Από: https://www.pemptousia.gr/2022/09/i...o-20o-festival-thriskeftikis-mousikis-patmou/
Οι Ιλισιώτες Ψάλτες στο 20ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου
[Cημ.: Ἡ ἐξόχως τιμητικὴ πρόσκληση γιὰ τὴν συμμετοχὴ τοῦ Χοροῦ μας σ᾽ αὐτὸν τὸν διεθνοῦς ἀκτινοβολίας καλλιτεχνικὸ θεσμὸ προῆλθε ἀπὸ τὸν καλλιτεχνικὸ διευθυντὴ τοῦ Φεστιβάλ, λαμπρὸ ἐπιστήμονα μουσικολόγο καὶ συνθέτη, Δρα Σωτήριο Δεσπότη, στὸν ὁποῖο ἐκφράζονται καὶ δημοσίως θερμὲς εὐχαριστίες].
Τὸ πρόγραμμα τῆς ἐκδηλώσεως διαρθρώθηκε σὲ τρία μέρη: α) ἕνα πρῶτο εἰσαγωγικὸ μέρος μὲ ἀποσπάσματα ἀρχαιοελληνικῆς μουσικῆς καὶ σπάνιο δεῖγμα πολυφωνικῆς καταγραφῆς ψαλμοῦ ἀπ᾽ τὴν βυζαντινὴ περίοδο, β) ἕνα δεύτερο -κύριο- μέρος μὲ ψαλτικὸ ρεπερτόριο ἀναφερόμενο στὴν ἀρχὴ τῆς Ἰνδίκτου, στὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Θεολόγο καὶ στὴν ψαλτικὴ παράδοση τῆς Πατμου, καὶ γ) ἕνα τελευταῖο -τρίτο- μέρος μὲ μικρασιάτικα τραγούδια
Μὲ τὸν Χορὸ συνέπραξαν ὡς μονοφωνάρηδες-ψάλτες καὶ ὡς τραγουδιστὲς (στὸ γ´ μέρος τοῦ προγράμματος), ὁ ὀτρηρὸς μουσικολόγος – ἐπικ. Καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων καὶ ἐξοχος ἑρμηνευτὴς Νίκος Ἀνδρίκος καὶ ὁ καλλιφωνότατος λαμπαδάριος τῆς Ἁγίας Εἰρήνης Αἰόλου Γιάννης Τσιοτσιόπουλος. Ὑπεύθυνος γιὰ τὴν συγκρότηση τῆς ὀρχήστρας ἦταν ὁ ἐξαίρετος μουσικός, ἐκ τῶν παλαιοτέρων μελῶν τοῦ Χοροῦ τῶν Ἰλισιωτῶν Ψαλτῶν, Χάρης Παπανικολάου (οὔτι), πλαισιωμενος ἀπὸ τὸν δεξιοτέχνη καὶ σπουδαῖο μουσικοδιδάσκαλο Ἀνδρέα Σκάνδαλο (κανονάκι), τὸν Σωτήρη Σκάνδαλο (τσέλο), τὸν Σπῦρο Γιατρᾶ (κιθάρα) καὶ τὸν Χαραλάμπη Καρατζόγιαννη (κρουστά).
