Λειτουργικά ἐκδοθέντα ὑπὸ Ἰακώβου Ναυπλιώτου

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ἀπὸ τὸ ἐγχειρίδιο Ἰακώβου Ναυπλιώτου, Φόρμιγξ, Κωνσταντινούπολις 1896, σ. 224-232, τὰ παρακάτω λειτουργικὰ, μοναδικὴ ἱστορικὴ μαρτυρία πρὸς γνῶσιν καὶ ἴσως συμμόρφωσιν.

Τὸ βιβλίο ὁλόκληρο, εὐγενικὴ προσφορὰ ἀπὸ τὸν Ἐμμ. Γιαννόπουλο ἐδῶ.
 

Attachments

  • Patriarxika Leitourgika.pdf
    291.9 KB · Views: 889
Last edited by a moderator:

ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Παλαιό Μέλος
Ο κλέψας του κλέψαντος, ή σύμπτωση; (σατανική πάντως, δεν μπορούμε να την πούμε:D)
Θα ρωτήσω τον πατριώτη μου μουσικολογιώτατο κ. Γ. Αγγελινάρα...

Οι σελίδες που επισυνάπτονται είναι από την "Νέα Ανθολογία" του Εμμ. Βαμβουδάκη, ο οποίος στις τελευταίες σελίδες καταχώρησε αρμονικά μαθήματα.
Σας παρακαλώ πολύ να ρίξετε μια ματιά στα λειτουργικά του Μάρκου Βασιλείου στη Φόρμιγγα του Ι. Ναυπλιώτη (στο προηγούμενο μήνυμα σελ.228) και στην πρώτη φωνή των Λειτουργικών του Παχτίκου
Τόση ταύτιση ... εμπνεύσεων;
Όποιος ξεμπερδέψει το μυστήριο κερδίζει ... μια τσίχλα ... νηστίσιμη:D
 

Attachments

  • Λειτουργικά Γ. Παχτίκου.pdf
    845 KB · Views: 426

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ο κλέψας του κλέψαντος, ή σύμπτωση; (σατανική πάντως, δεν μπορούμε να την πούμε:D)
Θα ρωτήσω τον πατριώτη μου μουσικολογιώτατο κ. Γ. Αγγελινάρα...

Οι σελίδες που επισυνάπτονται είναι από την "Νέα Ανθολογία" του Εμμ. Βαμβουδάκη, ο οποίος στις τελευταίες σελίδες καταχώρησε αρμονικά μαθήματα.
Σας παρακαλώ πολύ να ρίξετε μια ματιά στα λειτουργικά του Μάρκου Βασιλείου στη Φόρμιγγα του Ι. Ναυπλιώτη (στο προηγούμενο μήνυμα σελ.228) και στην πρώτη φωνή των Λειτουργικών του Παχτίκου
Τόση ταύτιση ... εμπνεύσεων;
Όποιος ξεμπερδέψει το μυστήριο κερδίζει ... μια τσίχλα ... νηστίσιμη:D

Νὰ συμπληρώσω ὅτι ἡ Νέα Ἀνθολογία ἐκδίδεται τὸ 1921. Βλ.κι ἐδῶ.
 

ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Παλαιό Μέλος
Επειδή μάσησα το έπαθλο,:D παραθέτω τέσσερις χρονολογίες:
Βασιλείου: 1856-1919
Παχτίκος: 1869-1916
Συμπέρασμα:ΟΥΔΕΝ! Μόνο το ότι ήταν σύγχρονοι... 13 χρονάκια διαφορά, και αιωρείται η .... δολιο-φθορά.:D:D:D
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Σημασία έχει ποιος πρόλαβε κ τα "εξέδωσε" πρώτος κ άρα τα "βάπτισε" δικά του!:wink::D
Η πατρότητα μπορεί να μην ανήκει σε κανέναν από τους δύο (ή κ στους δύο!).

ΥΓ1. Ως πατριαρχικός υπάλληλος (όχι ψάλτης..), ο Μ.Βασιλείου είχε αναμφισβήτητα μεγάλη "πρόσβαση" στο Πατριαρχικό τυπογραφείο..:rolleyes:
ΥΓ2. Υποψίες υπάρχουν κ για τα "Πατριαρχικά" σε πλ.Α.
 
