Οι Κουκουζέληδες και τα νομίσματα - Ιωάννης Κουκουζέλης και Γρηγόριος Δομέστικος (1η Οκτωβρίου)

[π. Μάξιμος]

Γιὰ τὴ χρονολόγηση τοῦ Κουκουζέλους στὰ τέλη τοῦ 13ου αἰ. καὶ τὸ α΄ἥμισυ τοῦ 14ου αἰ. ἐπισυνάπτω ἀπόσπασμα ἀπὸ παλαιότερο ἄρθρο τοῦ μητροπολ. πρ. Λεοντοπόλεως Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης ὁ Μαΐστωρ καὶ ὁ χρόνος τῆς ἀκμῆς αὐτοῦ, ΕΕΒΣ 14 (1938) καθὼς καὶ τὸ ἀξιολογότατο ἄρθρο τοῦ An. Jakovlevic, Ὁ Μέγας Μαΐστωρ Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης Παπαδόπουλος Κληρονομία 14 (1982) μὲ πολὺ συγκροτημένο σκιαγράφημα τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου.

Σ᾿ εὐχαριστοῦμε πού ἀνέδειξες ἕνα παλαιό ὡραῖο καί ἐνδιαφέρον θέμα.
Εἶπα, ὅτι «φαίνεσαι ἀξιόλογο μέλος» καί ὅτι «θά σέ περιμένουμε μέ νεώτερα».

Σ᾿ εὐχαριστοῦμε καί πάλι.

 

[Firfiris]

Εἶπα, ὅτι «φαίνεσαι ἀξιόλογο μέλος»...

Πάτερ, δεν είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς, αρκεί να δεις την "τοποθεσία" επάνω δεξιά στα στοιχεία του μέλους...

Η νύμφη του Θερμαϊκού...

 

[Αθωνίτης]

Το πότε έζησε ανάγεται στο ιγ' αι.-ιδ' αι. γιατι υπαρχουν Σιναΐτικοι κωδ. που υποδεικνύουν κατι τετοιο, χωρίς παλι να ειναι σιγουρο τιποτα.Και η καταγωγή του δεν έχει σχέση με τον πολυέλεο.Και άλλοι έθεταν ονομασίες διάφορες...δεν λεει τιποτα αυτο.

Διαφωνούμε κάπου? Γιατι μπερδεύτηκα με τα πολλά - πολλά...

Γιὰ τὴ χρονολόγηση τοῦ Κουκουζέλους στὰ τέλη τοῦ 13ου αἰ. καὶ τὸ α΄ἥμισυ τοῦ 14ου αἰ. ἐπισυνάπτω ἀπόσπασμα ἀπὸ παλαιότερο ἄρθρο τοῦ μητροπολ. πρ. Λεοντοπόλεως Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης ὁ Μαΐστωρ καὶ ὁ χρόνος τῆς ἀκμῆς αὐτοῦ, ΕΕΒΣ 14 (1938) καθὼς καὶ τὸ ἀξιολογότατο ἄρθρο τοῦ An. Jakovlevic, Ὁ Μέγας Μαΐστωρ Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης Παπαδόπουλος Κληρονομία 14 (1982) μὲ πολὺ συγκροτημένο σκιαγράφημα τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου.

Μαυτα που γράφετε δεν διαφωνώ ίσα ισα τα γνωρίζω και τα ασπαζομαι βέβαια, και τοτε που μιλουσα με τον φιλο μου τον Χρήστο δεν ειχα μπροστα μου την μελετη του μητρ. Σωφρονίου, και ευχαριστουμε που με βγάζετε απτον "κοπο" να το επισυνάψω...:wink: Εκει που διαφωνώ με τον Χρήστο ειναι οτι βάσει μιας μαρτυριας της Λαυρας λέει οτι η εικόνα της Παναγίας (και συνεπως και το θαύμα) πήρε το ονομα Κουκουζέλισσα χάριν του Δομεστίχου Γρηγορίου που και αυτος επονομαζετε (λεει) Κουκουζέλης, και οχι του Ιωάννου.
Αξιοσημείωτο -αφου επανήλθες αδελφε στο θέμα-ειναι οτι ο σημερινός π.Παυλος Λαυριώτης έγραψε ενα βιβλιαράκι περικαλλέστατο για τον Αγιο Ιωάννη που πουθενά δεν βλεπω να αναφέρει τα παραπάνω για τον Αγιο Γρηγόριο, ενω αναφέρεται και σαυτον.