Τὴν ἐκδήλωση παρουσίασε ἡ δημοσιογράφος Βίκυ Φλέσσα, κατὰ τὸ ἀκόλουθο ἀναλυτικὸ πρόγραμμα:
α) Μελωδήματα –Σπαράγματα μουσικὰ ἀρχαῖα καὶ βυζαντινὰ
• Ὕμνος στὴ Μοῦσα Μεσομήδους (2ος αἰ. μ.Χ.). Ἑρμηνεύει ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος
• «Ὅσον ζῇς φαίνου…», ἐπιτάφιο ἄσμα τοῦ Σεικίλου. Ἑρμηνεύει ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος
• «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον…», δεῖγμα βυζαντινῆς πολυφωνίας, σύνθεση τοῦ Μανουὴλ Γαζῆ (15ος αἰ.) σὲ μεταγραφὴ τοῦ Μιχάλη Ἀδάμη († 2013), ἦχοι δ´ καὶ πλ. δ´. Ἑρμηνεύουν· ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος καὶ ὁ Παναγιώτης Δήμου
β) Ψάλματα – Ἀπηχήματα τῆς Πάτμου καὶ τῆς Σμύρνης
• «Εὐλόγησον τὸν στέφανον…», Κοινωνικὸν τῆς Ἰνδίκτου, μέλος Γεωργίου Κρητὸς († 1815), ἦχος πρῶτος ανανες
• «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ…», στίχοι τοῦ ‘ἀποκαλυπτικοῦ’ 18ου ψαλμοῦ, μέλος Γρηγορίου Στάθη, ἦχος λέγετος (Μονοφωνάρηδες· Σωτήριος Κουτσούρης, Σπῦρος Νικολακόπουλος, Δημήτριος Ἀχιλλεόπουλος)
• «Ρόδον τὸ ἀμάραντον – Τὸ μῆλον τὸ εὔοσμον…», οἱ α´ καὶ γ´ πόδες τοῦ ὀκτάηχου θεοτοκίου μαθήματος, μέλος Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης († 1887), ἦχος πρῶτος καὶ τρίτος (Καλοφωνάρης ὁ Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Ἁρματηλάτην Φαραὼ…- Τῶν λυπηρῶν ἐπαγωγαὶ…», ἡ α´ ὠδὴ τοῦ Μεγάλου Παρακλητικοῦ Κανόνος εἰς τὴν Θεοτόκον. Ὁ εἱρμὸς Ἁρματηλάτην Φαραὼ εἶναι ποίημα Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ († 749), τὰ τροπάρια τῆς Θεοτόκου τοῦ βασιλέως Θεοδώρου Β´ Δούκα τοῦ Λασκάρεως († 1258). Τὸ σύντομο εἱρμολογικὸ μέλος ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ Πέτρου Βυζαντίου († 1808) μὲ καλλωπισμοὺς τοῦ Γρηγορίου Στάθη καὶ τὸ (ἀργὸ) μέλος τῆς Καταβασίας τοῦ Ἰωάννου Πρωτοψάλτου († 1866). Ἦχος πλάγιος τοῦ τετάρτου νανα (Μονοφωνάρηδες· Σπῦρος Γιατρᾶς & Βασίλης Νικολακόπουλος)
• «Εὐαγγελιστὰ Ἰωάννη…», δοξαστικὸν τῶν αἴνων τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, μέλος Γερμανοῦ ἀρχιερέως Νέων Πατρῶν (β´ ἥμισυ τοῦ 17ου αἰ.) [αὐτόγραφος κώδικας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πάτμου 930, τοῦ ἔτους 1665, φφ. 53β-54α] κατ᾽ ἐξήγησιν Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος († 1840) [κώδικας ΕΒΕ-ΜΠΤ 750, φ. 147α-β], ἦχος πλάγιος τοῦ τετάρτου νεαγιε (Κανονάρχης· Κωνσταντῖνος Κωνσταντινάκης)
• «Ἀλληλουιάριον», “τῆς ἀγάπης” λεγόμενον, μὲ στίχους ἀπ᾽ τὴν Καινὴ Διαθήκη (Α΄ Κορ. 14,1· Α΄ Ἰω. 4,15), μέλος Γρηγορίου Στάθη, ἦχος πλάγιος τοῦ πρώτου πεντάφωνος ανεανες
• «Ἄξιόν ἐστιν…», μεγαλυνάριον θεοτοκίον ψαλλόμενον εἰς τὴν θείαν Λειτουργίαν τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, μέλος Γρηγορίου Ἀναστασίου, ἦχος δεύτερος νεανες (Μονοφωνάρηδες· Λεωνίδας Ἠλιόπουλος & Παναγιώτης Δήμου)
• «Τὸ ὄμμα τῆς καρδίας μου…», εἱρμὸς καλοφωνικός, μέλος Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης († 1887), ἦχος πλάγιος τοῦ δευτέρου (Καλοφωνάρης ὁ Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον…», πασαπνοάριον τοῦ Ὄρθρου, μέλος παπαδικὸ – καλοφωνικὸ Πέτρου Λαμπαδαρίου τοῦ Πελοποννησίου († 1778) [ΒΚΨ: Ἀρχεῖον Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, Φάκελος Δ´, Τετράδιο 100, χφ. Πέτρου Βυζαντίου «… συνετέθη παρὰ τοῦ δομεστίκου Πέτρου ἐν τῇ μεγίστῃ νόσῳ» (δηλαδὴ μεταξὺ 1765 καὶ 1770)] κατ᾽ ἐξήγησιν Κωνσταντίνου Νικολακόπουλου, ἦχος τέταρτος αγια
• «Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου…», στίχος ψαλλόμενος εἰς τὴν ἀρτοκλασίαν, μέλος τῆς ψαλτικῆς παραδόσεως τῆς Πάτμου, καταγραφὴ Γρηγορίου Στάθη, ἦχος πλάγιος τοῦ πρώτου τριφωνῶν ανεανες
γ) Ἄσματα – Ἀντίλαλοι τῆς Μικρασίας
• «Δὲν εἶν᾽ αὐγὴ νὰ σηκωθῶ», τραγούδι τῆς μικρασιατῶν προσφύγων (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Σὰν τὰ μάρμαρα τῆς Πόλης», Μικρᾶς Ἀσίας (Τραγούδι· Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Σὰν πᾶς στὰ ξένα», Μικρᾶς Ἀσίας καὶ Δωδεκανήσων (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Γιαννούλα Τσανακαλιώτισσα», Μικρᾶς Ἀσίας καὶ Θράκης (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Σωκιανή», Σμύρνης (Τραγούδι· Νίκος Ἀνδρίκος)
Οι Ιλισιώτες Ψάλτες στο 20ο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου
4 Σεπτεμβρίου 2022
Οἱ Ιλισιώτες Ψάλτες, ὁ χορὸς ψαλτῶν τῆς Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς τῆς Ἁγίας Μαρίνης Ἄνω Ἰλισίων, ἐμφανίστηκαν τὴν Παρασκευὴ 2 Σεπτεμβρίου στὸν χῶρο τοῦ ἱεροῦ σπηλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως στὴν Πάτμο, στὸ πλαίσιο τοῦ 20ου Φεστιβὰλ Θρησκευτικῆς Μουσικῆς Πάτμου. Τὸν ἀδυνατοῦντα διδάσκαλο τοῦ χοροῦ Γρηγόριο Ἀναστασίου ἀντικατέστησε ἐπάξια στὴν χοραρχία ὁ πρωτομαθητής του, πρωτοψάλτης κι ὁ ἴδιος, Σωτήριος Κουτσούρης.
[Cημ.: Ἡ ἐξόχως τιμητικὴ πρόσκληση γιὰ τὴν συμμετοχὴ τοῦ Χοροῦ μας σ᾽ αὐτὸν τὸν διεθνοῦς ἀκτινοβολίας καλλιτεχνικὸ θεσμὸ προῆλθε ἀπὸ τὸν καλλιτεχνικὸ διευθυντὴ τοῦ Φεστιβάλ, λαμπρὸ ἐπιστήμονα μουσικολόγο καὶ συνθέτη, Δρα Σωτήριο Δεσπότη, στὸν ὁποῖο ἐκφράζονται καὶ δημοσίως θερμὲς εὐχαριστίες].
