[Ερώτηση] Ονομασία εκκλησιαστικής μουσικής

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Πρόσεχε!

Κατεβάζεις χαμηλὰ τὸν πήχυ τοῦ Forum καὶ θὰ χαρακτηρισθεῖς κι ἐσύ ...

 

nikosthe

Νίκος Θεοτοκάτος
Την παράλληλη χρήση του όρου "ρωμηός, ρωμαίικο" κλπ. κρίνω κι εγώ πετυχημένη (μην ξεχνάμε και το λεβέντικο ποντιακό "Η Ρωμανία επάρθεν"). Αλλά δεν νομίζω ότι είναι καιρός να απαλείψουμε τον όρο βυζάντιο, βυζαντινός, υπερβολικό το βλέπω. Ως προς τα υπόλοιπα (μπορεί να είναι εκτός θέματος, αλλά όταν γίνεται λόγος για διαστήματα, εμένα μού πατιέται ένα κουμπί...):
Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο σχετικά με το ποια είναι η φυσική κλίμακα , γιατί είναι και εκτός θέματος. Ήθελα απλώς να δείξω την παράλληλη επίθεση που γίνεται διαχρονικά και στο τεχνικό μέρος (επιβολή συγκερασμένων διαστημάτων)...
Πάντως στην παγκόσμια μουσική κοινότητα, ως "φυσική" είθισται χαρακτηρίζεται η κλίμακα που περιέγραψα. Στην ελληνική μουσική γενικώς, όντως έχει γίνει επιβολή του δυτικού συγκερασμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στερούνται καλλιτεχνικής αξίας και ελληνικού πνεύματος κάποια δημιουργήματα, όπως τα ρεμπέτικα τραγούδια. Στη βυζαντινή μουσική όμως δεν έγινε -ευτυχώς- επιβολή του δυτικού συγκερασμού, όσο κι αν πρακτικές όπως η αναλυτική γραφή ή η κλίμακα των 72 τμημάτων χαρακτηρίζονται από μερικούς ως δυτικές επιρροές.

Τώρα, ότι η κάθε κλίμακα (24, 35, 53, 68, 72 κλπ. τμημάτων) είναι μια μορφή συγκερασμού, αυτό είναι γνωστό: θυσιάζουμε λίγο από την ακρίβεια, που επιτυγχάνεται μόνο με τη χρήση λόγων επί μήκους χορδής, για να κερδίσουμε πολύ περισσότερα με τη χρηστικότητα, που επιτυγχάνεται με μόρια επί κλίμακος. Η πρακτική αυτή δεν ακολουθήθηκε μόνο στο δύση, αλλά και στην ανατολή, αφού με τη χρήση λόγων ήταν δύσκολη η μουσική συνεννόηση. Άρα το προς συζήτηση θέμα είναι όχι αν θα γίνει ή όχι συγκερασμός (αυτό είναι δεδομένο) αλλά τι είδους συγκερασμός θα γίνει, δηλ. σε πόσα τμήματα να χωρίσουμε την κλίμακα, συζήτηση η οποία έχει γίνει εδώ και καιρό στο Ψαλτολόγιο (η δική μου θέση περιληπτικά σε άλλο θέμα, υπέρ της ισχύουσας 72άρας κλίμακας, εδώ).
Όπως ,λοιπόν, κάποια στιγμή ξυπνήσαμε στο τεχνικό μέρος και περιορίσαμε την διάδοση της συγκερασμένης κλίμακας, έτσι σκέφτομαι: Μήπως ήρθε η στιγμή να ξυπνήσουμε και να μην χρησιμοποιούμε ξενόφερτους όρους για ντόπια προϊόντα;
Σωστή η σκέψη και είμαι υπέρ της παράλληλης χρήσης των όρων που πρότεινες, όπως εξήγησα. Όταν λες ότι "περιορίσαμε την διάδοση της συγκερασμένης κλίμακας", προφανώς εννοείς αυτής του δυτικού συγκερασμού, δηλ. της κλίμακας των 12 τμημάτων με μόνα δυνατά διαστήματα τον τόνο και το ημιτόνιο. Γιατί το γεγονός ότι και η κλίμακα των 72 τμημάτων έχει κοινό τόνο με αυτή των 12, δεν λέει τίποτα, από τη στιγμή που σ' εμάς χρησιμοποιείται για λόγους μόνο μουσικής συνεννόησης και εκμάθησης, αφού δεν έχουμε όργανα να κουρδίσουμε, αλλά μόνο τη φωνή μας. Η ακρίβεια δίνεται μόνο με τους λόγους, όπως γράφει η ίδια η Επιτροπή, που εισήγαγε αυτή την κλίμακα, η οποία αναφέρει ότι "λανθάνει". Σχετικά με την υιοθέτηση του δυτικού συγκερασμού, όντως υπήρξε ένα τέτοιο ρεύμα στον 20ο αι. και όντως από μια φάση και πέρα θεωρώ κι εγώ ότι "ξυπνήσαμε". Απλώς δεν θεωρώ μείζον θέμα να κάτσουμε να συζητήσουμε για την ονομασία της μουσικής μας, τη στιγμή που "καίνε" άλλα πράγματα. Ωστόσο πολύ χρήσιμες οι προτάσεις σου και η παραπομπή του π. Ρωμανίδη με τα τόσο αξιόλογα στοιχεία, ευχαριστούμε!
 