Χαιρετε.

 

[Vladimir]

Μήπως έχει κανείς το εξής άρθρο:

Erich Trapp, "Critical Notes on the Biography of John Koukouzeles" από "Byzantine and Modern Greek Studies", Vol. 11, No. 1, 1987, pp. 223-230;

Αν κάποιος μπορούσε να το σκανάρει, θα ήμασταν πολύ ευγνώμονες!

 

[neoklis]

Για αγορά του άρθρου, εδώ.($15.00 plus tax )

 

[domesticus]

Μήπως έχει κανείς το εξής άρθρο:

Erich Trapp, "Critical Notes on the Biography of John Koukouzeles" από "Byzantine and Modern Greek Studies", Vol. 11, No. 1, 1987, pp. 223-230;

Αν κάποιος μπορούσε να το σκανάρει, θα ήμασταν πολύ ευγνώμονες!

Στὴ διάθεσή σας.

 

[ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΑΝΩΛΗΣ]

Γνωριζετε οτι υπαρχει και αυτο το ωραιο βιβλιαρακι......

 

[Οδυσσέας Εσκιτζής]

Στην Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας υπάρχει η θαυματουργή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου της λεγομένης Κουκουζέλισσας. Υπάρχει και μια δεύτερη με το επίθετο Οικονόμισσα. Όσον αναφορά την πρώτη πήρε το όνομά της από τον Άγιο Ιωάννη τον επονομαζόμενο Κουκουζέλη που γεννήθηκε τον 12ο αιώνα στο Δυρράχιο.

Έμεινε ορφανός από πατέρα ενώ ήταν ακόμη μωρό και ζούσε με την ευσεβή μητέρα του σε μεγάλη φτώχεια τρώγοντας συνήθως κουκιά και μπιζέλια, τα οποία με νηπιακή αφέλεια αποκαλούσε "κουκιά και ζέλια" και από εκεί έλαβε την προσωνυμία Κουκουζέλης. Όταν ήρθε στην Κωνσταντινούπολη γράφτηκε στην Αυτοκρατορική Σχολή και χάρις στην ωραιότατη φωνή του απέσπασε την εύνοια του Αυτοκράτορας Κομνηνού. Δεν πέρασε πολύς καιρός κι έγινε ο πρώτος μουσικός στο παλάτι. Παρόλα όμως τα αγαθά του κόσμου η καρδιά του ήταν δοσμένη με θείο έρωτα μόνο στον Χριστό και ως εκ τούτου αποστρεφόταν κάθε τι του μάταιου επίγειου βίου. Έμαθε δε ότι ο Αυτοκράτορας ήθελε να τον παντρέψει και γι' αυτό αποφάσισε να φύγει από την Βασιλεύουσα. Εκείνον τον καιρό ήλθε από το Άγιο Όρος ο Ηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας και ο Ιωάννης σχετίστηκε με τον Γέροντα αυτόν αποκαλύπτοντας του τους λογισμούς του. Φοβούμενος την πίεση του Αυτοκράτορα εξαφανίστηκε και κρυφά πλέον, σαν ένας άγνωστος, ήλθε στο 'Άγιο Όρος, στάθηκε μπροστά στις πύλες της Μεγίστης Λαύρας και παρακαλούσε θερμά τον θυρωρό να τον δεχθούν ως μοναχό. Ανέλαβε ως διακονία να βόσκει τα ζώα της Μονής κι έτσι με αυτό το διακόνημα εξασφάλισε και την ποθητή του ησυχία, αλλά και την τήρηση της ανωνυμίας του. Αφού ο θείος πόθος του να ζήσει μόνος μόνω τω θεώ είχε πραγματοποιηθεί, έψαλλε με τέτοια κατάνυξη και με τέτοια πνευματική γλυκύτητα, ώστε ακόμα και άλογα ζώα καθηλώνονταν ακούγοντάς τον, αδιαφορώντας ακόμη και για την τροφή τους, με αποτέλεσμα το κοπάδι να έχει αισθητά αδυνατίσει!

Μια ημέρα ένας ερημίτης άκουσε τον μελίρρυτο Ιωάννη να ψάλλει και βλέποντας το εξαίσιο θέαμα να τον ακούνε τα άλογα ζώα με τέτοια προσήλωση έτρεξε στον ηγούμενο και του ανήγγειλε το θαυμαστό γεγονός. Τότε ακούσια ο άριστος μουσικός Ιωάννης φανερώθηκε στον ηγούμενό του, ο οποίος, μόλις μετά βίας μπορούσε να διακρίνει τα μάτια του μεγάλου ψαλμωδού που από εγκράτεια και τη νηστεία είχαν χωθεί βαθειά στίς κόγχες τους. Από τότε ο Ιωάννης ησύχαζε σ' ένα κελλί επ'ονόματι των Αγίων Αρχαγγέλων τις έξι ημέρες της εβδομάδος και τις Κυριακές εορτές ερχόταν στο Καθολικό κι έψαλε στο δεξί χορό. Το Σάββατο δε του Ακάθιστου "Ύμνου, αφού έψαλε τους ύμνους της εορτής, κάθισε κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας στο στασίδι που βρισκόταν απέναντι από την εικόνα της Θεοτόκου, ενώπιον της οποίας διαβάστηκαν και οι Οίκοι των Χαιρετισμών. Καθώς προχώρησε η αγρυπνία, ακούει φωνή που του είπε: "Χαίρε Ιωάννη!" και με τη φωνή βλέπει μπροστά του την Θεοτόκο να ακτινοβολεί με ουράνιο φως! "Ψάλλε μου" εξακολούθησε η Θεοτόκος "κι εγώ δεν θα σε εγκαταλείψω". Και με τον λόγο αυτό του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα κι έγινε άφαντη. Ο Ιωάννης σκιρτώντας από άμετρη χαρά κι αγαλλίαση, έκλινε τα γόνατα, προσκύνησε την Θεοτόκο, ευχαρίστησε κι εδόξασε την ουράνιον Άνασσα για την άρρητη χάρη της προς αυτόν, για την ευδοκία και το έλεος της. Κατόπιν κρέμασε το νόμισμα στην Εικόνα της Θεοτόκου, η οποία τελούσε εξαίσια θαύματα. Έκτοτε λοιπόν ο Ιωάννης ακόμα πιο πρόθυμα εκτελούσε το έργο του, ψάλλοντας ευλαβικά και με κατάνυξη τόσο πολύ και για τόσο ατελείωτες ώρες, ώστε τα πόδια του σάπισαν και κατέτρωγαν τις σάρκες του τα σκουλήκια από την πολύωρη ορθοστασία του, τόσο στις κατ' ιδίαν, όσο και στις κοινές αγρυπνίες της Μονής. Πάλι όμως του φανερώθηκε η Θεοτόκος και του είπε: "Από τώρα να είσαι υγιής" και παρευθύς έγινε υγιής και όλες οι πληγές του έκλεισαν κι εξαφανίστηκαν.

