Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει (ή αν έχει κάπου σχολιαστεί) ότι το δοξαστικό αυτό έχει μια ασυνήθιστη αίσθηση τονικού ρυθμού σε σχέση με άλλα. Οι πιο πολλοί στίχοι (και πάντως όλα τα τμήματα μετά την επαναλαμβανόμενη ικεσία «δός μοι τοῦτον τὸν ξένον») έχουν α) συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών (12-14), β) συμμετρική κίνηση του τόνου (ένα είδος χαλαρού ανάπαιστου (υυ_, π.χ. τὸν ἐκ βρέ|φους τῷ κό||σμῳ) και γ) σχεδόν απαράβατη παροξυτονία του στίχου.
Σημειώνω με χρώμα τους στίχους στους οποίους παρατηρείται το παραπάνω μετρικό σχήμα.
ΥΓ Το ότι η φράση [ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ] διασπά αυτό το μετρικό σχήμα δημιουργεί υπόνοιες παρεμβολής· ωστόσο είναι εμφανής η νοηματική σύνδεση κρύψω ἐν τάφῳ - τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι.
Σημειώνω με χρώμα τους στίχους στους οποίους παρατηρείται το παραπάνω μετρικό σχήμα.
Τὸν ἥλιον κρύψαντα τὰς ἰδίας ἀκτίνας,
καὶ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ διαρραγέν, τῷ τοῦ Σωτῆρος θανάτῳ,
ὁ Ἰωσὴφ θεασάμενος, προσῆλθε τῷ Πιλάτῳ καὶ καθικετεύει λέγων·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ὁμόφυλοι μισοῦντες θανατοῦσιν ὡς ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τὸ ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὅστις οἶδεν ξενίζειν τοὺς πτωχούς τε καὶ ξένους·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
[ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ] ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ἡ Μήτηρ καθορῶσα νεκρωθέντα ἐβόα·
Ὦ Υἱὲ καὶ Θεέ μου, εἰ καὶ τὰ σπλάγχνα τιτρώσκομαι,
καὶ καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορῶσα,
ἀλλὰ τῇ σῇ ἀναστάσει θαρροῦσα μεγαλύνω.
Καὶ τούτοις τοίνυν τοῖς λόγοις δυσωπῶν τὸν Πιλᾶτον
ὁ εὐσχήμων λαμβάνει τοῦ Σωτῆρος τὸ σῶμα,
ὃ καὶ φόβῳ ἐν σινδόνι ἐνειλήσας καὶ σμύρνῃ,
κατέθετο ἐν τάφῳ
τὸν παρέχοντα πᾶσι ζωὴν αἰώνιον καὶ τὸ μέγα ἔλεος.
καὶ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ διαρραγέν, τῷ τοῦ Σωτῆρος θανάτῳ,
ὁ Ἰωσὴφ θεασάμενος, προσῆλθε τῷ Πιλάτῳ καὶ καθικετεύει λέγων·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ὁμόφυλοι μισοῦντες θανατοῦσιν ὡς ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τὸ ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὅστις οἶδεν ξενίζειν τοὺς πτωχούς τε καὶ ξένους·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
[ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ] ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
ὃν ἡ Μήτηρ καθορῶσα νεκρωθέντα ἐβόα·
Ὦ Υἱὲ καὶ Θεέ μου, εἰ καὶ τὰ σπλάγχνα τιτρώσκομαι,
καὶ καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορῶσα,
ἀλλὰ τῇ σῇ ἀναστάσει θαρροῦσα μεγαλύνω.
Καὶ τούτοις τοίνυν τοῖς λόγοις δυσωπῶν τὸν Πιλᾶτον
ὁ εὐσχήμων λαμβάνει τοῦ Σωτῆρος τὸ σῶμα,
ὃ καὶ φόβῳ ἐν σινδόνι ἐνειλήσας καὶ σμύρνῃ,
κατέθετο ἐν τάφῳ
τὸν παρέχοντα πᾶσι ζωὴν αἰώνιον καὶ τὸ μέγα ἔλεος.
ΥΓ Το ότι η φράση [ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ] διασπά αυτό το μετρικό σχήμα δημιουργεί υπόνοιες παρεμβολής· ωστόσο είναι εμφανής η νοηματική σύνδεση κρύψω ἐν τάφῳ - τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι.