Μαρτυρικὰ Στιχηρὰ Παρακλητικῆς

[Manolas]

Ὡς γνωστὸν, στὴν Παρακλητικὴ βρίσκονται καθ' ἑκάστην (πλὴν τοῦ Σαββάτου ἑσπέρας) στιχηρὰ μαρτυρικὰ στὰ ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ. Τὸ μαρτυρικὸ ποὺ ὑπάρχει τὴν Κυριακὴ ἑσπέρας στὰ ἀπόστιχα, συμπίπτει μὲ αὐτο τῆς Πέμπτης ἑσπέρας. Ἐπίσης ὑπάρχουν στιχηρὰ μαρτυρικὰ καὶ τὴν Τρίτη, Τετάρτη καὶ Πέμπτη ἑσπέρας. Ἡ ἀπορία μου εἶναι ἡ ἐξῆς: τὸ μαρτυρικὸ στὰ ἀπόστιχα τῆς Κυριακῆς καὶ Πέμπτης ἑσπέρας, ὀνομάζεται α΄ ἢ δ΄ μαρτυρικό; στὴν ''Παρακλητική'' τοῦ Τριωδίου πάντως, φαίνεται νὰ εἶναι τὸ πρώτο. Ἐπίσης, οἱ παλαιές χειρόγραφες Παρακλητικές, παρουσιάζουν τὸ ἴδιο ''μπέρδεμα'' μὲ τὴν σημερινή;

 

[MTheodorakis]

Ὀνομάζεται α'. Οἱ χειρόγραφες παρακλητικὲς τοῦ ιδ' αἰ. ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὶς ἔντυπες ἔχουν τὴν ἴδια κατανομή.

Οἱ παλαιὲς ἔχουν ὅλα μαζὶ τὰ 4 μαρτυρικὰ τοῦ ἑσπερινοῦ καὶ ὅλα μαζὶ τὰ 4 τοῦ ὄρθρου.

 

[Manolas]

τὴν Παρασκευὴ ἑσπέρας στὴν περίοδο τοῦ πλ.δ΄ ἤχου, παρουσιάζεται τὸ ἴδιο μαρτυρικὸ στιχηρὸ στὰ ἑσπέρια καὶ στὰ ἀπόστιχα ''Μάρτυρες Κυρίου, πάντα τόπον...''. Δὲν θὰ ἔπρεπε στὰ ἑσπέρια νὰ ἀναγράφεται τὸ στιχηρὸ ''Μάρτυρες Κυρίου, ἱκετεύσατε...''. Πρόκειται περὶ ἀβλεψίας, καθότι ἔχουν τὴν ἴδια ἀρχή;

 

[Manolas]

ἐπίσης, στὰ μαρτυρικὰ τοῦ γ΄ ἤχου ὑπάρχει ἕνα μπέρδεμα στὴν Παρακλητικὴ τοῦ Τριωδίου. Τὸ α΄ μαρτυρικὸ ''Μεγάλη τοῦ Σταυροῦ σου Κύριε...'' τοποθετείται τελευταῖο. Δὲν εἶναι ὅμως αὐτὸ τὸ α΄ μαρτυρικὸ στιχηρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ, ἀφοῦ ψάλλεται τὴν Κυριακὴ καὶ τὴν Πέμπτη ἑσπέρας στὰ ἀπόστιχα;

 

[MTheodorakis]

τὴν Παρασκευὴ ἑσπέρας στὴν περίοδο τοῦ πλ.δ΄ ἤχου, παρουσιάζεται τὸ ἴδιο μαρτυρικὸ στιχηρὸ στὰ ἑσπέρια καὶ στὰ ἀπόστιχα ''Μάρτυρες Κυρίου, πάντα τόπον...''. Δὲν θὰ ἔπρεπε στὰ ἑσπέρια νὰ ἀναγράφεται τὸ στιχηρὸ ''Μάρτυρες Κυρίου, ἱκετεύσατε...''. Πρόκειται περὶ ἀβλεψίας, καθότι ἔχουν τὴν ἴδια ἀρχή;

Ναί. Τὰ λάθη εἶναι πολλά. Καὶ τοῦ π. Leo καὶ τῶν ἐντύπων.