Από τότε έζησε ακόμα με πιο αυστηρή και μεγαλύτερη άσκηση και αξιώθηκε να δει και να γνωρίσει την ώρα της τελευτής του. Αφού παρακάλεσε λοιπόν τον ηγούμενο να τον ενταφιάσουν στο παρεκκλήσιο των Αγίων Αρχαγγέλλων, προσευχόμενος απήλθε προς τον Κύριο, τον οποίον σε όλη του την ζωή αγάπησε και δοξολόγησε με την μελίρρυτη φωνή του για να Τον δοξολογεί εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν.

Η μνήμη του αγίου τιμάται 1 Οκτωβρίου.

http://eiskapernaoum.blogspot.gr/2011/09/blog-post_27.html
http://agioritikesmnimes.pblogs.gr/2010/10/680627.html

 

[Οδυσσέας Εσκιτζής]

Το συναξάρι των 2 οσίων ψαλτών που εορτάζουν 1 Οκτωβρίου από τον Νέο Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, το Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας του κ.Τσολακίδη και την ιστορικομουσικολογική μελέτη του κ.Οικονόμου.

 

[domesticus]

Τὰ παραπάνω ἀναπαράγουν τὸν μύθο γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ὀνόματος Κουκουζέλης ἀπὸ τὴν φράση «κουκία καὶ ζέλια», πράγμα ἀναληθὲς ὅπως ἀποδεικνύει στὸ παραπάνω ἄρθρο του ὁ Trapp. Ἀφῆστε ποὺ ἡ χρήση τῆς βουλγαρικῆς λέξης «ζέλια, zele»=λάχανα, ὑποκρύπτει πὼς ὁ Κουκουζέλης εἶχε καὶ βουλγαρικὴ καταγωγὴ, γνωστὸ μύθευμα τῶν βουλγάρων ἐθνικιστῶν τοῦ 18ου αἰ.

Τὸ Κουκουζέλης, σύμφωνα μὲ τὸν Trapp, προκύπτει ἀπὸ τὴν λέξη κουκουτζέλον, ποὺ σημαίνει φυσικὰ κουκούτσι, ἑλληνικότατης προέλευσης ἀπὸ τὸ κόκκος.

Καμία σχέση μὲ Βουλγαρία καὶ σλαβικὴ προέλευση καὶ καλὸν εἶναι νὰ μὴν ἀναπαράγουμε «περίεργα» μυθεύματα.

Τὸ πλῆρες ὄνομά του ἦταν Ἰωάννης Παπαδόπουλος μὲ παρατσούκλι Κουκουζέλης (=Κουκούτσης).

 

[Άγγελος Πάπας]

Μεγάλωσα όπως και πολλοί από σας φαντάζομαι με την πληροφορία οτι ο Ιωάννης Κουκουζέλης έγινε μοναχός στη Λαύρα και έλαβε νόμισμα από την Παναγία. Αρκετά χρόνια αργότερα, διάβασα στο μηναίο της Εκκλησίας (1η Οκτωβρίου) οτι το νόμισμα το έλαβε ο Γρηγόριος Δομέστικος και όχι ο Ιωάννης (ο οποίος ίσως ποτέ δεν πήγε στο Άγιον Όρος αν θυμάμαι καλά από αυτά που λέει ο Καράς στο βιβλίο του για τον Κουκουζέλη). Πρόσφατα δε διάβασα στα πρακτικά του Ψαλτικού συνεδρίου του 2000 (σελ 54) τον γέροντα Γρηγόριο των Δανιηλαίων να λέει οτι και ο Ιωάννης και ο Γρηγόριος έλαβαν νομίσματα από την Παναγία!

Γνωρίζει κανείς κάτι παραπάνω;

Όχι αδελφέ ο Ορθόδοξος Συναξαριστής των εκδόσεων ""ΙΝΔΙΚΤΟΣ" που έχω έγω λέει ότι: ήτο ψάλτης στην αυλή του αυτοκράτορος με τα έγινε μοναχός στην Λαύρα. Και όταν έψαλε τον Ακάθιστο ύμνο του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα η Παναγία και τον θεράπευσε από τας πληγάς της ορθοστασίας. (Με λίγα λόγια)

 

[Dimitri]

Το γνωρίζω οτι αρκετές πηγές το αναφέρουν αυτό. Το θέμα εδώ είναι το συναξάριο που διαβάζουμε στο επίσημο μηναίο της εκκλησίας αναφέρει κάτι διαφορετικό.