Last edited:

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Προς τον αγαπητό Δομέστικο, κ τον συντονιστή ενότητας :
Νομίζω πως θα ήταν ίσως ορθότερο να διορθωθεί ο τίτλος ως εξής: Λειτουργικά εκδοθέντα υπό Ι.Ναυπλιώτου.
Το γεγονός ότι εκδίδονται στο πατριαρχικό τυπογραφείο, από Δομέστικο της ΜΧΕ , κ αποκαλούνται "αρχαία" ή είναι συντεθειμένα από τ.Πρωτοψάλτη της ΜΧΕ κ από πατριαρχικό υπάλληλο (φερόμενο, τουλάχιστον, ως συνθέτη..) δεν τα καθιστά αυτόχρημα "Λειτουργικά της ΜΧΕ" με την στενή έννοια του όρου.
Ούτε σίγουροι μπορούμε να είμαστε πως ψάλλονταν (έτσι ή/και συχνά) εντός του Πατριαρχείου, ούτε "αξιώσεις" Πατριαρχικές εγείρουν (πχ "κατά το ύφος της ΜΧΕ"). Τ᾽ότι δημοσιεύονται στο περιθώριο (Παράρτημα) συλλογής σχολικών ασμάτων μάλιστα επηρεασμένων από την Ευρωπαϊκή μουσική, θα πρέπει σίγουρα να μας προβληματίσει περισσότερο (όχι αναγκαστικά αρνητικά:wink:)..
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Το γεγονός ότι εκδίδονται στο πατριαρχικό τυπογραφείο, από Δομέστικο της ΜΧΕ , κ αποκαλούνται "αρχαία" ή είναι συντεθειμένα από τ.Πρωτοψάλτη της ΜΧΕ κ από πατριαρχικό υπάλληλο (φερόμενο, τουλάχιστον, ως συνθέτη..) δεν τα καθιστά αυτόχρημα "Λειτουργικά της ΜΧΕ" με την στενή έννοια του όρου.

Ὁ τίτλος ἀπὸ μέρους μου ἄλλαξε.

Ἐπιτρέψτε μου ὄμως νὰ προσθέσω ὅτι τὰ παραπάνω ἐπιχειρήματά σας μᾶλλον συνηγοροῦν πρὸς τὴν ἀντίθετη ἄποψη, πὼς πιθανῶς ἐκτελοῦνταν στὴν ΜΧΕ.

Ἐπίσης, ὅτι δημοσιεύονται ἐν εἴδει παραρτήματος, δὲν νομίζω ὅτι ξενίζει πολὺ, διότι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὸ τύπωμα μουσικῶν βιβλίων δὲν ἦταν καὶ τὸ πιὸ εὔκολο πράγμα. Συνεπῶς, ὁ καθένας ἄρπαζε ὅποια εὐκαιρία τοῦ παρουσιαζόταν γιὰ δημοσίευση.

Εὐχαριστῶ πάντως γιὰ τὴν ὑπόδειξη καὶ Καλὴ Σαρακοστή.
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
... Οι σελίδες που επισυνάπτονται είναι από την "Νέα Ανθολογία" του Εμμ. Βαμβουδάκη,...

Οι υπόλοιπες σελίδες από το βιβλίο αυτό είναι πολλές για να επισυναφθούν κι αυτές; :)
 

ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Παλαιό Μέλος
Το βιβλίο έχει 528 σελίδες.... Τα αρμονικά μαθήματα 19...
Εκτός αυτών που επισύναψα δεν έχω σκανάρει άλλες...
Για τις 19 το συζητούμε.... για τις 528 ..... με συγχωρείτε αλλά δεν ....
Ν
 

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής
για τις 528 ..... με συγχωρείτε αλλά δεν ....

Εσείς συγχωρεμένος, μετά πολλών ευχαριστιών ασφαλώς. Αλλά όλο και κάποιος θα υπάρχει να φέρει σε πέρας ένα τέτοιο ... θεάρεστο :) έργο.
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Ούτε σίγουροι μπορούμε να είμαστε πως ψάλλονταν (έτσι ή/και συχνά) εντός του Πατριαρχείου, ούτε "αξιώσεις" Πατριαρχικές εγείρουν (πχ "κατά το ύφος της ΜΧΕ").

...Ἐπιτρέψτε μου ὄμως νὰ προσθέσω ὅτι τὰ παραπάνω ἐπιχειρήματά σας μᾶλλον συνηγοροῦν πρὸς τὴν ἀντίθετη ἄποψη, πὼς πιθανῶς ἐκτελοῦνταν στὴν ΜΧΕ.


