Καθίσματα του ψαλτηρίου

[pransot]

Συγγνώμη αν έχει απαντηθεί αλλού, αλλά δεν μπόρεσα να το βρω.
Στα καθίσματα του Ψαλτηρίου συνηθίζεται στο Όρος (δεν ξέρω αν και αλλού) πριν από τις αιτήσεις διακόπτει ο αναγνώστης στο Δόξα... και λέει το Και νυν... μετά την αιτηση και συνεχίζει στη δεύτερη στάση κ.ο.κ.. Είναι ορθό; Παλιότερα το εφάρμοζα σήμερα όχι

 

[dkalpakidis]

Συγγνώμη αν έχει απαντηθεί αλλού, αλλά δεν μπόρεσα να το βρω.
Στα καθίσματα του Ψαλτηρίου συνηθίζεται στο Όρος (δεν ξέρω αν και αλλού) πριν από τις αιτήσεις διακόπτει ο αναγνώστης στο Δόξα... και λέει το Και νυν... μετά την αιτηση και συνεχίζει στη δεύτερη στάση κ.ο.κ.. Είναι ορθό; Παλιότερα το εφάρμοζα σήμερα όχι

Ψάξε... κάτι θα βρείς.

Δόξα Και νυν
Αλληλούια, Αλληλούια, Αλληλούια, Δόξα σοι ο Θεός (εκ γ΄)
(θεωρώ ότι εδώ πρέπει να γίνει κατάληξη)
Διότι το ¨Κύριε ελέησον¨ δεν πρέπει να αντικαθιστά την αίτηση η οποία γίνεται κανονικά.
Ούτε το ¨Δόξα, Και νυν¨ στο ενδιάμεσο την δοξολογική εκφώνηση του Ιερέως.
Δηλαδή η έναρξη να γίνει πάλι από τον ψαλμό.
Τώρα το τί γίνεται στην πράξη...

Συμπλήρωση:
Θεωρώ ότι η χρησιμοποίησή τους (όταν δεν υπάρχουν αιτήσεις στο ενδιάμεσο) είναι μια αναπλήρωση της αιτήσεως η οποία δεν πρέπει να γίνεται όταν το Κάθισμα του Ψαλτηρίου διαιρείται από αιτήσεις και εκφωνήσεις.

 

[Ι. Μ. ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΑΓ.ΟΡΟΥΣ]

Ἄν κατάλαβα καλά μιλᾶμε γιά τό κάθισμα στίς προηγιασμένες. Ἐμεῖς ξέρετε κάνουμε κατάληξη στό Καί νῦν πρίν τό ἀμήν. Δηλαδή, ἀναλυτικά:Δόξα...Καί νῦν...ἀλληλούια (γ΄) Δόξα σοι ὁ Θεός (3) Κύριε ἐλέησον (γ΄) Δόξα...Καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Αἴτηση. Ἀμήν Καί συνέχεια τοῦ Ψαλτηρίου.

 

[dkalpakidis]

Ἄν κατάλαβα καλά μιλᾶμε γιά τό κάθισμα στίς προηγιασμένες. Ἐμεῖς ξέρετε κάνουμε κατάληξη στό Καί νῦν πρίν τό ἀμήν. Δηλαδή, ἀναλυτικά:Δόξα...Καί νῦν...ἀλληλούια (γ΄) Δόξα σοι ὁ Θεός (3) Κύριε ἐλέησον (γ΄) Δόξα...Καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Αἴτηση. Ἀμήν Καί συνέχεια τοῦ Ψαλτηρίου.

Ναι Πάτερ.
Θεωρώ ότι εφόσον γίνεται Αίτηση και Εκφώνηση παρέλκει η αναδίπλωση.
Μπαίνουν εκεί τα ¨Κύριε ἐλέησον (γ΄) Δόξα...Καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων.Ἀμήν¨ όπως λέτε όταν διαβάζουμε το Κάθισμα όλο άνευ αιτήσεων.
Εφόσον όμως οι αιτήσεις στις προηγιασμένες γίνονται κανονικά θεωρώ πως είναι περιττά τα υπόλοιπα.
(Δείτε και τί γίνεται με το ¨Κύριε ελέησον¨ 40 του Αποδείπνου και των Ωρών.
Αν γινόταν δέηση εκεί φυσικά δεν θα επαναλαμβάναμε τα 40 ¨Κύριε ελέησον¨ πριν το ¨Ο εν παντί καιρώ¨)

 

[π. Μάξιμος]

