Αλλαγή βάσης στα μακάμια ΔΕ γίνεται (αλλοιώς θα άλλαζε και η ονομασία τους), τουλάχιστον στη γραφή. Έτσι η γραφή Πρίγγου Κε-Κε παραπέμπει στα 4 μακάμια που πρότεινα προηγουμένως.
Αγαπητέ Johnsteff,
συγγνώμη, αλλά τώρα κατάλαβα γιατί έχετε δυσκολία να κατατάξετε τα λειτουργικά αυτά σε ένα μακάμι. Θεωρείτε πως οι ανατολίτες κάθε μακάμι το λένε από μία βάση. Μπορώ να σας πληροφορήσω με σιγουριά πως αυτό στην πράξη δεν ισχύει. Έτσι σας έχω μερικά παραδείγματα για να υποστηρίζω την άποψή μου πως τα λειτουργικά αυτά είναι καθαρά κατά το μακάμ Κιουρδί μετατιθεμένο στο κάτω Κε.
1. όταν έκανα με το κανονάκι μάθημα ένα Πεσρέφι σε μακάμι Σεγκιάχ (Segâh Peşrev-Beste Neyzen Yusuf Paşa) ο δάσκαλός μου, μου είπε να ψάξω στο YouTube για να βρω εκτελέσεις από τούρκους και να ακούσω πως το παίζανε. Βρήκα τρεις που μου άρεσαν από τη κρατική τούρκικη τηλεόραση, στις οποίες κάθε ορχήστρα εκτελούσε το μάθημα από διαφορετική βάση. Η επιγραφή και στις τρεις περιπτώσεις ήταν Μακάμ Σεγκιάχ.
2. το μάθημα Nihavent Longa που αποτελεί γνωστότατο κομμάτι στους μουσικούς της γειτονικής χώρας, οι περισσότεροι το παίζουν από το Re και όχι από το Do που είναι η βάση του μακαμιού. Από εκεί μου το έδειξε και ο δάσκαλός μου.
3. όταν μου έδειξε ένα τραγούδι σε πλάγιο του δευτέρου με ρώτησε: «πού θες να το πιάσουμε; στο Πα ή στο Βου;» Εγώ τον ρώτησα: «οι Τούρκοι πού πιάνουν συνήθως τον πλάγιο του δευτέρου; έχω ακούσει για το Mi» Και μου απάντησε: «Συνήθως ναι από το Mi, αλλά αυτοί τα παίζουν όλα από παντού. Ακόμα και υφέσεις και διέσεις. Μπορούν να αρχίσουν τον πλάγιο του δευτέρου από το Re δίεση».
Νομίζω πως με αυτά τα τρία παραδείγματα έγινε αντιληπτό πως τα μακάμια στην πράξη πιάνονται και σε άλλες βάσεις εκτός των θεωρητικών τους βάσεων. Βασικό στοιχείο για τον καθορισμό μίας βάσης είναι το εάν υπάρχει ή όχι φωνή μαζί με τα όργανα και το ποιά είναι η θέση που «βολεύει» τα όργανα. Όπως θα ξέρετε κάθε όργανο έχει μερικές βάσεις που βολεύουν τον οργανοπαίκτη και άλλες όχι. Το κανονάκι, για παράδειγμα, θεωρεί «βολικές» εκείνες τις βάσεις στις οποίες δεν θα χρειάζονται πολλές αλλαγές μανταλιών. Χρησιμοποιώ σαν παράδειγμα τον δάσκαλό μου (Μανώλη Καρπάθιο) γιατί εκτός του ότι έχει μεγάλη πείρα όλα αυτά τα χρόνια που παίζει με έλληνες και τούρκους, έχει διδαχθεί το κανονάκι αποκλειστικά από τον μεγαλύτερο κανονιέρη της τουρκίας Halil Karaduman. Συνεπώς θεωρώ πως η γνώμη του έχει βαρύνουσα σημασία.
Επανερχόμενος τώρα στα λειτουργικά του Πρίγγου, νομίζω πως ο Πρίγγος δεν έκανε τίποτα περισσότερο από την πρακτική των τούρκων που άκουγε γύρω του, να αλλάζουν τις βάσεις κατα το πως τους βολεύει. Και όχι μόνο το έκανε αυτό, αλλά το έγραψε κιόλας στην γραφή (όπως ακριβώς έκανε και ο Στανίτσας που τα γράφει από το Νη, παίρνοντας παράδειγμα προφανώς από τον Πρίγγο που τα γράφει από τον κάτω Κε, ξέροντας ότι η βάση τους ήταν στον Πα, βασισμένος πάνω στη λογική «αφού αυτός τα γράφει από τον Κε γιατί εγώ να μην τα γράψω από τον Νη, αφού από εκεί τα λέμε
)
Νομίζω πως ο Πρίγγος τα γράφει από εκεί για καθαρά φωνητική ευκολία, δηλ. τα προσαρμόζει σε μία κοινή ανδρική φωνή (όχι την δική του), χωρίς να τον πειράζει η γραφή γιατί οι περισσότεροι ψάλτες (κυρίως οι του ελλαδικού χώρου την εποχή του Πρίγγου) δεν γνώριζαν από μακάμια, όπως ήξεραν οι περισσότεροι (όχι όλοι) οι κωνσταντινοπολίτες και συνεπώς εάν τα έγραφε από τον Πα θα προσπαθούσαν όλοι να τα πουν από εκεί με αποτέλεσμα να βγαίναν πολλές «κραυγές» στην προσπάθειά τους να πουνε τον άνω Κε.
Αυτή είναι η άποψή μου για τα λειτουργικά αυτά.
Ευχαριστώ πολύ.
Υ.Γ. όσο για το τετράχορδο Σαμπάχ, ο Μαυροειδής στο βιβλίο του «Οι Μουσικοί Τρόποι στην Ανατολική Μεσόγειο», κατά την ανάλυση του μακάμ Κιουρδί, γράφει μεταξύ άλλων πως ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι και η παρουσία τετραχόρδου Σαμπάχ. Συνεπώς και αυτό δικαιολογείται.