Συμφωνούμε!:wink:

Ερώτηση : στο Πατριαρχείο έψαλαν "από διφθέρας";

Ἐπίσης, ὅτι δημοσιεύονται ἐν εἴδει παραρτήματος, δὲν νομίζω ὅτι ξενίζει πολὺ, διότι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὸ τύπωμα μουσικῶν βιβλίων δὲν ἦταν καὶ τὸ πιὸ εὔκολο πράγμα. Συνεπῶς, ὁ καθένας ἄρπαζε ὅποια εὐκαιρία τοῦ παρουσιαζόταν γιὰ δημοσίευση.

Με εξαίρεση τα πιο "εκκλησιαστικά" Λειτουργικά του Ραιδεστηνού σε Β΄, τα "αρχαία" ως κ τα "νέα" (3/4) Λειτουργικά σε πλ.Δ΄ συγγενεύουν με τα σχολικά άσματα κ δεν αποκλείω, προσωπικά, να πρωτογράφτηκαν σε πεντάγραμμο (να "μεταφράσθηκαν" κ να "διορθώθηκαν" επί το εκκλησιαστικότερον)...Νομίζω πως η εν τω τέλει παράθεσή τους δεν είναι τυχαία ούτε άσχετη με τον όλο σκοπό της έκδοσης (βλ. Πρόλογο, Αναθηματικόν κ Επιγράμματα).
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Συμφωνούμε!:wink:

Ερώτηση : στο Πατριαρχείο έψαλαν "από διφθέρας";



Με εξαίρεση τα πιο "εκκλησιαστικά" Λειτουργικά του Ραιδεστηνού σε Β΄, τα "αρχαία" ως κ τα "νέα" (3/4) Λειτουργικά σε πλ.Δ΄ συγγενεύουν με τα σχολικά άσματα κ δεν αποκλείω, προσωπικά, να πρωτογράφτηκαν σε πεντάγραμμο (να "μεταφράσθηκαν" κ να "διορθώθηκαν" επί το εκκλησιαστικότερον)...Νομίζω πως η εν τω τέλει παράθεσή τους δεν είναι τυχαία ούτε άσχετη με τον όλο σκοπό της έκδοσης (βλ. Πρόλογο, Αναθηματικόν κ Επιγράμματα).

Δὲν διαφωνῶ καθόλου γιὰ τὸ πιθανῶς, ἄλλωστε τὸ ὑποστηρίζω. Σημειώνω ὅτι, τὸ ἐνδιαφέρον μου γιὰ τὶς συγκεκριμένες συνθέσεις δὲν ἀφορᾶ στὴν ἀπόδειξη πὼς αὐτὰ ἔψελναν στὴν ΜΧΕ, ἀλλὰ στὴν ὑπόδειξη πὼς -πιθανῶς- ἔψαλλαν κάτι ἀνάλογο, τουλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ τὴν μινιμαλιστικὴ σύνθεσή τους καὶ τὴν ἐπακόλουθη ἀπόδοση στὸ ἀναλόγιο. Καὶ βέβαια ἔτσι νὰ φανεῖ ἡ ἀπομάκρυνση τῶν σημερινῶν συνθέσεων κατὰ πλειοψηφία, ἀπὸ τὴν ἀρχικὴ προσέγγιση τοῦ περιβάλλοντος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ὅσον ἀφορᾶ τὰ λειτουργικά. Ὑποκειμενικὴ φυσικὰ γνώμη.

Καὶ βέβαια δὲν ἐπιθυμῶ ἐδῶ νὰ ὑπερτονίσω ἤ νὰ συσχετίσω τὴν χρήση τῶν λειτουργικῶν σὲ κλιτὸ, ποὺ μᾶλλον μὲ ἀπωθεῖ τὸ ἄκουσμά τους καὶ δὲν τὰ προτιμῶ (προσωπικὴ γνώμη).

Ὅσο γιὰ τὴν διφθέρα, δὲν ἀντιλέγω πὼς τὰ ἔλεγαν ἀπ᾿ ἔξω στὸ ναὸ, ὅμως γιὰ διδακτικοὺς σκοποὺς σὲ ἕνα διδακτικὸ ἐγχειρίδιο ὁ ἀείμνηστος Ἰάκωβος θεώρησε καλὸ νὰ προχωρήσει καὶ σὲ καταγραφὴ.

Εὐχαριστῶ.
 

