέλεια του ρυθμικού σχήματος και της παροξυτονίας.
  • τα πραγματικά δύσκολα κείμενα είναι οι κανόνες, αλλά βάλαμε και τα υπόλοιπα για λόγους πληρότητας, Θα μπορούσαν όμως να μείνουν ακριβώς ως έχουν ορισμένα κείμενα, όπως αυτό: «Φῶς ἐκ φωτός, ἔλαμψε τῷ κόσμῳ * Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, * ὁ ἐπιφανεὶς Θεός· * τοῦτον λαοὶ προσκυνήσωμεν». (Ας σημειωθεί, παρεμπιπτόντως, ότι, ειδικά στους κανόνες, προϋπόθεση οποιασδήποτε μεταφραστικής απόπειρας είναι η μελέτη τουλάχιστον του αντίστοιχου τμήματος του Εορτοδρομίου. (Ίσως τελικά αυτός να είναι και ο πραγματικός κόπος και η ευθύνη του μεταφράζοντος.)


Μια γενικότερη σημείωση για τη μετάφραση της υμνογραφίας
Στην υμνογραφία, περισσότερο από κάθε είδους εκκλησιαστικό κείμενο, υπάρχουν δύο στοιχεία που κάνουν τη μετάφραση σε άλλη γλωσσική μορφή της ίδιας γλώσσας να ακούγεται κάπως ξένη (κυρίως για κάποιον που έχει εκκλησιαστικώς βιώσει και εν μέρει αποστηθίσει τα κείμενα αυτά):
α) πολύ έντονη διακειμενικότητα, δηλαδή συνεχής αναφορά σε συναφή αγιογραφικά ή πατερικά κείμενα,
β) πολύ έντονη λογοτυπικότητα, δηλαδή χρήση παγιωμένων λέξεων, φράσεων ή ακόμα και προτάσεων (πβ. τα εφύμνια «τόν Κύριον ὑμνεῖτε» σε τροπάρια της Ζ΄ ωδής, λόγω της αντίστοιχης ωδής των τριών παίδων) υπό μορφήν λογοτύπων, συνήθως μάλιστα εβραϊκής πηγής. Γενικά, η λεκτική παγίωση στο πρωτότυπο είναι αντίπαλος οποιασδήποτε μετάφρασης. Σε μια ξένη γλώσσα (π.χ. στα αγγλικά) δεν υπάρχει τόσο έντονη αυτή η αίσθηση του «ξένου», ακριβώς γιατί εκεί το κείμενο αναδομείται γλωσσικά.
Το μόνο που μπορεί να συνεισφέρει κανείς στην περίπτωση αυτή είναι:
α) να αφήσει κάποια τμήματα αμετάφραστα, κατά προτίμηση όμως εντός εισαγωγικών (π.χ. δια σού λοιπόν φωτισμένοι αναφωνούμε: * «Δόξα Θεῷ τῷ ἐν Τριάδι»),
β) να μη φοβηθεί τη συνύπαρξη λόγιων και δημοτικών τύπων (π.χ. Όταν επεφάνης στον Ιορδάνη, Σωτήρ).
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Ευχαριστούμε πολύ. Να τολμήσω να ζητήσω την μετάφραση όλου του κανόνα, με την ίδια νοοτροπία; (Για του χρόνου με το καλό γιατί γνωρίζω και τις ιδιαίτερες δυσκολίες του πράγματος).
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ο φίλος μου Ανδρέας Καλογιάννης είχε την καλοσύνη να επισημάνει ένα λάθος και ορισμένες βελτιώσεις σε αυτή την παλαιά μεταφραστική εργασία. Το μεν λάθος το διόρθωσα από δε τις βελτιώσεις ερανίσθηκα ορισμένα στοιχεία και βάσει αυτών ανεβάζω ξανά τη μετάφραση σε pdf. Μου δίνεται η ευκαιρία να επισημάνω ότι οι μεταφράσεις που έχω κάνει ειναι λιγάκι γλωσσικά ασύμμετρες, γιατί δεν διστάζω να αναμείξω λόγια και νεοελληνικά στοιχεία στην προσπάθεια να διασώσω, αν και όπου γίνεται, το λεκτικό ίνδαλμα, τον ρυθμό και τη σειρά του πρωτοτύπου. Είναι μια μεταφραστική οπτική αυτή.