 

[domesticus]

Παραθέτω γιὰ τὴν πληρέστερη ἐπιστημονικῶς ἐνημέρωση τοῦ θέματός μας τὸ ἄρθρο τοῦ Σ. Καρᾶ, «Ἰωάννης ὁ Μαϊστωρ ὁ Κουκουζέλης καὶ ἡ ἐποχή του», Πρακτικὰ τοῦ ΙΕ΄Διεθνοῦς Συνεδρίου Βυζαντινῶν Σπουδῶν/Actes du XVe Congress International d' Etudes Byzantines, II (Ἀθῆναι Σεπτέμβριος 1976), Ἀθῆναι 1981, σ. 973-984.

Τὸ ἐν λόγω ἄρθρο καὶ ἡ χρονολόγησή τοῦ Βίου τοῦ Κουκουζέλη στὸν 12ο αἰώνα δέχθηκε κριτική μὲ ἐπιτυχία βάσει νεωτέρων στοιχείων ἀπὸ τὸν Erich Trapp, "Critical Notes on the Biography of John Koukouzeles", Byzantine and Modern Greek Studies, 11(1/1987), σ. 228-229, σημ. 23.

 

[ΒΑΙΟΣ ΝΤΕΛΗΣ]

http://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Κουκουζέλης

Δεν ξέρω πόσο αξιόπιστο μπορεί να είναι, αλλά η βιβλιογραφία είναι αυτή

Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 7, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1965, στ. 930-933

εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμ. 17, Αθήνα 2004

εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 35, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005

Τώρα, ποια βιβλιογραφία αναφέρουν αυτές οι εγκυκλοπαίδειες, δεν ξέρω...

 

[domesticus]

http://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Κουκουζέλης

Δεν ξέρω πόσο αξιόπιστο μπορεί να είναι, αλλά η βιβλιογραφία είναι αυτή

Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 7, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1965, στ. 930-933

εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμ. 17, Αθήνα 2004

εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 35, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005

Τώρα, ποια βιβλιογραφία αναφέρουν αυτές οι εγκυκλοπαίδειες, δεν ξέρω...

Πόσο ἀξιόπιστο εἶναι;
Γράφει:

Ο Ιωάννης Κουκουζέλης (περ. 1280-περ. 1360) είναι άγιος και σπουδαίος υμνογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος άκμασε τον 12ο αι

Ὁ 12ος αἰώνας ξεκινᾶ τὸ 1100 καὶ τελειώνει τὸ 1199. Στὴ συνέχεια γρἀφει ὅτι γεννήθηκε τὸ 1280, δηλαδή στὸν 13ο αἰ. (1200-1299).

Ὅ,τι νὰ 'ναι.

 

[chanendes]

Ὁ 12ος αἰώνας ξεκινᾶ τὸ 1100 καὶ τελειώνει τὸ 1199.

Για την ακρίβεια, ξεκινά το 1101 και τελειώνει το 1200

 

[ΒΑΙΟΣ ΝΤΕΛΗΣ]

Πόσο ἀξιόπιστο εἶναι;
Γράφει:

Ὁ 12ος αἰώνας ξεκινᾶ τὸ 1100 καὶ τελειώνει τὸ 1199. Στὴ συνέχεια γρἀφει ὅτι γεννήθηκε τὸ 1280, δηλαδή στὸν 13ο αἰ. (1200-1299).

Ὅ,τι νὰ 'ναι.

Έτσι ακριβώς.

 

[ΒΑΙΟΣ ΝΤΕΛΗΣ]

Για την ακρίβεια, ξεκινά το 1101 και τελειώνει το 1200

Για μεγαλύτερη ακρίβεια, ξεκινά 1/1/1100 και ώρα 00:00 και τελειώνει 31/12/1199 και ώρα 23:59:59:99.
Ένα εκατοστό του δευτερολέπτου μετά ήταν 1/1/1200, οπότε και άρχισε ο 13ος αιώνας.
Πιο εύκολο παράδειγμα: ο 21ος αιώνας που ζούμε αυτή τη στιγμή άρχισε 1/1/2000 και ώρα 00:00.

(εκτός θέματος όλα αυτά )

 

[Gant]

Σοῦ τὸ δείχνω, στὸ θέμα τοῦ Κουκουζέλη ἔχω ἀνεβάσει ὅλα τὰ ἄρθρα καὶ ξαναβάζω τὸ ἐπίμαχο ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν Trapp.

Tώρα το είδα. Σε ευχαριστώ. Δεν μπορώ να πω όμως ότι τον ακυρώνει. Βγάζει το συμπέρασμα πιστεύω κάπως βιαστικά. Δεν ξέρω όμως διότι και ο καθηγητής Στάθης Γρηγόριος τον τοποθετεί στον 13ο-14ο αιώνα Όπως είχα ξαναγράψει η άποψη αυτή, του Τραπ, υπάρχει και προσωπικά με βάζει σε πολλές σκέψεις. Το γραψα και σε παραπάνω μήνυμα ότι προσωπικά δεν είμαι σίγουρος για το ποια άποψη είναι η σωστή. Σε ρωτώ τώρα το εξής: έχει γράψει ο Καράς μονογραφία για τον Κουκουζέλη; Κάπου είχα δει κάτι αλλά δεν είμαι σίγουρος. Μήπως εκεί αντικρούει την άποψη του Τραπ; Θεωρώ τον Καρά ψείρα σε θέματα βιβλιογραφίας. Από την άλλη τόσοι επιστήμονες γράφουν για 14ο αιώνα. Εσύ που κλείνεις;
Δομέστικε βρήκα τον τίτλο. Υπάρχει βιβλίο το οποίο έχει και αποδεικτικούς πίνακες. Λοιπόν, αν έχει κάποιος το βιβλίο με έκδοση το 1992 (ε ρε μνήμη!!!) καλό θα ήταν να ανεβάσει κάποιες πληροφορίες, διότι με την υπάρχουσα οικονομική κρίση ούτε το Ciao δεν ξανα-αγόρασα!

 

[ybulbu]

Tώρα το είδα. Σε ευχαριστώ. Όπως είχα ξαναγράψει η άποψη αυτή, του Τραπ, υπάρχει και προσωπικά με βάζει σε πολλές σκέψεις. Το γραψα και σε παραπάνω μήνυμα ότι προσωπικά δεν είμαι σίγουρος για το ποια άποψη είναι η σωστή. Σε ρωτώ τώρα το εξής: έχει γράψει ο Καράς μονογραφία για τον Κουκουζέλη; Κάπου είχα δει κάτι αλλά δεν είμαι σίγουρος. Μήπως εκεί αντικρούει την άποψη του Τραπ; Θεωρώ τον Καρά ψείρα σε θέματα βιβλιογραφίας. Από την άλλη τόσοι επιστήμονες γράφουν για 14ο αιώνα. Εσύ που κλείνεις;
Δομέστικε βρήκα τον τίτλο. Υπάρχει βιβλίο το οποίο έχει και αποδεικτικούς πίνακες. Λοιπόν, αν έχει κάποιος το βιβλίο με έκδοση το 1992 (ε ρε μνήμη!!!) καλό θα ήταν να ανεβάσει κάποιες πληροφορίες, διότι με την υπάρχουσα οικονομική κρίση ούτε το Ciao δεν ξανα-αγόρασα!

Σε περίπτωση που υπάρχει αντίδραση για την ανάρτηση, ας αποσυρθεί...