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος

Δὲν διαφωνῶ καθόλου γιὰ τὸ πιθανῶς, ἄλλωστε τὸ ὑποστηρίζω. Σημειώνω ὅτι, τὸ ἐνδιαφέρον μου γιὰ τὶς συγκεκριμένες συνθέσεις δὲν ἀφορᾶ στὴν ἀπόδειξη πὼς αὐτὰ ἔψελναν στὴν ΜΧΕ, ἀλλὰ στὴν ὑπόδειξη πὼς -πιθανῶς- ἔψαλλαν κάτι ἀνάλογο, τουλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ τὴν μινιμαλιστικὴ σύνθεσή τους καὶ τὴν ἐπακόλουθη ἀπόδοση στὸ ἀναλόγιο. Καὶ βέβαια ἔτσι νὰ φανεῖ ἡ ἀπομάκρυνση τῶν σημερινῶν συνθέσεων κατὰ πλειοψηφία, ἀπὸ τὴν ἀρχικὴ προσέγγιση τοῦ περιβάλλοντος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ὅσον ἀφορᾶ τὰ λειτουργικά. Ὑποκειμενικὴ φυσικὰ γνώμη.

Σεβαστή, εξυπακούεται, η κάθε (αναπόφευκτα υποκειμενική:eek:) γνώμη!

Προσωπικά, είμαι ιδιαίτερα επιφυλακτικός στην διατύπωση αξιολογικών κρίσεων ή, φευ, στην εξαγωγή ("ασφαλών-αντικειμενικών") συμπερασμάτων για το τι ψαλλόταν ή δεν ψαλλόταν στη ΜΧΕ ή αλλού, βάσει του τί δημοσιεύθηκε, διασώθηκε, καταγράφτηκε ή μάς έγινε γνωστό. Τα περισσότερα απωλέσθηκαν ή δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας.

Ενδεικτικές γενικές (ρητορικές) ερωτήσεις :
1) τα Λειτουργικά του Ραιδεστηνού απάδουν στο περιβάλλον της ΜΧΕ ;
2) τα τρίσημα του Μάρκου Βασιλείου είναι επίσης μινιμαλιστικά ;
3) οι επιθεωρήσεις του Γ.Βιολάκη σε διάφορα Λειτουργικά πώς εξηγούνται ;
4) τα επτάφωνα σε πλ.Δ´ κ τα λεγόμενα "Πατριαρχικά" εκφράζουν την αρχική προσέγγιση του περιβάλλοντος της ΜΧΕ όσον αφορά τα Λειτουργικά ;
 
Last edited:

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Γιὰ τὰ ζητήματα ποὺ θίγετε, δυστυχῶς δὲν ἔχω ἐμβαθύνει ἀρκετὰ ὥστε νὰ μπορέσω νὰ διατυπώσω μιὰ, ὅσο γίνεται, τεκμηριωμένη ἄποψη.

Σὰν ψάλτης μόνο μπορῶ νὰ σᾶς ἐκφράσω τὴν ἄποψή μου, πὼς τουλάχιστον τὰ ἑπτάφωνα λειτουργικὰ πλ.δ΄ (τὰ λεγόμενα τοῦ Πρίγγου, ἄν ἐννοεῖτε αὐτὰ) ἀλλὰ καὶ ἄλλα παρόμοιά τους μεταγενέστερα καὶ σὲ ἄλλους ἤχους, δὲν θὰ αἰσθανόμουν καλὰ ἄν ἐξέφραζαν τὴν ἀρχικὴ προσέγγιση τοῦ περιβάλλοντος τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας.

Ὅταν ἀκούω τὶς σωζόμενες ἠχογραφήσεις τοῦ θαυμαστοῦ Ἰακώβου Ναυπλιώτου, ὅπως τὸ Δοξαστικὸ τῶν Πατέρων, δυσκολεύομαι πραγματικὰ νὰ ἀποδεχθῶ ὁρισμένα σημερινὰ πράγματα ἐν ὀνόματι τῆς παραδόσεως τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, στὴν ὁποία καὶ ὑπαγόμαστε ἐδῶ στὸ Βορρᾶ.

Ἐσεῖς βέβαια σίγουρα γνωρίζετε περισσότερα, καθὼς εἶστε γνώστης τῆς πατριαρχικῆς παράδοσης, ἑγὼ ἁπλὰ βρῆκα εὐκαιρία νὰ ἐκφράσω ἕναν προσωπικὸ ψαλτικὸ μου προβληματισμὸ ποὺ μὲ ἀπασχολεῖ καιρὸν τώρα.