tsak77

Χρῆστος Τσακίρογλου
E

emakris

Guest
Στην ελληνική μουσική γενικώς, όντως έχει γίνει επιβολή του δυτικού συγκερασμού...

Όχι, κύριε Θεοτοκάτο, δεν έγινε καμιά "επιβολή". Ήταν η φυσική εξέλιξη της μουσικής. Λέτε να ήρθαν Φράγκοι πράκτορες και να πλήρωσαν τους ρεμπέτες για να χρησιμοποιούν κιθάρες αντί για ούτια; [Καιρός είναι να ακούσουμε ότι ο Καθολικός Μ. Βαμβακάρης ήταν ανθέλληνας και πράκτορας του Βατικανού...]. Επιρροές ναι, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. "Επιβολή" όχι. Ας μη συγχέουμε αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου η κυριαρχία της αμερικάνικης μουσικής βιομηχανίας οδηγεί όντως σε κάποιο είδος επιβολής προτύπων (με κίνητρο όμως το κέρδος και όχι το... μίσος για τους Έλληνες!), με εξελίξεις πολύ παλαιότερες.
Και ποιος σας είπε εξάλλου ότι στη δυτική μουσική επικρατεί αποκλειστικά το συγκερασμένο κούρδισμα; Καθήστε να ακούσετε π.χ. καλές χορωδίες a cappella ή σύνολα πνευστών και θα καταλάβετε ότι η φυσική κλίμακα είναι πάντα ζωντανή, γιατί ανταποκρίνεται, όπως και εσείς σωστά παρατηρήσατε, σε αρχές της φυσικής. Για αυτό και την προτιμούν και πολλοί δικοί μας θεωρητικοί (να δούμε πότε θα καταλάβουν ότι αντιστοιχεί στο 12-11-7...).
Κατά τα άλλα συμφωνώ μαζί σας. Με εξαίρεση τη συγκατάβαση που δείχνετε σε ακραίες και καταδικαστέες απόψεις.
 
Όχι, κύριε Θεοτοκάτο, δεν έγινε καμιά "επιβολή". Ήταν η φυσική εξέλιξη της μουσικής. Λέτε να ήρθαν Φράγκοι πράκτορες και να πλήρωσαν τους ρεμπέτες για να χρησιμοποιούν κιθάρες αντί για ούτια; [Καιρός είναι να ακούσουμε ότι ο Καθολικός Μ. Βαμβακάρης ήταν ανθέλληνας και πράκτορας του Βατικανού...]. Επιρροές ναι, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. "Επιβολή" όχι. Ας μη συγχέουμε αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου η κυριαρχία της αμερικάνικης μουσικής βιομηχανίας οδηγεί όντως σε κάποιο είδος επιβολής προτύπων (με κίνητρο όμως το κέρδος και όχι το... μίσος για τους Έλληνες!), με εξελίξεις πολύ παλαιότερες.
.....

Εξακολουθώ να πιστεύω και να υποστηρίζω ότι η " ε ξ έ λ ι ξ η " είναι η φυσική ροπή του ανθρώπου για το άκοπον και το ταχύτερον...

κανείς μας δεν ταξιδεύει με το γαϊδουράκι του και κανείς δεν σκάβει το χωράφι του "με την πλάτη"...