Παραθέτω όλες τις βελτιώσεις του Αντώνη και τον ευχαριστώ πολύ για τον κόπο του αλλά και για τη συνεχή προσφορά του εδώ μέσα.


Στο Α' αντίφωνο
«Όσοι μισείτε τη Σιών, θα λάβετε αισχύνη από τον Κύριο· διότι,
όπως το χορτάρι ξεραίνει τη φωτιά, έτσι θα αποξηρανθείτε.»


το σωστό:

«όπως το χορτάρι ξεραίνεται από τη φωτιά, έτσι θα αποξηρανθείτε»

Μια προτεινόμενη εκδοχή της Α ωδής του Α΄ κανόνα:

Του βυθού τον πυθμένα ξεσκέπασε
κι από στεριά τραβά τους δικούς του
θάβοντας μέσα τους αντιπάλους,
ο Κύριος ο κραταιός στους πολέμους·
γιατί είναι δοξασμένος.
Τον φθαρμένον Αδάμ αναπλάσσει
με τα ρεύματα του Ιορδάνη, και των δρακόντων
που φώλιαζαν εντός τα κεφάλια συντρίβει,
ο Βασιλιάς των αιώνων κυρίαρχος·
γιατί είναι δοξασμένος.
Από το άυλο πυρ της θεότητας
φορά σάρκα υλική
και βαπτίζεται στα νερά του Ιορδάνη,
ο Κύριος που από Παρθένα σαρκώθηκε·
γιατί είναι δοξασμένος.
Ξεπλένοντας τη λέρα των ανθρώπων,
γι' αυτούς καθαρισμένος στον Ιορδάνη
αφού εκούσια τους έμοιασε μένοντας όμως ό,τι ήταν·
φωτίζει όσους είναι μέσα στο σκοτάδι ο Κύριος·
γιατί είναι δοξασμένος.
 

Attachments

  • ΟΡΘΡΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ _ ΜΟΝΟΣΤΗΛΟ-ΔΙΣΤΗΛΟ (2).pdf
    524.9 KB · Views: 58
Last edited:
Ο φίλος μου Αντώνης Καλογιάννης είχε την καλοσύνη να επισημάνει
Θα επαναλάβω και δημόσια ότι εμείς βάζουμε μονάχα ένα λιθαράκι μπροστά στα "Κυκλώπεια τείχη" της δικής σου τεράστιας και πολύχρονης συνεισφοράς στην ερμηνεία του θησαυρού της Ορθόδοξης υμνολογίας μας.

Ανδρέας Κ
ΥΓ
Λες να μεταφέρω την ονομαστική μου εορτή στις 17 Ιανουαρίου;:ROFLMAO:
 

Attachments

  • αντώνης.jpg
    αντώνης.jpg
    7.1 KB · Views: 6

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Ανδρέα, Χρόνια Πολλά! Τώρα τι να πω για τα λόγια σου; Απλώς να ταπεινωθώ, γιατί κανονικά θα έπρεπε να είναι έτσι και δεν είναι.

ΥΓ Μπέρδεψα το όνομά σου, γιατί πριν από λίγο είχα στείλει μήνυμα στον κοινό μας φίλο, τον Αετόπουλο, συγγνώμη... Ήθελα να του επαινέσω αυτήν εδώ την καθηλωτική ερμηνεία (εκκλησιαστικά καθηλωτική), την οποία παρεμπιπτόντως αφιερώνω σε όλους τους εορτάζοντες σήμερα και αύριο. Ο επιφανείς Χριστός να μας σώζει και να μας αγιάζει.
 

emakris

Μέλος
Πολύ ωραία, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν κάποια μεταφραστικά προβληματάκια στον ιαμβικό κανόνα.

