Οκτώηχος (διάφορες εκδόσεις Βενετίας από 1812 έως 1883)

[π. Μάξιμος]

Ὑποδεικνύω ἐπί τοῖς ἐν τῇ ἐπιούσῃ ἑορταζομένοις γενεθλίοις τοῦ Ψαλτολογίου, τήν Ὀκτώηχον, ἐκδοθεῖσαν ἐν τῷ Ἑλληνικῷ Τυπογραφείῳ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῆς Βενετίας τῷ 1864.
Περιέχει βέβαια μόνον τά ἐν ταῖς Κυριακαῖς ψαλλόμενα, ἀλλά καί αὐτά εἶναι χρήσιμα, δι᾿ ἀντιπαραβολήν, κατά τάς συζητήσεις μας.
Ὁ σύνδεσμος εὑρίσκεται ἐδῶ.

Καί σέ ἄλλη ἔκδοση τοῦ 1883.

 

[Γιώργος Μ.]

Για όσους θα ήθελαν να χρησιμοποιούν στις πάρτες τους (σε pdf) κείμενα παλαιάς τυπογραφίας, ανεβάζω από την Ανέμη την Οκτώηχο εκ του τυπογραφείου "Φοίνιξ" (της Βενετίας). Περιλαμβάνει μόνο Σάββατο και Κυριακή (προφανώς προς χρήση των ιεροψαλτών).

ΥΓ Υπάρχει και άλλη, εκ του τυπογραφείου του Αγίου Γεωργίου, αλλά είναι πανομοιότυπη.

 

[π. Μάξιμος]

(προφανώς προς χρήση των ιεροψαλτών).

Αὐτή εἶναι ἡ ἀρχική μορφή τῆς Παρακλητικῆς, ἡ ὁποία διαμορφώθηκε σέ πρῶτο στάδιο ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό γιά τήν κατά Κυριακήν περίοδο τῶν ὀκτώ ἤχων (;· ἆραγε ἀληθεύει κι αὐτό καί εἶχε σάν σκοπό τήν ἑδραίωση στό πλήρωμα τῶν Ὀρθοδόξων τῆς ἀκριβοῦς δογματικῆς διδασκαλίας καί τήν ὑμνογραφική ἐξύμνηση τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Θεοτόκου. Ἀργότερα συμπληρώθηκε, ἀπό ἄλλους ὑμνωδούς καί ἱερούς ποιητές, μέ ὕμνους καί τροπάρια καί γιά τίς ὑπόλοιπες ἕξι ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος.

(+Ὁ Φαναρίου Ἀγαθάγγελος. Ἀπό τήν Εἰσαγωγή τῆς ἐκδόσεως τῆς Ἀ.Δ. "Ὀκτώηχος, Ἡ Ἀναστάσιμος Ἀκολουθία τῆς Κυριακῆς") ​

Σημ.: Ἡ ἐντός παρενθέσεως ἐρώτηση, δική μου.

 

[π. Μάξιμος]

Ἀργότερα συμπληρώθηκε, ἀπό ἄλλους ὑμνωδούς καί ἱερούς ποιητές, μέ ὕμνους καί τροπάρια καί γιά τίς ὑπόλοιπες ἕξι ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος.

Ἡ Παρακλητική κατά τό μεγάλο μέρος της διαμορφώθηκε στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν Ἰωσήφ τόν Ὑμνογράφο. Οὗτος, ἐπεξέτεινε τήν Ὀκτώηχον, προσθέσας κανόνας καί στιχηρά γιά τίς ἀκολουθίες τοῦ κύκλου τῆς ἑβδομάδος, διό καί ὡς ὁ κυριώτερος συντάκτης αὐτῆς, πατήρ τῆς Παρακλητικῆς καλεῖται (πρβλ. Τρεμπέλα, Ἐκλογή Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας, σελ. 386 καί ΘΗΕ, 7, στ. 113,114).

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

1812 ΕΝΕΤΙΗΣΙΝ ΠΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΩ ΓΛΥΚΕΙ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων
1830 ΕΝ ΒΕΝΕΤΙΑ Παρὰ Νικολάῳ Γλυκεῖ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων
1837 ΕΝ ΒΕΝΕΤΙΑ Ἐκ τῆς Ἑλληνικῆς Τυπογραφίας Φραγκίσκου Ἀνδρεώλα

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

1839 ΕΝ ΒΕΝΕΤΙΑ Ἐκ τῆς Ἑλληνικῆς Τυπογραφίας ΤΟΥ ΦΟΙΝΙΚΟΣ

Από Google Books.