Τὸ πρόγραμμα τῆς ἐκδηλώσεως διαρθρώθηκε σὲ τρία μέρη: α) ἕνα πρῶτο εἰσαγωγικὸ μέρος μὲ ἀποσπάσματα ἀρχαιοελληνικῆς μουσικῆς καὶ σπάνιο δεῖγμα πολυφωνικῆς καταγραφῆς ψαλμοῦ ἀπ᾽ τὴν βυζαντινὴ περίοδο, β) ἕνα δεύτερο -κύριο- μέρος μὲ ψαλτικὸ ρεπερτόριο ἀναφερόμενο στὴν ἀρχὴ τῆς Ἰνδίκτου, στὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Θεολόγο καὶ στὴν ψαλτικὴ παράδοση τῆς Πατμου, καὶ γ) ἕνα τελευταῖο -τρίτο- μέρος μὲ μικρασιάτικα τραγούδια
Μὲ τὸν Χορὸ συνέπραξαν ὡς μονοφωνάρηδες-ψάλτες καὶ ὡς τραγουδιστὲς (στὸ γ´ μέρος τοῦ προγράμματος), ὁ ὀτρηρὸς μουσικολόγος – ἐπικ. Καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων καὶ ἐξοχος ἑρμηνευτὴς Νίκος Ἀνδρίκος καὶ ὁ καλλιφωνότατος λαμπαδάριος τῆς Ἁγίας Εἰρήνης Αἰόλου Γιάννης Τσιοτσιόπουλος. Ὑπεύθυνος γιὰ τὴν συγκρότηση τῆς ὀρχήστρας ἦταν ὁ ἐξαίρετος μουσικός, ἐκ τῶν παλαιοτέρων μελῶν τοῦ Χοροῦ τῶν Ἰλισιωτῶν Ψαλτῶν, Χάρης Παπανικολάου (οὔτι), πλαισιωμενος ἀπὸ τὸν δεξιοτέχνη καὶ σπουδαῖο μουσικοδιδάσκαλο Ἀνδρέα Σκάνδαλο (κανονάκι), τὸν Σωτήρη Σκάνδαλο (τσέλο), τὸν Σπῦρο Γιατρᾶ (κιθάρα) καὶ τὸν Χαραλάμπη Καρατζόγιαννη (κρουστά).
Τὴν ἐκδήλωση παρουσίασε ἡ δημοσιογράφος Βίκυ Φλέσσα, κατὰ τὸ ἀκόλουθο ἀναλυτικὸ πρόγραμμα:
α) Μελωδήματα –Σπαράγματα μουσικὰ ἀρχαῖα καὶ βυζαντινὰ
• Ὕμνος στὴ Μοῦσα Μεσομήδους (2ος αἰ. μ.Χ.). Ἑρμηνεύει ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος
• «Ὅσον ζῇς φαίνου…», ἐπιτάφιο ἄσμα τοῦ Σεικίλου. Ἑρμηνεύει ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος
• «Αἰνεῖτε τὸν Κύριον…», δεῖγμα βυζαντινῆς πολυφωνίας, σύνθεση τοῦ Μανουὴλ Γαζῆ (15ος αἰ.) σὲ μεταγραφὴ τοῦ Μιχάλη Ἀδάμη († 2013), ἦχοι δ´ καὶ πλ. δ´. Ἑρμηνεύουν· ὁ Ἰωάννης Τσιοτσιόπουλος καὶ ὁ Παναγιώτης Δήμου
β) Ψάλματα – Ἀπηχήματα τῆς Πάτμου καὶ τῆς Σμύρνης
• «Εὐλόγησον τὸν στέφανον…», Κοινωνικὸν τῆς Ἰνδίκτου, μέλος Γεωργίου Κρητὸς († 1815), ἦχος πρῶτος ανανες
• «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ…», στίχοι τοῦ ‘ἀποκαλυπτικοῦ’ 18ου ψαλμοῦ, μέλος Γρηγορίου Στάθη, ἦχος λέγετος (Μονοφωνάρηδες· Σωτήριος Κουτσούρης, Σπῦρος Νικολακόπουλος, Δημήτριος Ἀχιλλεόπουλος)
• «Ρόδον τὸ ἀμάραντον – Τὸ μῆλον τὸ εὔοσμον…», οἱ α´ καὶ γ´ πόδες τοῦ ὀκτάηχου θεοτοκίου μαθήματος, μέλος Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης († 1887), ἦχος πρῶτος καὶ τρίτος (Καλοφωνάρης ὁ Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Ἁρματηλάτην Φαραὼ…- Τῶν λυπηρῶν ἐπαγωγαὶ…», ἡ α´ ὠδὴ τοῦ Μεγάλου Παρακλητικοῦ Κανόνος εἰς τὴν Θεοτόκον. Ὁ εἱρμὸς Ἁρματηλάτην Φαραὼ εἶναι ποίημα Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ († 749), τὰ τροπάρια τῆς Θεοτόκου τοῦ βασιλέως Θεοδώρου Β´ Δούκα τοῦ Λασκάρεως († 1258). Τὸ σύντομο εἱρμολογικὸ μέλος ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ Πέτρου Βυζαντίου († 1808) μὲ καλλωπισμοὺς τοῦ Γρηγορίου Στάθη καὶ τὸ (ἀργὸ) μέλος τῆς Καταβασίας τοῦ Ἰωάννου Πρωτοψάλτου († 1866). Ἦχος πλάγιος τοῦ τετάρτου νανα (Μονοφωνάρηδες· Σπῦρος Γιατρᾶς & Βασίλης Νικολακόπουλος)
• «Εὐαγγελιστὰ Ἰωάννη…», δοξαστικὸν τῶν αἴνων τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, μέλος Γερμανοῦ ἀρχιερέως Νέων Πατρῶν (β´ ἥμισυ τοῦ 17ου αἰ.) [αὐτόγραφος κώδικας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πάτμου 930, τοῦ ἔτους 1665, φφ. 53β-54α] κατ᾽ ἐξήγησιν Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος († 1840) [κώδικας ΕΒΕ-ΜΠΤ 750, φ. 147α-β], ἦχος πλάγιος τοῦ τετάρτου νεαγιε (Κανονάρχης· Κωνσταντῖνος Κωνσταντινάκης)
• «Ἀλληλουιάριον», “τῆς ἀγάπης” λεγόμενον, μὲ στίχους ἀπ᾽ τὴν Καινὴ Διαθήκη (Α΄ Κορ. 14,1· Α΄ Ἰω. 4,15), μέλος Γρηγορίου Στάθη, ἦχος πλάγιος τοῦ πρώτου πεντάφωνος ανεανες
• «Ἄξιόν ἐστιν…», μεγαλυνάριον θεοτοκίον ψαλλόμενον εἰς τὴν θείαν Λειτουργίαν τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, μέλος Γρηγορίου Ἀναστασίου, ἦχος δεύτερος νεανες (Μονοφωνάρηδες· Λεωνίδας Ἠλιόπουλος & Παναγιώτης Δήμου)
• «Τὸ ὄμμα τῆς καρδίας μου…», εἱρμὸς καλοφωνικός, μέλος Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης († 1887), ἦχος πλάγιος τοῦ δευτέρου (Καλοφωνάρης ὁ Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον…», πασαπνοάριον τοῦ Ὄρθρου, μέλος παπαδικὸ – καλοφωνικὸ Πέτρου Λαμπαδαρίου τοῦ Πελοποννησίου († 1778) [ΒΚΨ: Ἀρχεῖον Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, Φάκελος Δ´, Τετράδιο 100, χφ. Πέτρου Βυζαντίου «… συνετέθη παρὰ τοῦ δομεστίκου Πέτρου ἐν τῇ μεγίστῃ νόσῳ» (δηλαδὴ μεταξὺ 1765 καὶ 1770)] κατ᾽ ἐξήγησιν Κωνσταντίνου Νικολακόπουλου, ἦχος τέταρτος αγια
• «Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου…», στίχος ψαλλόμενος εἰς τὴν ἀρτοκλασίαν, μέλος τῆς ψαλτικῆς παραδόσεως τῆς Πάτμου, καταγραφὴ Γρηγορίου Στάθη, ἦχος πλάγιος τοῦ πρώτου τριφωνῶν ανεανες
γ) Ἄσματα – Ἀντίλαλοι τῆς Μικρασίας
• «Δὲν εἶν᾽ αὐγὴ νὰ σηκωθῶ», τραγούδι τῆς μικρασιατῶν προσφύγων (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Σὰν τὰ μάρμαρα τῆς Πόλης», Μικρᾶς Ἀσίας (Τραγούδι· Νίκος Ἀνδρίκος)
• «Σὰν πᾶς στὰ ξένα», Μικρᾶς Ἀσίας καὶ Δωδεκανήσων (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Γιαννούλα Τσανακαλιώτισσα», Μικρᾶς Ἀσίας καὶ Θράκης (Τραγούδι· Γιάννης Τσιοτσιόπουλος)
• «Σωκιανή», Σμύρνης (Τραγούδι· Νίκος Ἀνδρίκος)