Γ΄ ωδή, ο ειρμός:
Ὅσοι παλαιῶν, ἐκλελύμεθα βρόχων,
Βορῶν λεόντων, συντεθλασμένων μύλας,
Ἀγαλλιῶμεν, καὶ πλατύνωμεν στόμα,
Λόγῳ πλέκοντες, ἐκ λόγων μελῳδίαν,
ᾯ τῶν πρὸς ἡμᾶς, ἥδεται δωρημάτων.


Και η απόδοση:
Όσοι λυθήκαμε από τα αρχαία δεσμά μας,
τώρα που των παμφάγων λεόντων συντρίφτηκαν τα δόντια,
ας ευφρανθούμε κι ας ανοίξουμε το στόμα,
στον Λόγο πλέκοντας μελωδία από λόγια,
πού με αυτό περισσότερο χαίρεται απ’ όσα μας έδωσε δώρα.


Μπορεί η σύνταξη να είναι αρκετά ελεύθερη στο πρωτότυπο, αλλά βρίσκω δύσκολο το "βοραὶ" να χρησιμοποιείται ως προσδιορισμός στο "λέοντες", ώστε να δώσει αποτέλεσμα "παμφάγοι λέοντες". Άρα το νόημα πρέπει να είναι κάπως έτσι: "Όσοι λυθήκαμε από τα παλαιά δεσμά και από το να είμαστε βορά στα λιοντάρια, που συνεθλίβησαν τα δόντια τους" (το "μύλας" ως αιτιατική αναφοράς). Και σε πιο ελεύθερη απόδοση [δεν έχω λογοτεχνικό ταλέντο, αλλά... το παλεύω!]:
Εμείς που από τα παλιά λυθήκαμε δεσμά μας,
κι από των άγριων λιονταριών τα δόντια τα σπασμένα,
ας νοιώσουμε αγαλλίαση
κ.λπ.

Γ΄ ωδή, α΄ τροπάριο:
Νέκρωσιν ὁ πρίν, ἐμφυτεύσας τῇ κτίσει,
Θηρὸς κακούργου, σχηματισθεὶς εἰς φύσιν,
Ἐπισκοτεῖται, σαρκικῇ παρουσίᾳ,
Ὄρθρῳ φάναντι, προσβαλὼν τῷ Δεσπότῃ,
Φλᾶν τὴν ἑαυτοῦ, δυσμενεστάτην κάραν.


Και η απόδοση:
Εκείνος που πριν φύτευσε τη νέκρωση στην Κτίση,
παίρνοντας τη μορφή ενός κακούργου θηρίου,
παγιδεύεται από τη σωματική μορφή του Δεσπότου.
Και τον χτυπά, αυτόν που ήλθε ως όρθρος,
να συντρίψει το δικό του απαίσιο κεφάλι.


Εάν λάβουμε υπόψη ότι ως "φάνας ὄρθρῳ/τὸν ὄρθρον" στους κανόνες των Θεοφανείων εννοείται ο Ιωάννης (π.χ. Ἡ φωνὴ τοῦ Λόγου, ὁ λύχνος τοῦ φωτός, ὁ ἑωσφόρος, ὁ τοῦ ἡλίου Πρόδρομος, ἐν τῇ ἐρήμῳ, Μετανοεῖτε, πᾶσι βοᾷ τοῖς λαοῖς...), τότε η ανωτέρω μετάφραση καθίσταται ελαφρώς άστοχη:). Το πιθανό νόημα: "Αυτός που χτύπησε τον Δεσπότη, βρήκε το απαίσιο κεφάλι του τσακισμένο από εκείνον που αποκάλυψε το πρωινό φως". Και επί το ποιητικότερον και ελευθεριότερον:
Αυτόν που φύτεψε παλιά το θάνατο στην κτίση
και πήρε τότε τη μορφή του φθονερού θηρίου,
τον τρώει τώρα η σκοτεινιά: σαρκώθηκε ο Δεσπότης
[που ήθελε ο πονηρός τότε να τον χτυπήσει].
Κι εκείνος που το πρώτο φως μας έδειξε του ήλιου
το άθλιο κεφάλι του χτυπάει και τσακίζει.