Ἴσως θὰ πρέπει νὰ ἀνοίξει μιὰν ἐκτενέστερη συζήτηση γιὰ τὸ ζήτημα τῶν λειτουργικῶν, μολονότι γνωρίζω ὅτι σίγουρα θὰ ἀποτελέσει αἰτία διαμάχης στὸ forum. Τέλος πάντων ἴσως τύχει νὰ μοῦ κάνετε τὴν τιμὴ νὰ τὸ συζητήσουμε στό μέλλον διὰ ζώσης, ἄν τύχει, Κύριος οἶδε.

Εὐχαριστῶ.
 

dkalpakidis

Dimitrios Kalpakidis
Ἀπὸ τὸ ἐγχειρίδιο Ἰακώβου Ναυπλιώτου, Φόρμιγξ, Κωνσταντινούπολις 1896, σ. 224-232, τὰ παρακάτω λειτουργικὰ, μοναδικὴ ἱστορικὴ μαρτυρία πρὸς γνῶσιν καὶ ἴσως συμμόρφωσιν.

Εγώ δεν πολύ- κατάλαβα αυτό το περί συμμορφώσεως.
Ευχαριστώ.
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ἐννοοῦσα ἐπὶ τὸ ἁπλούστερον σὲ σχέση μὲ πολλὰ περίπλοκα -μελισματικῶς- σημερινὰ παραδείγματα.
 

Emmanouil Giannopoulos

Emmanouil Giannopoulos
Επειδή στα προηγούμενα μηνύματα αναφέρθηκαν θέματα σχετικά με τα λεγόμενα "λειτουργικά", σημειώνω τα παρακάτω:

Επί αιώνες δεν υπήρχε μελοποιημένη η Αγία Αναφορά σε ψαλτικά χειρόγραφα.
Επίσης, στις δεκάδες-εκατοντάδες εκδόσεις του 19ου αιώνα, πολλές από τις οποίες λέγονται «κλασσικές» και ανατυπώνονται αυτούσιες σήμερα, δεν υπάρχουν τέτοια μέλη.
Οι μεγάλοι μελοποιοί (π.χ. Δανιήλ πρωτοψάλτης, Πέτρος Πελοποννήσιος, Πέτρος Βυζάντιος, Γρηγόριος, Χουρμούζιος, Θεόδωρος Φωκαεύς, κ.ά.), το έργο των οποίων θεωρείται σταθμός για την ψαλτική, και ψάλλεται αυτούσιο ή με μικροαλλαγές μέχρι τις μέρες μας, δεν έγραψαν τέτοια μέλη σεβόμενοι την παράδοση αιώνων και υπακούοντας στην "γραμμή" της εκκλησίας.
Αυτά είναι αντικειμενικά γεγονότα και δεν επιδέχονται αμφισβήτησης.

[Ας μην μιλήσουμε για την Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου (10 φορές το χρόνο), είναι άλλη κουβέντα που μπορεί να γίνει αλλού.]

