Κύριε [εκέκραξα], [πρόσ(σ)χες]

Κύριε εκέκραξα. Το ρήμα κράζω στον αόριστο "έκραξα" και στον παρακείμενο "κέκραγα". Το "εκέκραξα" πως προκύπτει;

Πρόσχες ή πρόσσχες; Από το ρήμα προέχω ή προσέχω;
 

NKontis

Παλαιό Μέλος
«Μέγα Λεξικόν Ρημάτων», Θεοδώρου Κοντέου, τόμ. 1 και 2
 

Attachments

  • εκέκραξα.jpg
    475.7 KB · Views: 60
  • προέχω.jpg
    956.5 KB · Views: 40
είναι και οι δύο τύποι της ελληνιστικής Κοινής, που χρησιμοποιούνται από τους Εβδομήκοντα στη μετάφραση της Π.Διαθήκης. Το "πρόσχες" σαφώς ανήκει στο "προσέχω" και είναι απλοποιημένος τύπος του ορθού, σύμφωνα με την κλασική γραμματική, "πρόσσχες". Γενικά, στην Αγία Γραφή και στην υμνογραφία συναντά κανείς τύπους μη ανεκτούς από την αρχαία κλασική γραμματική. Π.χ. π.β. ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἀλλά: "ἄκουσον θύγατερ...καὶ ἐπιλάθου" αντί "ἐπιλαθοῦ". Ή τύποι όπως "λάβε τὴν παρακαταθήκην" αντί "λαβέ", ή υποτακτικές όπως "προσοίσωμεν τῷ δεσπότη", "ίνα πάντοτε μετά Κυρίου ἐσώμεθα" -από την ακολουθία των Αντιφώνων της Μ.Πέμπτης, το οποίο ορθώς δεν διορθώνεται, κ.ά. πολλά.
 

Γιώργος Μ.

Γιώργος Μπάτζιος
Συμπληρώνοντας τα πολύ ωραία του κ. Κατσικλή:

Το ρήμα κράζω στον αόριστο "έκραξα" και στον παρακείμενο "κέκραγα". Το "εκέκραξα" πως προκύπτει;
Ηλία, την ίδια απορία είχε ο Γεώργιος Χοιροβοσκός (Επιμερισμοί εις τους Ψαλμούς, 100,5):
ἘΚΕΚΡΑΞΑ, πόθεν γίνεται;
όπου βέβαια ο ίδιος απαντά:
Ἐκ τοῦ κράζω, κράξω, ἔκραξα, καὶ Ἀττικῷ καὶ Αἰολικῷ ἀναδιπλασιασμῷ, ἐκέκραξα. Ἔθος γὰρ τούτοις ἀναδιπλασιασμοῖς χρῆσθαι·​
Κατά τη γνώμη μου μπορει να ενταχθεί στο ευρύτερο γλωσσικό φαινόμενο της παρέκτασης παρέκταση γενικά λειτουργεί με επιτατικό τρόπο, εδώ διόλου άσχετο με τη σημασία του ρήματος). Αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι ο τύπος είναι αποκλειστικό δημιούργημα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα (απαντά σε πάρα πολλά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, με γνωστότερο το του παραπάνω ψαλμού).

Πρόσχες ή πρόσσχες; Από το ρήμα προέχω ή προσέχω;
Όσο για τον τύπο πρό(σ)σχες, είναι όντως από το προσ-έχω και όχι το προ-έχω -οπότε υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να γράφουμε πρόσσχες, πρόσσχωμεν κ.λπ. (όπως συμβαίνει στις εκδόσεις των αρχαίων κειμένων). (Θυμάμαι ότι στα αρχαία Δέσμης μας το επισήμαιναν με μια κάποια δόση θριαμβολογίας οι καθηγητές αναφορικά με τη λέξη Πρόσχωμεν της Θ. Λειτουργίας)

Αλλά αυτό θα αγνοούσε πως:
α) η τάση απλοποίησης (ή και σύγχυσης) υπήρχε ήδη από την αρχαιότητα, ειδικά από τη στιγμή που έπαψαν να προφέρονται τα διπλά σύμφωνα. Αυτό συμβαίνει (ένας λόγος παραπάνω) και στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα.
β) πουθενά όπου χρησιμοποιούνται στην υμνολογία και την Αγία Γραφή οι σχετικοί τύποι (πρόσχες, πρόσχωμεν, προσχών) δεν υπάρχει περίπτωση σύγχυσης με το ρήμα προέχω (ανύπαρκτο, από ό,τι μπόρεσα να δω, τόσο στην Αγία Γραφή, όσο και στην υμνολογία).

Γι΄ αυτό ορθώς, κατά τη γνώμη μου, στις εκδόσεις των λειτουργικών κειμένων ακολουθείται η απλοποιημένη γραφή (πρόσχες, πρόσχωμεν, προσχών) και θα ήταν μάλλον φιλολογική υπερβολή να γίνεται το αντίθετο.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


Μὲ διπλὸ σ ἔχουν τὸ πρόσσχωμεν τὰ χφφ. Vat. gr. 1970 εὐχολόγιο ἀρχῶν ιβ’ αἰ. φφ. 38r, 91r, Paris. gr. 391 λειτουργίες ιβ' αἰ. φφ. 32r, 75r, 91v, Barb. gr. 329 εὐχολόγιο ιβ’ αἰ. φφ. 8r, 11v, Ottoboniani gr. 344 εὐχολόγιο τοῦ ἔτους 1177, Paris. Suppl. gr. 1268 λειτουργία Μ. Βασιλείου ιγ’ αἰ., Burney 54 εὐχολόγιο τοῦ ἔτους 1573 φφ. 67r, 76v, 114r, Ἑλληνικοῦ Ἰνστιτούτου Βενετίας 2 Εὐαγγελιάριον ιγ’ αἰ. φ. 327r, ὁμοίως στὸ Dmitrievskij τ. 1 σ. 153, τ. 2 σ. 1011, βλ. καὶ Συμβολὴ τεῦχος 15 σ. 12.
 

ΧΑΡΗΣ4

Μέλος
Νομίζω πως δεν πρέπει να γίνεται λόγος για "φιλολογικές υπερβολές" . Υπάρχει το επιστημονικά "ορθό" και το επιστημονικά "λάθος".
 
Top