Οι αιτίες καταπτώσεως της μουσικής κατά Γεώργιον Βιολάκην

[nikosthe]

Σήμερα συμπληρώνονται ΑΚΡΙΒΩΣ 110 χρόνια από την παρουσίαση της εργασίας "Μελέτη συγκριτική της νυν εν χρήσει μουσικής γραφής προς την του Πέτρου του Πελοποννησίου και προς την αρχαιοτέραν γραφήν", που έκανε ο Γεώργιος Βιολάκης σε συνεδρίαση του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου στις 30 Μαρτίου 1899. Εις μνημόσυνον του αειμνήστου, παραθέτω κάποιες από τις διαπιστώσεις του, οι οποίες είναι εξαιρετικά επίκαιρες:

Πολλάκις πολλούς ηκούσαμεν διισχυριζομένους ότι το εκτελεστικόν της ιεράς ψαλμωδίας κατέπεσεν εκ της αρχαίας αυτού αξίας μετά την τελευταίαν της γραφής ανάλυσιν, και δεν παρουσιάζει νυν το μέλος την αρχαίαν αυτού χάριν και το εκφαντικόν της εκφράσεως του μέλους των αρχαίων ψαλμωδών. Αλλ’ όμως οι τοιούτοι μη γνωρίζοντες μηδέ μελετήσαντες ακριβώς τας αιτίας της τοιαύτης πτώσεως, αποδίδωσιν ταύτην εις την εξήγησιν της γραφής, στερουμένης δήθεν της υψίστης ποιότητος ην κατείχε η αρχαία γραφή.
Το ότι το πράγμα ούτως έχει, δεν δύναταί τις να το αρνηθή, διότι βεβαίως η ακοή δεν απατάται. Αλλά τας αιτίας δεν πρέπει να αποδίδωσιν εις την γραφήν, διότι, κατ’ εμέ, τούτο είναι βλασφημία ασύγγνωστος. Αι αιτίαι αύται επιβαρύνουσι ατυχώς ημάς αυτούς τους μουσικούς ή μάλλον ημάς αυτούς τους ψάλτας.

Κι αφού αναφέρει ότι οι παλαιοί έψαλαν από βιβλία που οι νεώτεροι αγνοούν ακόμα και το όνομά τους (Οικηματάριο, Κρατηματάριο, Καλοφωνικό Ειρμολόγιο) και με "χαλκέντερη υπομονή" και "πολύμοχθη μελέτη" διεκπεραίωναν υποχρεωτικώς άπειρα αρχαία μαθήματα, ενώ σήμερα δεν ξέρουμε να ψάλουμε ούτε "το στίλβωτρον των μουσικών, το Δοξαστάριον Ιακώβου του Πρωτοψάλτου", παρά μόνο ένα σύντομο Αναστασιματάριο και μια σειρά χερουβικών και κοινωνικών, συμπεραίνει:

Παρά τούτου αμαθούς και εγωϊστού ψάλτου τι εκτελεστικόν δυναταί τις να προσδοκά, όστις μόνον όταν ανέλθη εις το στασίδιον ενθυμείται ότι θα ψάλει; Αλλ’ άραγε ταύτα μόνα εισί τα αίτια της καταπτώσεως του εκτελεστικού της ιεράς ψαλμωδίας; ατυχώς εισι και άλλα ου μικρού λόγου άξια.

για να συνεχίσει (τα έντονα γράμματα δικά μου) :

Γνωρίζομεν ότι κατά πάσαν εποχήν δεν λείπουσι να αναφαίνωνται και μουσικοί ζηλωταί αόκνως εργαζόμενοι περί την τέχνην, και επιθυμούντες την πρόοδο αυτής. Αλλ’ εξ αυτών τινές θέτουσιν εν δευτέρα μοίρα το εκτελεστικόν της ιεράς ψαλμωδίας, και αντί να παροτρύνωσι προς τούτο τους προσερχομένους προς αυτούς μαθητάς, και να εφιστώσι την προσοχήν αυτών εις την μελέτην των αρχαίων μαθημάτων των διδασκάλων, και την πιστήν εφαρμογήν αυτών εν τω ψάλλειν ερρύθμως τε και μετά προσοχήν ου της τυχούσης, αποσκορακίζοντες παν κακόζηλον και ξένον, καταστρέφον την ιεράν ψαλμωδίαν προς σκάνδαλον των ακροωμένων και μώμον της ιεράς τέχνης, στρέφουσι την όλην προσοχήν αυτών προς θεωρίας μουσικάς υψηλάς, ανηκούσας μόναις τοις επισήμοις μαθηματικοίς, ων των γνώσεων μακράν απέχομεν ημείς.

Τι δε να είπωμεν και περί τινων άλλων, αξιούντων εαυτούς μεταρρυθμιστάς του όλου της μουσικής, θεωρητικής τε και γραφικής, οίτινες ζητούσι να επιβάλλωσι προς τους αντιφρονούντας αυτοίς τας θεωρίας αυτών δια διατριβών, αλληλομαχιών, και αλόγων θεωριών, αίτινες σύγχυσιν μάλλον, ή ωφέλειαν προξενούσι προς τους εφιεμένους μαθείν παρ’αυτών την μουσικήν; Το δε χείριστον πάντων, οι τοιούτοι, όπως υποστηρίξωσι δήθεν την αξίαν των μελετών και εφευρέσεων αυτών, άρχονται ασυγγνώστως άνευ λόγου γνωστού προς αυτούς, καταφερόμενοι κατά των θεωριών των διδασκάλων και των εργασιών αυτών ως αμαθών δήθεν (!!) μη ειδότες οι γεννάδαι που προσκρούουσι.

Ιδού, παρ’ εμοί γε κριτή, που έγκειται τον κακόν της καταπτώσεως του αρχαίου εκτελεστικού της ιεράς ψαλμωδίας εν τη αμαθεία δηλονότι, ήτις οίδε να καταφρονή παν ό,τι δεν κατανοεί, και τω ασυγγνώστω εγωϊσμώ τινων της ημετέρας εποχής σχολαστικών μουσικών».

Ο νοών νοείτω!!! Τα συμπεράσματα δικά σας συνάδελφοι!!!