Και στη Μουσική ακριβώς το ίδιο... γρηγορότερα και χωρίς πολλά-πολλά ...
Είναι θέμα ήθους και καλούμεθα πάντα (σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας) να βρίσκουμε την "χρυσή τομή" ή την νηπτική "διάκριση" !
 

nikosthe

Νίκος Θεοτοκάτος
Όχι, κύριε Θεοτοκάτο, δεν έγινε καμιά "επιβολή". Ήταν η φυσική εξέλιξη της μουσικής. Λέτε να ήρθαν Φράγκοι πράκτορες και να πλήρωσαν τους ρεμπέτες για να χρησιμοποιούν κιθάρες αντί για ούτια; [Καιρός είναι να ακούσουμε ότι ο Καθολικός Μ. Βαμβακάρης ήταν ανθέλληνας και πράκτορας του Βατικανού...]. Επιρροές ναι, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. "Επιβολή" όχι. Ας μη συγχέουμε αυτό που συμβαίνει σήμερα, όπου η κυριαρχία της αμερικάνικης μουσικής βιομηχανίας οδηγεί όντως σε κάποιο είδος επιβολής προτύπων (με κίνητρο όμως το κέρδος και όχι το... μίσος για τους Έλληνες!), με εξελίξεις πολύ παλαιότερες.
Συμφωνώ σε όλα τα δεδομένα. Απλώς άλλος το λέει "επιβολή" κι άλλος "επιρροές". Εντάξει, δεν θα τα χαλάσουμε εκεί. Το θέμα είναι ότι η βιομηχανία του δυτικού συγκερασμού έχει κυριαρχήσει και ενώ παλαιότερα φαινόταν φυσικό να μάθει κανείς ελληνικά/βυζαντινά/ανατολικά διαστήματα, με βάση τα πρώτα ακούσματα που είχε στη ζωή του, σήμερα φαίνεται φυσικό το αντίθετο! Ε, αυτό το ονομάζω εγώ επιβολή. Μπορεί να μην έγινε εν μιά νυκτί, εν είδει ΔΝΤ, αλλά έγινε σιγά σιγά. Κι αυτό είναι πιο ύπουλο, γιατί αποτρέπει τον πολύ κόσμο να το δει ως έξωθεν επιβολή και το βλέπει ως φυσική εξέλιξη.

Προσοχή: δεν υπονοώ σκοτεινά κέντρα και σκοπιμότητες (όσο τουλάχιστον δεν γνωρίζω κάτι τέτοιο). Αλλά ότι επικρατεί σήμερα ένας ακουστικός φασισμός με το δυτικό συγκερασμό, είναι γεγονός (ευτυχώς έχουν βελτιωθεί κάπως τα πράγματα σε σχέση π.χ. με τα μέσα του 20 αι., τη σακελαρρίδειο εποχή κλπ., να το πούμε κι αυτό). Όπως λέει κι ο Χρήστος Τσιαμούλης, αν ρωτήσεις έξω για το Μπαχ και το Μπετόβεν, όλοι τους ξέρουν, ενώ αν ρωτήσεις για τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο, άντε γεια... Ε, όταν αυτό το πράγμα συμβαίνει στην Ελλάδα, αρνούμαι να το προσπεράσω ονομάζοντάς το απλώς "φυσική εξέλιξη", τη στιγμή μάλιστα που έχουμε το παράδειγμα της γείτονας χώρας, η οποία δεν δέχθηκε την, έστω φυσικώς επερχόμενη, επιβολή αυτή και με πολύ συγκεκριμένες πρακτικές (ίδρυση πανεπιστημίων με αποκλειστικό θέμα την παραδοσιακή μουσική, ενθάρρυνση για εμφάνιση νέων μουσικών και συνθετών που αξιοποιούσαν τα παραδοσιακά ακούσματα, όπως του Munir Nurettin ή του Selahattin Pinar) έδωσε μια νέα πνοή στη μουσική της, η οποία θεωρώ ότι δεν θα υπήρχε εάν άφηναν τα πράγματα να "εξελιχθούν από μόνα τους". Μήπως όμως και η δική μας νέα γραφή δεν έδωσε μια νέα πνοή στα μουσική πράγματα; Τέτοιες γενναίες παρεμβάσεις, που θα τόνωναν τη μουσική μας, δυστυχώς δεν γίνονται σήμερα (οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα), με αποτέλεσμα να πηγαίνεις στην Τουρκία και ν' ανοίγεις την τηλεόραση και να βλέπεις ολόκληρες ορχήστρες με νέα παιδιά με ούτια και σάζια και κανονάκια στα δικά τους "πρωινάδικα", τη στιγμή που σ' εμάς βασιλεύει η υποκουλτούρα...
Και ποιος σας είπε εξάλλου ότι στη δυτική μουσική επικρατεί αποκλειστικά το συγκερασμένο κούρδισμα; Καθήστε να ακούσετε π.χ. καλές χορωδίες a cappella ή σύνολα πνευστών και θα καταλάβετε ότι η φυσική κλίμακα είναι πάντα ζωντανή, γιατί ανταποκρίνεται, όπως και εσείς σωστά παρατηρήσατε, σε αρχές της φυσικής. Για αυτό και την προτιμούν και πολλοί δικοί μας θεωρητικοί (να δούμε πότε θα καταλάβουν ότι αντιστοιχεί στο 12-11-7...).
Δεν διαφωνώ. Σε ό,τι αφορά τη φωνητική μουσική της Δύσης, έχω αναφέρει κι εγώ την εμπειρία μου για το θέμα αυτό από εγκρατή γνώστη της δυτικής μουσικής εδώ. Η κύρια έκφανση της δυτικής μουσικής όμως δεν είναι η ασυνόδευτη φωνή, αλλά τα όργανα, το "επίσημο" κούρδισμα των οποίων γίνεται με τη γνωστή κλίμακα των 12 τμημάτων. Ενώ σ' εμάς είναι η φωνή και ο συγκερασμός χρησιμοποιείται μόνο για λόγους μουσικής συνεννόησης. Αυτό εννοούσα.