Κατ' άλλη ερμηνεία, βέβαια, ο "φάνας" μπορεί να είναι ο ίδιος ο Κύριος.
 
Last edited:

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Κε Μακρῆ,
Δεῖτε στό Ἑορτοδρόμιον τήν ἑρμηνεία τοῦ Ἁγ. Νικοδήμου (ἐπισυνάπτω σχετ. σελ.).
Ψαλμός 57, 7 «τὰς μύλας τῶν λεόντων συνέθλασεν ὁ Κύριος» γιά τόν εἱρμό καί γιά τό τροπάριο, ὁ φανείς ὡς ὄρθρος εἶναι ὁ Χριστός· Ψαλμ. 17, 12 «καὶ ἔθετο σκότος ἀποκρυφὴν αὐτοῦ».
 

Attachments

  • EORTODROMIO_191-192.pdf
    687.3 KB · Views: 19

emakris

Μέλος
Πάτερ, η γραμματική, συντακτική, εν μέρει και διακειμενική ανάλυση αυτών των ποιητικών κειμένων μπορεί να καταλήγει και σε συμπεράσματα αποκλίνοντα από την ερμηνεία του Αγ. Νικοδήμου. Συμβαίνει ενίοτε.
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Πάτερ, η γραμματική, συντακτική, εν μέρει και διακειμενική ανάλυση αυτών των ποιητικών κειμένων μπορεί να καταλήγει και σε συμπεράσματα αποκλίνοντα από την ερμηνεία του Αγ. Νικοδήμου. Συμβαίνει ενίοτε.
Δέν διαφωνῶ, ἀλλά στά συγκεκριμένα μᾶς θεμελιώνει ἁγιογραφικά τήν ἔμπνευση τοῦ ποιητοῦ (παραπομπές τίς ὁποῖες συγκεκριμένα ἀνέφερα).
 

emakris

Μέλος
Σύμφωνοι για το "συντεθλασμένων μύλας", οπότε το "μύλας" είναι αιτιατική αναφοράς (το διόρθωσα σχετικά). Για τον "φάναντα ὄρθρῳ", διατηρώ αμφιβολία. Αλλά και έτσι να είναι, πάλι η αρχική μετάφραση δεν είναι εύστοχη.
 
Last edited:
Αν μου επιτρέπετε κι εμένα ένα σχόλιο,
εμφυτεύω=μπολιάζω (εξ' ου και εμφύτευμα)
Επίσης εδώ η μετοχή προσβαλών είναι αιτιολογική και θα μεταφρασθεί γιατί προσέβαλε ή επειδή προσέβαλε... (προσβάλλω με την έννοια πλήττω)
το δε ρήμα επισκοτέομαι τινί σημαίνει σκοτίζομαι, βρίσκομαι σε σύγχιση από κάτι ή εξ αιτίας κάποιου πράγματος. (ίδε Λογείον σχετικό λήμμα)

Γ΄ ωδή, α΄ τροπάριο:
Νέκρωσιν ὁ πρίν, ἐμφυτεύσας τῇ κτίσει,
Θηρὸς κακούργου, σχηματισθεὶς εἰς φύσιν,
Ἐπισκοτεῖται, σαρκικῇ παρουσίᾳ,
Ὄρθρῳ φάναντι, προσβαλὼν τῷ Δεσπότῃ,
Φλᾶν τὴν ἑαυτοῦ, δυσμενεστάτην κάραν.

Και η προτεινόμενη απόδοση:
Αυτός που πριν μπόλιασε την κτίση με θάνατο
έχοντας γίνει κακούργο θεριό,
τώρα βρίσκεται σε σύγχιση εξ αιτίας του Όρθρου που εμφανίσθηκε
με σαρκική παρουσία
για να συντρίψει το απαίσιο κεφάλι του
γιατί πρόσβαλε το Δεσπότη,
 
Last edited:
Top