Κατὰ τὴν ἀρχικὴ τάξη, τὴν Μεγάλη Παρασκευὴ δύναται νὰ τελεσθεῖ προηγιασμένη
[1] ἀπὸ ἀμνὸν τῆς μεγάλης Πέμπτης
[2].
Στὸ Κύριε ἐκέκραξα ἱστῶμεν στίχους 10 καὶ ψάλλονται τὰ 5 ἰδιόμελα τῶν ἑσπερίων χωρὶς διπλασιασμὸ τοῦ πρώτου, κατόπιν «Ὦ πῶς ἡ παράνομος συναγωγή», «Φοβερὸν καὶ παράδοξον μυστήριον», τὰ τρία πρῶτα ἀπόστιχα, Δόξα, Καὶ νῦν. «Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον». Ἀναγνώσματα παλαιᾶς διαθήκης. Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ λέγεται τὸ «Σοφία. Ὀρθοί! Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσιν». Δὲν ψάλλεται «Κατευθυνθήτω...»
[3], ἀλλὰ τὸ προκείμενο τοῦ Ἀποστόλου.
Μετὰ τὸ Εὐαγγέλιον, ψάλλονται ἀργὰ τὰ στιχηρὰ προσόμοια «Ὤ τοῦ φοβεροῦ ὁράματος...» γιὰ τὴν ἀποκαθήλωση καὶ τὴν ἔξοδο τοῦ ἐπιταφίου, λέγεται ἡ ἐκτενής, τὰ διακονικὰ τῶν κατηχουμένων, τὰ τῶν φωτιζομένων, οἱ συναπτὲς τῶν πιστῶν κ.λπ. Κοινωνικὸν Ἦχος πλ. δ’. «Γεύσαθε καὶ ἴδετε...».
Ὀπισθάμβωνος εὐχὴ
«Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου, ὁ καταξιώσας ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ θεῖναι τὴν θείαν σου ψυχὴν ἀντίλυτρον ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, ὡς ἂν ῥυσθῶμεν τῆς τοῦ θανάτου κατοχῆς καὶ ἁμαρτίας καὶ δουλεύσωμέν σοι ἐν καινότητι ζωῆς· ὁ τῷ οἰκείῳ αἵματι καθαρισμὸν ποιησάμενος ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν καὶ κράξας φωνῇ μεγάλῃ «Πάτερ εἰς χεῖράς σου παραθήσομαι τὸ πνεῦμά μου», ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης διαβολικῆς περιστάσεως· χάρισαι ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν κατάνυξιν καὶ τοῖς λογισμοῖς ἡμῶν μέριμναν τῆς ἐξετάσεως τῆς ἐν τῇ φοβερᾷ καὶ δικαίᾳ σου κρίσει· καθήλωσον ἐκ τοῦ φόβου σου τὰς σάρκας ἡμῶν καὶ νέκρωσον τὰ μέλη ἡμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, ἵνα, ἀρνησάμενοι τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας, σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν· καὶ μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου ἀφ’ ἡμῶν, ἀλλὰ χεῖρα βοηθείας ὀρέξας ἀνάστησον ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πτώματος τῶν ἀνομιῶν ἡμῶν· σὺ γὰρ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, Θεὸς τοῦ ἐλεεῖν καὶ σῴζειν καὶ ἀφιέναι ἁμαρτίας, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν σὺν τῷ ἀνάρχῳ σοι πατρί, ἅμα τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων»
(Τυπικὸν Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ ἔτους 1122 σ. 161).
Ἀργία τῆς τραπέζης.
Στιχηρά. Ἦχος πλ. δ', πρὸς τὸ Ὤ τοῦ παραδόξου θαύματος.
Ὤ τοῦ φοβεροῦ ὁράματος! σήμερον νεκροειδῶς, ἐν σινδόνι εἱλίσσεται, ὁ ἐνδύων Κύριος, οὐρανὸν ἐν τοῖς νέφεσιν, ὑπὸ μνημεῖον τεθεὶς ἐνθάπτεται, αὐτὸς συνέχων χειρὶ τὰ σύμπαντα. Ὤ οἷον ἔλεος, οἵα συγκατάβασις, δι ἧς ἡμεῖς ἀθανατιζόμεθα· Χριστὸν δοξάσωμεν.
Στίχ.Ἔθεντό με ἐν λάκῳ κατωτάτῳ ἐν σκοτεινοῖς καὶ ἐν σκιᾷ θανάτου.
Ὤ τοῦ φοβεροῦ ὁράματος! ὁ φῶς οἰκῶν θεϊκῶς, σαρκικῶς τάφον ᾤκησεν, καὶ ὁρᾶται σήμερον τοῖς ἐν ᾌδου ἐξαίσιον. Διεπιμπρᾶται ᾌδης φθειρόμενος, ἀναζωοῦται Ἀδὰμ λαμπόμενος. Ὤ τῆς ἐκπλήξεως τῶν ἐκεῖ ὁράσεων, δι' ὧν Χριστός, σώζει τοὺς πιστεύοντας καὶ προσκυνοῦντας αὐτόν.