Τώρα, σχετικά με την προτίμηση της φυσικής κλίμακας από αυτήν της Επιτροπής, ένα σημαντικό είναι αν η φυσική με το 12-11-7 εκφράζει τη γενική εικόνα του διατονικού γένους της μουσικής μας. Έχω έντονες αμφιβολίες γι' αυτό. Ακόμα και οι Τούρκοι, που έχουν προχωρήσει πολύ περισσότερο από εμάς σε τέτοια θέματα (αν και άρχισαν πολύ αργότερα...), θεωρούν ότι η χρήση της φυσικής κλίμακας (στην πυθαγόρεια έκφανσή της, που χρησιμοποιούν οι ίδιοι στη μουσική τους) δεν ανταποκρίνεται στην τρέχουσα μουσική πράξη τους, αφού το ΒΟΥ παίζεται πιο ελαττωμένο από αυτό που δίνει η φυσική κλίμακα. Δικαιώνουν δηλ. ουσιαστικά τη βυζαντινή κλίμακα, ως εκφράζουσα καλύτερα τη μουσική τους, όπως και ο Άραβας Mishaqa! (έχω γράψει παλαιότερα για Τούρκους εδώ και για Mishaqa εδώ).
 
Last edited:
E

emakris

Guest
Εξακολουθώ να πιστεύω και να υποστηρίζω ότι η " ε ξ έ λ ι ξ η " είναι η φυσική ροπή του ανθρώπου για το άκοπον και το ταχύτερον...

κανείς μας δεν ταξιδεύει με το γαϊδουράκι του και κανείς δεν σκάβει το χωράφι του "με την πλάτη"...

Και στη Μουσική ακριβώς το ίδιο... γρηγορότερα και χωρίς πολλά-πολλά ...
Είναι θέμα ήθους και καλούμεθα πάντα (σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας) να βρίσκουμε την "χρυσή τομή" ή την νηπτική "διάκριση" !