Ἐπειδὴ τὸ ΤΑΣ κεφ. στ' καὶ τὰ Ἀπορούμενά του κεφ. 94 εἶναι πολύπλοκα, ὅσο καὶ μοναδικὰ γιὰ τὴν τάξη τοῦ Σαββάτου, οἱ ἐκδότες τῆς Παρακλητικῆς ἀπὸ τὸ 1522 ἔκαναν αὐτό ποὺ μποροῦσαν ἐξυπακούοντας τὴν ἀναφορὰ στὸ καθολικὸ τυπικό, τὸ ΤΑΣ.

Τὰ λειτουργικὰ βιβλία δὲν εἶναι τυπικό. Τὸ τυπικὸ εἶναι τὸ κυριότερο λειτουργικὸ βιβλίο, τὸ ὁποῖο συντονίζει ὅλα τὰ ὑπόλοιπα. Μὲ αὐτὸν τὸν γνώμονα ἐπιλέγουμε καὶ διατάσσομε τὰ τροπάρια τῆς ἀπαιτητικῆς ἀκολουθίας τοῦ Σαββάτου.



Ὅταν εἶναι Θεὸς Κύριος στὰ ἑσπέρια ψάλλομε μόνο τοῦ Μηναίου, ἐνῶ στὰ ἀπόστιχα τὰ β', γ' καὶ δ' ἑσπέρια μαρτυρικά:

Μάρτυρες Κυρίου, ἱκετεύσατε τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ αἰτήσασθε ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν, πλῆθος οἰκτιρμῶν, καὶ τὸν ἱλασμόν, τῶν πολλῶν παραπτωμάτων δεόμεθα.

Οἱ Μάρτυρές σου Κύριε, ἐπιλαθόμενοι τῶν ἐν τῷ βίῳ, καταφρονήσαντες καὶ τῶν βασάνων, διὰ τὴν μέλλουσαν ζωήν, ταύτης κληρονόμοι ἀνεδείχθησαν· ὅθεν καὶ Ἀγγέλοις συναγάλλονται. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, δώρησαι τῷ λαῷ σου τὸ μέγα ἔλεος.

Εἴ τις ἀρετή, καὶ εἴ τις ἔπαινος, πρέπει τοῖς ἁγίοις· ξίφεσι γὰρ ἔκλιναν τοὺς αὐχένας, διὰ σὲ τὸν κλίναντα οὐρανοὺς καὶ καταβάντα, ἐξέχεαν τὸ αἷμα αὐτῶν, διὰ σὲ τὸν κενώσαντα ἑαυτόν, καὶ μορφὴν δούλου λαβόντα, ἐταπεινώθησαν ἕως θανάτου, τὴν πτωχείαν σου μιμούμενοι. Ὧν ταῖς εὐχαῖς, κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου, ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς.





Σὲ Ἀλληλούια στὰ ἑσπέρια ψάλλουμε 3 τοῦ Μηναίου καὶ τὰ α', β' καὶ γ' ἑσπέρια μαρτυρικά::

Μάρτυρες Κυρίου, πάντα τόπον ἁγιάζετε, καὶ πᾶσαν νόσον θεραπεύετε, καὶ νῦν πρεσβεύσατε, ῥυσθῆναι τῶν παγίδων τοῦ ἐχθροῦ, τὰς ψυχὰς ἡμῶν δεόμεθα.

Μάρτυρες Κυρίου, ἱκετεύσατε τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ αἰτήσασθε ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν, πλῆθος οἰκτιρμῶν, καὶ τὸν ἱλασμόν, τῶν πολλῶν παραπτωμάτων δεόμεθα.

Οἱ Μάρτυρές σου Κύριε, ἐπιλαθόμενοι τῶν ἐν τῷ βίῳ, καταφρονήσαντες καὶ τῶν βασάνων, διὰ τὴν μέλλουσαν ζωήν, ταύτης κληρονόμοι ἀνεδείχθησαν· ὅθεν καὶ Ἀγγέλοις συναγάλλονται. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, δώρησαι τῷ λαῷ σου τὸ μέγα ἔλεος.