Πρώτες μελοποιήσεις "λειτουργικών" (sic) εμφανίζονται πολύ δειλά μετά τη Νέα Μέθοδο και πολύ σποραδικά (π.χ. Ονούφριος Βυζάντιος σε ήχο β'). Ουδαμού μαρτυρείται ότι ψάλλονταν ευρέως, και πάντως όχι στο πατριαρχείο. Έγραψα-ξέρουμε ότι κατά τον 19ο αιώνα εκδόθηκαν δεκάδες-εκατοντάδες μουσικά βιβλία. Εάν υπήρχαν άλλα διάφορα "λειτουργικά" και, κυρίως, εάν ψάλλονταν ευρέως, γιατί τίποτα δεν εκδόθηκε;
Στην έκδοση που ανέβασα, ο Ναυπλιώτης καταγράφει κατά τη δική του αντίληψη τα παλαιά σε πλ. δ' τα οποία υπάρχουν και σε άλλες σημαντικές εκδόσεις ως ψαλλόμενα στο πατριαρχείο και γενικότερα, αναφέρονται δε και αλλού ως απλά και παλαιά. Το εάν είναι όντως "αρχαία" ή όχι, προσωπικά δεν με απασχολεί, είμαι βέβαιος ότι είναι παλαιά, τα άκουσαν από τους δασκάλους τους οι ψάλτες του πατριαρχείου εκείνης της εποχής και τα παρέδωσαν στους επιγόνους τους έως και σήμερα. Ως νεαρός δομέστικος τότε, ο Ναυπλιώτης δεν θα εξέδιδε βέβαια κάτι που δεν ήταν όντως αυτό που στο βιβλίο ο ίδιος έγραψε ότι είναι. Στην περίπτωση αυτή θα είχε προβλήματα με τους παραπάνω και η αξιοπιστία του θα κατακρημνιζόταν. Δεν έγινε όμως αυτό, αντιθέτως ο Βιολάκης του ενεπιστεύθη λίγα χρόνια μετά την έκδοση του δικού του βιβλίου (Δοξαστάριο Πέτρου-εξήγηση Βιολάκη).
Ο Ναυπλιώτης περιλαμβάνει στην έκδοση αυτή και σύγχρονά του "λειτουργικά", του Ραιδεστηνού και του Μάρκου Βασιλείου, αλλά τούτο δεν σημαίνει ότι ψάλλονταν στο πατριαρχείο, αντιθέτως μάλιστα δεν αναφέρει τίποτα σχετικό, σε αντίθεση με τα του πλ. δ' στα οποία σαφώς και συγκεκριμένα γράφει. Η πατριαρχική τάξις ήταν πολύ αυστηρή, σε εκδόσεις του πατριαρχείου δεν υπήρχαν ποτέ τέτοιες συνθέσεις και η πατριαρχική εγκύκλιος ήταν πολύ πρόσφατη και δεν θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι ο Ραιδεστηνός, ο Βιολάκης, ο Ναυπλιώτης και γενικά οι πατριαρχικοί δεν την τηρούσαν. Άλλωστε, τα νέα μέλη αυτά του Ραιδεστηνού και του Βασιλείου δεν μαρτυρούνται πουθενά αλλού ως παράδοση ασματική του πατριαρχικού ναού, ούτε ο καταγραφεύς του Ναυπλιώτη, ο Βουδούρης, μας λέει κάτι τέτοιο, ούτε τα περιλαμβάνει στα έργα του.
Του Ραιδεστηνού ανήκουν στις ελάχιστες τέτοιες μελοποιήσεις εκείνης της εποχής, μπορεί βέβαια να ψάλθηκαν σποραδικά αλλού, αλλά έτερον-εκάτερον. Το γεγονός ότι δεν εκδόθηκαν σε άλλα βιβλία, επίσης κάτι λέει. Τα του Μάρκου Βασιλείου είναι σαφώς διαφορετικού ύφους, του γνωστού ύφους του μελοποιού τους, και εμπίπτουν και στην περίπτωση για την οποία μίλησα στο τελευταίο συνέδριο του ΙΒΜ. Δεν νομίζω να μπορούμε να πούμε ότι ψάλθηκαν στο πατριαρχείο, ή, πολύ περισσότερο, ότι απετέλεσαν τακτικό άκουσμα στον πατριαρχικό ναό.
Το ότι εκείνη την εποχή μπορεί να γράφτηκαν κάποια "λειτουργικά" από κάποιους (τότε νεωτερίζοντες σχετικά σε αυτό το πεδίο) και να μην εκδόθηκαν είναι σωστό. Υπάρχει όμως και το "γιατί". Ο βασικός λόγος (όσον αφορά στους κυριώτερους μουσικούς και δη τους πατριαρχικούς) δεν ήταν ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα έκδοσης (του Κανελλίδη και του Σαρανταεκκλησιώτου γιατί εκδόθηκαν;), αλλά η εδραία πεποίθησή τους ότι παρότι οι ίδιοι έγραψαν κάποια πράγματα, οφείλουν αυτοί και οι μαθητές τους να μείνουν προσηλωμένοι στα παλαιά αναντικατάστατα και πληρέστατα μελοποιήματα. Αυτό σαφώς μαρτυρείται για τον Γεώργιο Βιολάκη ο οποίος δεν εξέδωσε τα μελοποιήματά του γι᾿ αυτόν τον λόγο. Αυτό πίστευε και ο Πρίγγος και το έχω γράψει και εδώ στο Ψαλτολόγιον ως μαρτυρία του κυρ Αβραάμ Ευθυμιάδη. Αρνήθηκε να εκδόσει δική του "Λειτουργία" και παρέπεμψε στα παλαιά μέλη, λέγοντας ακόμη και για τα δικά του "λειτουργικά" ότι ουδέποτε τα έψαλε στο πατριαρχείο και ότι τα χρησιμοποιούσε στα πανηγύρια στον ελλαδικό χώρο...
Γενικότερα τώρα: Υπάρχουν οι μαρτυρίες του παλαιών πρωτοψαλτών και άλλων διακόνων των πατριαρχικών αναλογίων για το ότι δεν ψάλλονταν αργά η Αγία Αναφορά στον πατριαρχικό ναό και πάντως ότι δεν ψάλλονταν συνθέσεις νεώτερες οι οποίες σήμερα κατακλύζουν τα αναλόγια και θεωρούνται "γνήσια βυζαντινή μουσική" και τα τοιαύτα. Έχω αναφέρει μερικές τέτοιες σε γραπτά μου (Κωνσταντίνου Πρίγγου, Ελευθερίου Γεωργιάδη). Η πατριαρχική και ευρύτερα Κωνσταντινουπολίτικη παράδοση ήταν αυτή που περιγράφεται στην γνωστή εγκύκλιο και συνάδει με τις μαρτυρίες και τα στοιχεία που έγραψα παραπάνω και με αρκετά άλλα:

Επί πατριαρχείας Ιωακείμ του Γ΄ (έτος 1880):

«Εν δε τῇ ιερά λειτουργίᾳ απαγορεύονται, άμα τῃ εξόδῳ των Αγίων, αι μεγάλαι φωναί, και τα κρατήματα, και επιβάλλεται τους ψάλταις ίνα σιγώσι, μέχρι της εισόδου των λειτουργών εις το άγιον Βήμα, απαγορεύονται προς τούτοις και τα λεγόμενα λειτουργικά, ανταποκρίνονται δε τῷ ιερεί οι χοροί εν ταις εκφωνήσεσιν αυτού δια ταπεινής και ησύχου μονωδίας κατά το έθιμον της Μ. Εκκλησίας...».

Ειδικά η τελευταία φράση ξεκαθαρίζει το θέμα , όπως ακριβώς η λέξη "λεγόμενα" φανερώνει μία πλευρά του σκεπτικού: ούτε ο όρος ήταν σωστός και αποδεκτός από την επίσημη εκκλησία.

Λίγο παραπάνω στην ίδια εγκύκλιο γράφονται και τα εξής: «των δε νεωτέρων μελοποιημάτων, των εν διαφόροις εκδόσεσιν περιφερομένων, απαγορεύεται η χρήσις εν ταις ιεραίς εκκλησίαις, ως στερουμένων της απλότητος και του ευρύθμου, των χαρακτηριστικών της αρχαίας ιεράς ψαλμωδίας, δύνανται δε ταύτα να χρησιμεύωσι προς ιδιαιτέραν μελέτην

Ευρύτερα για τον 19ο αιώνα γράφει ο καθηγητής Γρηγ. Στάθης:
«Υπάρχει η γνήσια Βυζαντινή Μουσική αλλά οι περισσότεροι προτιμούν και διαδίδουν δικές τους συνθέσεις με αμφισβητήσιμη καλλιτεχνική αξία και αμφίβολη προέλευση. Η Βυζαντινή Μουσική αρχίζει να πάσχει, να αλλοιώνεται. Η αλλοίωση αυτή, για να γίνει πιο σαφής ο λόγος, αναφέρεται στην εισαγωγή πολλών φθορών και στην συχνή εναλλαγή τους και στην δημιουργία μικτών κλιμάκων εξ επιδράσεως της εξωτερικής μουσικής (των τουρκικών μακαμιών)· αναφέρεται ακόμα, ως ευνόητο, και στη προτίμηση αυτών των ″θέσεων εν σχέσει με τις παλαιές».

Σε άλλη πατριαρχική εγκύκλιο, το 1901, γράφεται για το θέμα:
«Έστω δε γνωστόν υμίν προς τούτοις ότι πάντα καθόλου τα κατά ποικίλους ήχους ψαλλόμενα λειτουργικά, Κύριε ελέησον, Παράσχου Κύριε κτλ. οριστικώς απαγορεύονται και οφείλετε (οι ιεροψάλτες) άρα χύμα, ως η αρχαία τάξις, αντιφωνείν ταις του ιερέως ή του διακόνου εκφωνήσεσιν».

Η συνέχεια κάποια άλλη στιγμή.
 