Θα συμφωνήσω επί της αρχής, αλλά στην περίπτωση της επικράτησης του δυτικού κουρδίσματος δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Ήλθε ως φυσική συνέπεια της ανάπτυξης της πολυφωνίας και ιδιαίτερα των πολυφωνικών οργάνων, όπως το πιάνο και η κιθάρα. Για να το πω πιο απλά, εάν δεν υπήρχε ο συγκερασμός, δεν θα μπορούσε ο λαϊκός τραγουδιστής να πει "μαέστρο, πάμε από Φα δίεση", γιατί απλούστατα η συγκεκριμένη τονικότητα δεν θα ηχούσε καλά σε ένα ασυγκέραστο σύστημα (δεν μπαίνω σε περισσότερες λεπτομέρειες γιατί είναι πολύπλοκο ζήτημα).
Δεν υπάρχει, όμως, τέτοιο θέμα σε μουσικά ιδιώματα καθαρά μονόφωνα που δεν χρησιμοποιούν αρμονική συνοδεία, όπως η βυζαντινή μουσική και ένα μεγάλο κομμάτι της παραδοσιακής. Συνεπώς η "χρυσή τομή" υφίσταται εκ των πραγμάτων. Στην εκκλησία χρησιμοποιούμε τα διαστήματα που ξέρουμε. Οι μουσικοί των κέντρων χρησιμοποιούν το δυτικό κούρδισμα. Και οι παραδοσιακοί μουσικοί πράττουν ανάλογα με την παράδοση που εκφράζουν. Αν την αλλοιώνουν κιόλας καμιά φορά, είναι κάτι που δεν μπορεί να αποφευχθεί με δογματισμούς και ντιρεκτίβες.
 
συμφωνώ μαζί σας κ. Μακρή...
μία ερώτηση : πριν τον "συγκερασμό" , ο οποίος υπήρχε βεβαίως από τον Αριστόξενο !, πώς τραγουδούσαν οι βαμβακάρηδες της εποχής τα λαϊκά άσματα ? εννοώντας στον δικό μας χώρο...
 
E

emakris

Guest
Τώρα, σχετικά με την προτίμηση της φυσικής κλίμακας από αυτήν της Επιτροπής, ένα σημαντικό είναι αν η φυσική με το 12-11-7 εκφράζει τη γενική εικόνα του διατονικού γένους της μουσικής μας. Έχω έντονες αμφιβολίες γι' αυτό. Ακόμα και οι Τούρκοι, που έχουν προχωρήσει πολύ περισσότερο από εμάς σε τέτοια θέματα (αν και άρχισαν πολύ αργότερα...), θεωρούν ότι η χρήση της φυσικής κλίμακας (στην πυθαγόρεια έκφανσή της, που χρησιμοποιούν οι ίδιοι στη μουσική τους) δεν ανταποκρίνεται στην τρέχουσα μουσική πράξη τους, αφού το ΒΟΥ παίζεται πιο ελαττωμένο από αυτό που δίνει η φυσική κλίμακα. Δικαιώνουν δηλ. ουσιαστικά τη βυζαντινή κλίμακα, ως εκφράζουσα καλύτερα τη μουσική τους, όπως και ο Άραβας Mishaqa! (έχω γράψει παλαιότερα για Τούρκους εδώ και για Mishaqa εδώ).

Μεγάλο ζήτημα και δεν μπορώ να πω ότι έχω καταλήξει οριστικά. Σκέφτομαι μήπως ισχύει αυτό που λέει ο Χατζηαθανασίου, ότι η Επιτροπή κατέληξε απλώς σε έναν μέσο όρο. Μεταξύ του 12-9, θα προσέθετα εγώ, και του "φυσικού" 12-11, αφού και τα δύο "άκρα" συναντώνται στην πράξη, όπως και το 12-10. Ίσως όμως αυτό να ήταν και το ζητούμενο.
Αλλά νομίζω ότι φύγαμε τελείως από το θέμα.
 
E

emakris

Guest
συμφωνώ μαζί σας κ. Μακρή...
μία ερώτηση : πριν τον "συγκερασμό" , ο οποίος υπήρχε βεβαίως από τον Αριστόξενο !, πώς τραγουδούσαν οι βαμβακάρηδες της εποχής τα λαϊκά άσματα ? εννοώντας στον δικό μας χώρο...

Τότε δεν υπήρχε ούτε "ματζόρε" ούτε "μινόρε", δηλαδή δεν συνόδευαν το τραγούδι τους με συγχορδίες. Εάν συνόδευε κάποιο όργανο, όπως ο ταμπουράς, είτε θα έπαιζε ταυτόχρονα τη μελωδία, είτε κάποιο είδος ίσου. Απλά πράγματα. Οπότε υπήρχε και περιθώριο για ποικιλία στα διαστήματα. Έτσι είναι. Κερδίζεις σε αρμονική ποικιλία, χάνεις σε διαστηματική.
 