Στὰ ἀπόστιχα τὸ δ' μαρτυρικό:

Εἴ τις ἀρετή, καὶ εἴ τις ἔπαινος, πρέπει τοῖς ἁγίοις· ξίφεσι γὰρ ἔκλιναν τοὺς αὐχένας, διὰ σὲ τὸν κλίναντα οὐρανοὺς καὶ καταβάντα, ἐξέχεαν τὸ αἷμα αὐτῶν, διὰ σὲ τὸν κενώσαντα ἑαυτόν, καὶ μορφὴν δούλου λαβόντα, ἐταπεινώθησαν ἕως θανάτου, τὴν πτωχείαν σου μιμούμενοι. Ὧν ταῖς εὐχαῖς, κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου, ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς.

καὶ τὰ δύο νεκρώσιμα ἰδιόμελα.

 

[MTheodorakis]

ἐπίσης, στὰ μαρτυρικὰ τοῦ γ΄ ἤχου ὑπάρχει ἕνα μπέρδεμα στὴν Παρακλητικὴ τοῦ Τριωδίου. Τὸ α΄ μαρτυρικὸ ''Μεγάλη τοῦ Σταυροῦ σου Κύριε...'' τοποθετείται τελευταῖο. Δὲν εἶναι ὅμως αὐτὸ τὸ α΄ μαρτυρικὸ στιχηρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ, ἀφοῦ ψάλλεται τὴν Κυριακὴ καὶ τὴν Πέμπτη ἑσπέρας στὰ ἀπόστιχα;

Ναί αὐτό εἶναι τὸ α'.

Τὸ ἔντυπο τριῴδιο ἀντλεῖ ἀπὸ μιὰ οἰκογένεια χειρόγραφης παρακλητικῆς, ποὺ δὲν ἐπικράτησε, οὔ τε χρειάζεται νὰ ἐπανέλθει. Διαφοροποιεῖται καὶ στὴ σειρὰ τῶν κατανυκτικῶν στιχηρῶν τοῦ δ' ἤχου.


Ἡ παρακλητικὴ ποὺ ἐντάσσεται στὸ παράρτημα τοῦ Τριῳδίου διαφέρει μερικῶς ἀπὸ τὴ σημερινὴ παρακλητική. «Αἱ ἐν τῇ παρακλητικῇ γραφαὶ τῶν ὕμνων τούτων εἶναι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὀρθότεραι τῶν ἐν τῷ τριῳδίῳ...Ὡς θετοκίον τῶν καθισμάτων τῆς α’ στιχολογίας» τῶν Σαββάτων τῶν ἤχων β’, πλ. α’, πλ. β’ καὶ πλ. δ’ τίθεται ἄλλο, ἐκτὸς τὸ ὀρθὸ α’ (π. Κ. Παπαγιάννη Διορθώσεις καὶ παρατηρήσεις εἰς τὸ τριῴδιον τ. 1 σ. 218). Δὲν γνωρίζω ἄλλες σχετικὲς ἔρευνες.

Γιὰ τοὺς ἤχους α’-γ’ τροπάρια διαφορετικὰ ἀπὸ τὴν Παρακλητική:

1) Σάββατο α’ ἤχου: νεκρώσιμο κάθισμα καὶ θεοτοκίο αἴνων.

2) Τετάρτη β’ ἤχου: σταυρώσιμο κάθισμα.

3) Παρασκευὴ β’ ἤχου: μαρτυρικό.

4) Σάββατο β’ ἤχου: νεκρώσιμο κάθισμα καὶ θεοτοκίο ἀποστίχων.

5) Δευτέρα γ’ ἤχου: μαρτυρικό.

6) Τρίτη γ’ ἤχου: κατανυκτικὸ κάθισμα.

7) Πέμπτη πρωί: κάθισμα ἀποστολικό καὶ θεοτοκίο.

8) Παρασκευὴ πρωί: θεοτοκίο.

9) Σάββατο γ’ ἤχου: μαρτυρικό.