Στίχ.Ὅτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν ψυχὴν μου εἰς ᾌδου, οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν.
Ὤ τοῦ παραδόξου θαύματος! ὁ τῶν ἁπάντων Θεός, καὶ τῇ φύσει ἀθάνατος, ἐν νεκροῖς λογίζεται, ἀφυπνώσας ὡς ἄνθρωπος, καὶ ἐν μνημείῳ λίθῳ σφραγίζεται καὶ τοῖς ἐν ᾌδῃ συναναστρέφεται, θέλων λυτρώσασθαι, παγγενῆ τὸν ἄνθρωπον ἐκ τῆς φθορᾶς ᾌδου χειρωσάμενος τὸ δεσμωτήριον.
(Τυπικὸν Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ ἔτους 1122 σσ. 159-160).
[1] Χφ. RNB 226 εὐχολόγιο θ’ αἰ. φ. 67r, Dmitrievskij τ. 1 σσ. 131, 192, 553, J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 2 σ. 82, χφ. Κρυπτοφέῤῥης Γ. β. VII εὐχολόγιο ι’ αἰῶνος ἔκδ. G. Passarelli L’ Eucologio Cryptense Γ. β. VII (sec. X) Ἀνάλεκτα Βλατάδων 36 σ. 153, χφφ. Σινὰ 284 πραξαπόστολος ι’ αἰ. φ. 76v, Σινὰ 755 τριῴδιο ι’ αἰ. φ. 153r, Messina gr. 66 Εὐαγγελιάριο β’ ἥμισυ ι’ αἰ. φ. 210r, Μ. Λαύρας Β-74 πραξαπόστολος ια’ αἰ. φ. 200r, τυπικὸ Ἀλεξίου ἡγουμένου τῶν Στουδίου ια’ αἰ. (Ἰὼβ Cetcha Τὸ λειτουργικὸν ἔργον τοῦ μητροπολίτου Κυπριανοῦ Κιέβου 2016 σ. 370), χφ. Δρέσδης Α 104 πραξαπόστολος-τυπικὸ Μεγάλης Ἐκκλησίας πρὸ τοῦ ἔτους 1080 ἔκδ. К.К. Акентьев Типикон Великой Церкви Cod. Dresde A 104, 2009 σ. 88, χφφ. Σινὰ 959 εὐχολόγιο ια' αἰ. φ. 38r, εἰλητάριο Barb. gr. 451 προηγιασμένα ια’ αἰ., Τ. Σταυροῦ 67 πραξαπόστολος ια’ αἰ. σ. 193, Vat. gr. 2068 πραξαπόστολος ια’ αἰ. φ. 184r, British Library Arundel 524 ἐκλογάδιο ια’ αἰ. φ. 211v, ΕΒΕ 20 προφητολόγιο τοῦ ἔτους 1071 φ. 150v, Σινὰ 286 πραξαπόστολος ια’-ιβ’ αἰ. φ. 219v, Vat. gr. 1970 εὐχολόγιο ἀρχῶν ιβ’ αἰ. φ. 48r, Barb. gr. 501 πραξαπόστολος ιβ’ αἰ. φ. 99v, Barb. gr. 502 πραξαπόστολος ιβ’ αἰ. φ. 130r, Σινὰ 756 τριῴδιο τοῦ ἔτους 1205 φ. 240r, Κρυπτοφέῤῥης Γ. β. I εὐχολόγιο ιγ’ αἰ. φ. 69v, RGB 270.I 16 εὐχολόγιο ιδ’ αἰ. φ. 62r, Pal. gr. 101 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1373 φ. 165v, Συμεὼν Θεσσαλονίκης (+1429) P.G. τ. 155 στ. 905C, Π. Τρεμπέλα Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σ. 208.
[2] χφ. Vindob. Theol. gr. 136 στιχηράριο α’ ἥμισυ ιβ’ αἰ. φ. 229r.
[3] Dmitrievskij τ. 1 σσ. 131, 192, τυπικὸ Εὐεργέτιδος σσ. 440, 553, J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 2 σ. 82, χφφ. Σινὰ 284 πραξαπόστολος ι’ αἰ. φ. 75v, Σινὰ 755 τριῴδιο ι’ αἰ. φ. 153r, Τ. Σταυροῦ 67 πραξαπόστολος ια’ αἰ. σ. 193, Vat. gr. 2068 πραξαπόστολος ια’ αἰ. φ. 184r, Σινὰ 756 τριῴδιο τοῦ ἔτους 1205 φ. 238r, Ἱερατικὸν Γ’ ἔκδ. Σίμωνος Πέτρας 2001 σ. θ’.