Last edited:

dimitrios.zaganas

Παλαιό Μέλος
Μερικές ερωτήσεις (προς γενικότερο προβληματισμό):
1) δεν υπήρχε μελοποιημένη Αναφορά = δεν διασώθηκε/καταγράφηκε;
2) δεν υπάρχουν/έγραψαν τέτοια μέλη = δεν διασώθηκαν/εξεδόθησαν τέτοια μέλη;
3) τα λειτουργικά σε πλ.Δ είναι όντως παλαιά (σύμφωνα κ με μεταγενέστερες μαρτυρίες) και (γι'αυτό) ψάλλονταν στο Πατριαρχείο (αναιρώντας τις ρητές επιταγές της Εγκυκλίου του 1880, αλλά κ της μεταγενέστερης του 1901);
4) τα των Ραιδεστηνού κ Μ.Βασιλείου ειναι νέα κ ως τέτοια αποκλείεται να ψάλλονταν στη ΜΧΕ ; Αν ναι, τότε γιατί συνετέθησαν κ εξεδόθησαν (=διαδόθησαν) από το πατριαρχικό τυπογραφείο ; Προς ιδιαιτέραν μελέτην κ αυτά;
5) Τ'ότι οι Γ.Βιολάκης κ Κ.Πρίγγος δεν εξέδωσαν (Λειτουργικά) σημαίνει πως δεν τα έψαλαν (εντός ή/και εκτός Πατριαρχείου);
6) Η Εγκύκλιος του 1880 (ως κ η του 1901) περιγράφει ή ψέγει την πατριαρχική κ ευρύτερα Κπολίτικη παράδοση;
 
Last edited:

neoklis

Νεοκλής Λευκόπουλος, Γενικός Συντονιστής

[...] Ευρύτερα για τον 19ο αιώνα γράφει ο καθηγητής Γρηγ. Στάθης:
«Υπάρχει η γνήσια Βυζαντινή Μουσική αλλά οι περισσότεροι προτιμούν και διαδίδουν δικές τους συνθέσεις με αμφισβητήσιμη καλλιτεχνική αξία και αμφίβολη προέλευση. Η Βυζαντινή Μουσική αρχίζει να πάσχει, να αλλοιώνεται. Η αλλοίωση αυτή, για να γίνει πιο σαφής ο λόγος, αναφέρεται στην εισαγωγή πολλών φθορών και στην συχνή εναλλαγή τους και στην δημιουργία μικτών κλιμάκων εξ επιδράσεως της εξωτερικής μουσικής (των τουρκικών μακαμιών)· αναφέρεται ακόμα, ως ευνόητο, και στη προτίμηση αυτών των ″θέσεων εν σχέσει με τις παλαιές»....

Σχετικό είναι και το παρακάτω απόσπασμα από το «Αναστασιματάριον Νέον τοῦ Διονυσίου Φωτεινού»:
[...] Τόδε ὑπάρχει σύνθεμα, ἐμοῦ Διονυσίου
ἐκ τῶν Πατρῶν τῆς Πόλεως, τοῦ Πελοπονησίου.
ὅπερ πρὸς χάριν γέγονε, τῶν φιλομούσων μόνων,
οἵτινες κρίνουσιν ὀρθῶς καὶ νόημα καὶ τόνον.
Τὸ ὕφος ἔχει σύντομον, ἐθρύθμους τὰς συνθέσεις,
τὸ μέλος κατὰ νόημα, μὲ φθορικάς τε θέσεις.
Μανθάνειν ἔξεστι λοιπόν, λογίοις καλοφώνοις,
ἀλλ’ οὗ τοῖς ἀμαθέσι δέ, ἅμα καὶ κακοφώνοις.[...]

Και επίσης από το «ΔΟΞΑΣΤΙΚΑΡΙΟΝ ΝΕΟΝ» του ιδίου (από τον πρόλογο του Αναστασιματαρίου) :
[...] ΔΟΞΑΣΤΙΚΑΡΙΟΝ ΝΕΟΝ, [...]. Συντεθὲν καθ’ ὕφος ἐννοηματικόν, εὔρυθμον καὶ φθορικόν.
 

Emmanouil Giannopoulos

Emmanouil Giannopoulos
Πράγματι, έχω δημοσιεύσει την πληροφορία αυτή, προερχόμενη από χφφ και από δημοσίευση του φίλου N. Gheorghita, στο:

«Σῶσον με θεολογοῦντα Σε.
Ἡ μελωδικὴ ἔνδυση τῆς ὑμνογραφίας στὸ νέο στιχηραρικὸ γένος μελοποιίας», Β’ Συνέδριο Ιδρ. Βυζ. Μουσικολογίας, Αθήνα 15-19/10/2003. Στη σ. 350-351 των Πρακτικών.

Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://users.auth.gr/mangian
 
Top