 

[emakris]

Η παλαιότερη έκδοση που έχει επισημανθεί μέχρι στιγμής είναι αυτή, του 1810. Γνωρίζουμε τίποτα για την ύπαρξη προγενέστερων εκδόσεων (της "μικρής" Οκτωήχου πάντα);
Ενδιαφέρουσα είναι και η τεκμηρίωση της χρήσης της ως διδακτικού βιβλίου (εξάλλου τυπώνεται πάντα σε μικρό σχήμα, εξ όσων γνωρίζω), μέσω της αναπαράστασης σκηνής μαθήματος από ιερέα, που υπάρχει σε όλες τις παραπάνω εκδόσεις (εκτός αυτής του 1810). Κάτω ακριβώς από την αναπαράσταση σημειώνεται το ελληνικό και το λατινικό αλφάβητο με κεφαλαία και μικρά γράμματα, ακολουθούμενο από συνδυασμούς γραμμάτων, ως εξής: 1ο από την αρχή και 1ο από το τέλος (αω), 2ο από την αρχή και 2ο από το τέλος (βψ), 3ο από την αρχή και 3ο από το τέλος (γχ) κ.ο.κ. Πρόκειται προφανώς για διδακτική μέθοδο, στοχεύουσα στην εξοικείωση με τη σειρά των γραμμάτων.

 

[giorgosgoudi]

Ούτε και για τις Κυριακές είναι αυτή η αρχική μορφή της Παρακλητικής, αυτή τελοσπάντων που παρέδωσε ο Ι. Δαμασκηνός. Ο Δαμασκηνός προσέθεσε τους Σταυροαναστάσιμους κανόνες. Οι Αναστάσιμοι πρέπει να προστέθηκαν μαζί με τις καθημερινές ακολουθίες, όταν δηλαδή εισήχθη η σταυρώσιμη ακολουθία των Παρασκευών και τα δύο θέματα διαχωρίστηκαν. Επίσης, οι κανόνες αυτοί στο "αρχικό κείμενο" είχαν και β' Ωδή, η οποία αργότερα αφαιρέθηκε γενικώς και διατηρήθηκε μόνο σε ορισμένες ακολουθίες του αρχαιοπρεπέστερου Τριωδίου.

Βεβαια, τίποτα από αυτά δεν περιμένουμε να το δούμε σε βιβλία του 19ου αιώνα. Μακάρι κάποια στιγμή να βρούμε τη λύση του παζλ.

Άραγε τι να ισχύει και για τον τρόπο που όλα αυτά ψάλλονταν; Οι αρχαιότερες πηγές (παλαιό στιχηράριο, παπαδική, επείσακτα μέλη), πιο πολύ με το τέλος της εξέλιξης αυτής μοιάζουν παρά με την αρχή της. Οι μελωδίες των κανόνων είναι τουλάχιστον οι πρωταρχικές; ή διαμορφώθηκαν κι αυτές κατά την παλαιολόγεια περίοδο;

 

[MTheodorakis]

Ο Δαμασκηνός προσέθεσε τους Σταυροαναστάσιμους κανόνες. Οι Αναστάσιμοι πρέπει να προστέθηκαν μαζί με τις καθημερινές ακολουθίες, όταν δηλαδή εισήχθη η σταυρώσιμη ακολουθία των Παρασκευών και τα δύο θέματα διαχωρίστηκαν.

Ποῦ ἀναφέρονται τὰ παραπάνω;

Εὐχαριστῶ!

 

[giorgosgoudi]

Στην εργασία "Περί του προβλήματος της β΄ ωδής των κανόνων" που είναι ανηρτημένη στο research gate διάβασα ότι οι Σταυροαναστάσιμοι κανόνες γράφτηκαν κυρίως από τον Ι. Δαμασκηνό και το δάσκαλό του Κοσμά. Οι αναστάσιμοι αποδίδονται μόνο στο Δαμασκηνό. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μεταγενέστερα προσετέθησαν επιπλέον σταυρώσιμοι ύμνοι στις καθημερινές και ότι σε βάθος χρόνου οι αντίστοιχοι της Κυριακής έμμελε να περάσουν σε δεύτερη μοίρα, με κάνει να πιστεύω ότι υπάρχει αυτή η χρονική αλληλουχία.