Κοινωνικό και πότε αυτό ολοκληρώνεται

Περί "Του δείπνου σου..." και άλλων.
Από την Ανθολογία του Χουρμουζίου 1824. Δείτε τί λέει πάνω από το "Είδομεν το φώς"...
Συνεπώς ακόμη έλεγαν Κοινωνικό μέχρι το "Σώσον ο Θεός τον λαόν σου".

Σε συζήτηση που είχαμε τις προάλλες με τον κυρ Δημοσθένη Παϊκόπουλο ανέφερε πως τη περίοδο που ήταν δομέστικος στο πατριαρχείο ψαλλόταν το κοινωνικό και κατά τη διάρκεια της μετάληψης. Η απαγγελία του 'του δείπνου σου' είναι νεώτερη προσθήκη...

Πότε μαρτυρείται για πρώτη φορά η ψαλμωδία (ή απαγγελία) του κοινωνικού της Μ. Πέμπτης «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...» ως κοινωνικό εκτός της Μεγάλης Πέμπτης μετά το «Μετὰ φόβου Θεοῦ...» σε έντυπο λειτουργικό ή μουσικό βιβλίο;
 
Είναι από το κριτικό έργο LITURGIES EASTERN AND WESTERN (τόμος Ι Eastern Liturgies), Franck Edward Brightman, 1896 (σ. 396).

Μα καλά, πού το βρήκε ο Brightman το «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...»; Υποτίθεται ότι σε αυτό το τμήμα του βιβλίου περιγράφει την σύγχρονη (τότε, αλλά και τώρα) λειτουργία, αλλά δεν κατάφερα να βρω την εν λόγω διάταξη ούτε σε ευχολόγιο ούτε σε συλλειτουργικό (εκ των παλαιτύπων); Μήπως είναι λίγο αυθαίρετη η εισαγωγή (και η γενίκευση κατ᾿ επέκταση); Δεν ξέρω. Περισσότερες πληροφορίες από τους ειδήμονες θα ήταν χρήσιμες.
 

Shota

Παλαιό Μέλος


Μα καλά, πού το βρήκε ο Brightman το «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...»;

Το λέει στη σελ. 308, 3). Κι όμως δεν το βρήκα ούτε στο Ευχολόγιο του 1869, ούτε στο Συλλειτουργικόν του 1890. Τα υπόλοιπα δεν είχα δει.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Παλαιότερα οἱ πιστοὶ εἰσέρχονταν στὸ ἱερὸ καὶ μετελάμβαναν ἀπὸ τὴν ἁγία τράπεζα τοῦ προσφερομένου κοινοῦ μυστικοῦ δείπνου (κανόνας β’ ἁγίου Διονυσίου Ἀλεξανδρείας (+265)) μὲ τὴν παλαιὰ κοινὴ πρόσκληση «Τὰ ἅγια τοῖς ἁγίοις». Δὲν ὑπῆρχε διαχωρισμὸς κλήρου καὶ λαοῦ.
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
«Ὁ διάκονος· Ἐν εἰρήνῃ Χριστοῦ ψάλλατε. Ὁ λαός τὸ κοινωνικὸν»

(χφ. Σινὰ 1040 διακονικὸ μέσα ιβ’ αἰ. φ. 52r (Dmitrievskij τ. 2 σ. 134), εἰλητάριο Σινὰ 2145 λειτουργίες ιβ’ αἰ.).


Ὁ διάκονος εἰσέρχεται στὸ ἱερὸ χωρὶς νὰ πεῖ τὸν μεταγενέστερο στίχο «Μέλισον δέσποτα τὸν ἅγιον ἄρτον»

(χφ. Σινὰ 1040 διακονικὸ μέσα ιβ’ αἰ. φ. 52r, Dmitrievskij τ. 2 σσ. 145, 268, 612, 961, Π. Τρεμπέλα Αἱ τρεῖς λειτουργίαι κατὰ τοὺς ἐν ᾿Αθήναις κώδικας σσ. 12, 13).
Δηλαδὴ δὲν χρειάζεται νὰ βιαστεῖ γι' αὐτό.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Κυριακὴ τῆς ἀπόκρεω

«Κοινωνικὸν Ἀγαλλιᾶσθε τὸ μικρόν. Καὶ ὅτε συμφθάσει ἡ ἁγία κοινωνία, τὸ διπλοῦν Ἀγαλλιᾶσθε καὶ τὸ Πληρωθήτω»

(χφ. Σινὰ 287 πραξαπόστολος ιγ’ αἰ. φ. 168r).
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Αντιγράφω από τα "Τελετουργικά Θέματα", ΤΟΜΟΣ Γ' του μακαρίτου λειτουργιολόγου Ιωάννου Φουντούλη (σελ. 67 κ.ε.):

"...Ψάλλεται αργώς και μετά μέλους, ή, κατά την αρχαία τάξη, ως εφύμνιο του ψαλμού από το οποίο λαμβάνεται, ενώ στιχολογούνται οι στίχοι του ίδίου πάντοτε ψαλμού του εφυμνίου..."


ΕΡΩΤΗΣΗ

Υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες για τις διατάξεις αυτές ή απλά πιθανολογούμε;
Με προβληματίζει ένας στίχος που λέγεται σαν εφύμνιο μαζί με το "Αλληλούια"
Έχουμε κάτι παρόμοιο σε άλλα μέρη ακολουθιών;
Μήπως λεγόταν ο ψαλμός και το εφύμνιο ήταν το "Αλληλούια";


ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Ὑπάρχουν οἱ ὑποδείξεις Π. Τρεμπέλα Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σσ. 146-147, Ἰ. Φουντούλη (+2007) Ἀπαντήσεις τ. 3 σ. 9.


Ἔχομε τὸν πολυέλεο «Ἐξομολογεῖσθε...», τὰ ᾀσματικὰ ἀντίφωνα τοῦ ἑορταστικοῦ ὄρθρου «Τὸν Κύριον. Ἀλληλούια» (Ἀ. Χαλδαιάκη Ὁ πολυέλεος στὴ βυζαντινὴ καὶ μεταβυζαντινὴ μελοποΐα 2003 σ. 348) καὶ «Τὰ ἐλέη σου Κύριε εἰς τὸν αἰῶνα ᾄσομαι» (ὅπ. πρ. σσ. 361-362), τὸ κοινωνικὸ τῆς λειτουργίας τοῦ Ἰακώβου-πρόταση Φουντούλη.


Τὸ ἀλληλούια εἶναι καὶ ἀπαραίτητη δοξολογία σὲ μὴ δεσποτικὰ κοινωνικά, ὅπως «Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους...», «Εἰς μνημόσυνον...», «Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν...», «Ἀγαλλιᾶσθε δίκαιοι...», «Μακάριοι οὕς ἐξελέξω...».

Ὁ ψαλμὸς 33 πρὸ τοῦ δ' αἰ. μᾶλλον ψαλλόταν μὲ ἐφύμνιο μόνο τὸ Ἀλληλούια.
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Το κοινωνικό ως είδος μέλους παράγει κάποιο ήθος και μάλλον θα πρέπει να μας προβληματίσει αν οι άνθρωποι νιώθουν άβολα ακούγοντας το, παρά να σπεύσουμε να τους δικαιολογήσουμε. Όλα στην εκκλησία, αντιβαίνουν με τον κόσμο και την εποχή.. αλλά για κάποιο λόγο υπάρχουν..
 
Top