kikikons

Νέο μέλος
Ψάχνοντας ένα όνομα εκτός του "βυζαντινή" , για τους λόγους που έχω προαναφέρει, νομίζω ότι οι όροι "εκκλησιαστική μουσική" (επίσημο) και "ψαλτική" (ανεπίσημο-καθομιλουμένη) ανταποκρίνονται αρκετά στην πραγματικότητα. Ο Σακελλαρίδης που προαναφέρθηκε μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μια μόδα μιας εποχής η οποία τώρα σχεδόν δεν υφίσταται. Άλλωστε αν αρχίσουμε να λαμβάνουμε υπόψιν όλες τις "μόδες" και τις αλλοιώσεις που προκαλούν όλοι όσοι δεν ακολουθούν πιστά την παράδοση τότε δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε και τον όρο "βυζαντινή". Αν ο Σακελλαρίδης αλλοίωσε 1 φορά την βυζαντινή μουσική με τις αλλαγές του στα διαστήματα και σε άλλα πολλά, οι "σκυλάδες" ψάλτες (που ονομάζονται και "βυζαντινοί") αλλάζουν το ήθος της μουσικής εντελώς και την αλλοιώνουν 2 φορές.Αν , λοιπόν, θέλουμε να διευκρινίσουμε αν ακολουθούμε την γνήσια εκκλησιαστική μουσική, τότε οφείλουμε να πούμε π.χ. παραδοσιακός ψάλτης. Άλλωστε μιλάμε για μια ντόπια και ζώσα μουσική και δεν αρμόζει να να την χαρακτηρίζουμε σύμφωνα με χρονολογίες και κρατικά μορφώματα του παρελθόντος. Αλλιώς θα μπορούσαμε να ονομάσουμε το τσάμικο, "ο χορός του 1821".
Υ.Γ. Αυτό που είπα στο πρώτο μήνυμα: "Είναι κρίμα να χρησιμοποιούμε την ονομασία που μας χρεώνουν οι "εχθροί" του πολιτισμού μας." , πιο λαϊκά: π.χ. ο Ολυμπιακός να ονομάζεται στο εξής: Π.Α.Ε. Γαύρος γιατί έπεσε κατηγορία, τον βρήκε αδύναμο ο Παναθηναϊκός , και σε συνεργασία με κάποιους πουλημένους παράγοντες του Ολυμπιακού, του επέβαλε την υποτιμητική ονομασία που του αποδίδει παλαιόθεν.
 

nikosthe

Νίκος Θεοτοκάτος
...πιο λαϊκά: π.χ. ο Ολυμπιακός να ονομάζεται στο εξής: Π.Α.Ε. Γαύρος γιατί έπεσε κατηγορία, τον βρήκε αδύναμο ο Παναθηναϊκός , και σε συνεργασία με κάποιους πουλημένους παράγοντες του Ολυμπιακού, του επέβαλε την υποτιμητική ονομασία που του αποδίδει παλαιόθεν.
Αν και δηλώνω Γαύρος (είπα όμως ότι θα πάψω να τον υποστηρίζω, μετά τις γελοιότητες στο γνωστό ματς με τον Παναθηναϊκό -ούτως ή άλλως δεν ασχολούμαι πολύ με μπάλα-), το παράδειγμα πολύ κατατοπιστικό!! Απλώς να επισημάνω ότι η ονομασία "Βυζάντιο", ακόμα κι αν επιβλήθηκε από ανθρώπους που ήθελαν να το υποτιμήσουν, σήμερα δεν θα έλεγα ότι είναι αρνητικά φορτισμένη. Κατά σύμπτωση πάντως, μόλις πριν λίγο, εξετάζοντας το γιο μου στο αυριανό μάθημα της ιστορίας του, είδα στο σχολικό βιβλίο, που παρέθετε μια πηγή από την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους το 1204, μια υποσημείωση που εξηγούσε γιατί στην πηγή αναφερόταν η ονομασία "Ρωμαίοι" για τους Βυζαντινούς και έλεγε ότι "Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους".

Όσο για την ονομασία, το "ψαλτική" νομίζω εκφράζει καλύτερα απ' όλα αυτό που εννοούμε σήμερα, χώρια που δίνει και κάποιο κύρος και τον απαιτούμενο σεβασμό στην πορεία της υψηλής και θείας αυτής τέχνης, ενώ έχει και αρχαιοελληνικές ρίζες.
 
Top