Συμφωνῶ κι ἐγώ μέ τόν Καλπακίδη. Πρόκειται γιά τήν μίξη τοῦ ᾀσματικοῦ-ἐνοριακοῦ τυπικοῦ, ὅπου ὑπάρχει πάντοτε ἱερεύς καί διάκονος (συναπτή, εὐχή, ἐκφώνηση, μεταξύ τῶν ἀντιφώνων) καί τοῦ μοναχικοῦ, ὅπου οἱ ἀκολουθίες μποροῦν νά τελοῦνται καί χωρίς ἱερέα, ὅπως ἔχουμε γράψει σέ ἄλλα θέματα (πού δέν ψάχνω τώρα), κυρίως αὐτά πού ἀσχολοῦνται μέ τό ἀπόδειπνο καί τίς ὧρες, ὅπως λέει ὁ Δημήτρης. Οἱ δέ εὐχές τῶν συναπτῶν μεταξύ τῶν ἀντιφώνων τοῦ ἑσπερινοῦ καί τοῦ ὄρθρου ἐκτοπίσθηκαν –μυστικῶς ἀναγινωσκόμεναι– κατά τήν ἀνάγνωση τοῦ προοιμιακοῦ καί τοῦ ἑξαψάλμου ἀντίστοιχα.
Καί στήν νέα ἔκδοση τοῦ ΤΑΣ, ὑπομνηματισθεῖσα ὑπό τοῦ π. Δοσιθέου Τατάρνης, στήν ὑποσημ. 34 τῆς σελ. 63, γράφει ὅτι «σήμερον αἱ μικραί συναπταί καταλιμπάνονται», ἀναφερόμενος στό α΄ κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου καί ἐννοεῖ τίς μεταξύ τῶν τριῶν στάσεων συναπτές. Αὐτές ἀντικαθίστανται ἀπό αὐτά πού ἐξήγησε ὁ Καλπακίδης.
Τό θέμα τοῦ Πράντζου, εἶναι ἀκριβῶς τά «καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου» καί ὄχι μόνον (νομίζω) τό ιη΄ τοῦ ἑσπερινοῦ, πού σήμερα στόν κόσμο συνδέεται μέ τήν Προηγιασμένη. Πάντως ἐκεῖ (στήν Προηγιασμένη) φαίνονται καθαρά αὐτά πού σχολιάζουμε. Διατηροῦνται καί οἱ δύο τάξεις, τοῦ τε ᾀσματικοῦ καί τοῦ μοναστικοῦ.
Ἡ ἐπικρατήσασα συνήθεια τῆς διακοπῆς στό Δόξα... προέρχεται ἀπό τήν ἐναλλαγή κανονάρχου καί ἀναγνώστου στήν ἀνάγνωση τῶν στάσεων τῶν καθισμάτων, ἄνευ συναπτῶν δηλονότι (πρβλ. ΤΑΣ, Δοσιθέου, ὑποσημ. 101 τοῦ β΄ κεφ., σελ. 82).

 

[Ι. Μ. ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΑΓ.ΟΡΟΥΣ]

σήμερον αἱ μικραί συναπταί καταλιμπάνονται[/B]», ἀναφερόμενος στό α΄ κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου καί ἐννοεῖ τίς μεταξύ τῶν τριῶν στάσεων συναπτές.

Πάτερ εὐλογεῖτε! Δέν ἔχουμε προλάβει νά προμηθευτοῦμε τό ΤΑΣ τοῦ παπαΔοσιθέου, μήπως ἐννοεῖ τίς μικρές συναπτές ΜΕΤΑΞΥ τῶν καθισμάτων τοῦ Ὄρθρου;Διότι ὄντως τίς καθημερινές δέν κάνουμε αἰτήσεις, ὅπως τίς Κυριακές.Δέστε το παρακαλῶ!

Υ.Γ. Καί, παρεπιπτόντως, εὐχαριστοῦμε καί δημοσίως γιά τήν προτροπή σας νά γραφτοῦμε μέλος καί νά συμμετέχουμε στό Ψαλτολόγιον! Πολύ ἐνδιαφέροντα πράγματα! Ἄσε πού ἔχω γεμίσει...δύο ντοσιέ μέ μουσικά ἄγνωστα!

 

[π. Μάξιμος]

Πάτερ εὐλογεῖτε! Δέν ἔχουμε προλάβει νά προμηθευτοῦμε τό ΤΑΣ τοῦ παπαΔοσιθέου, μήπως ἐννοεῖ τίς μικρές συναπτές ΜΕΤΑΞΥ τῶν καθισμάτων τοῦ Ὄρθρου;Διότι ὄντως τίς καθημερινές δέν κάνουμε αἰτήσεις, ὅπως τίς Κυριακές.Δέστε το παρακαλῶ!

Ὁ π. Δοσίθεος ὑπομνηματίζει τό ΤΑΣ καί συγκεκριμένα τό Β΄ κεφ. «Εἴδησις τοῦ μεγάλου ἑσπερινοῦ καὶ τῆς ἀγρυπνίας διάταξις», ὅπου τό ΤΑΣ γράφει γιά τή στιχολογία τοῦ α΄ καθίσματος «Μακάριος ἀνήρ, μετά μέλους εἰς ἦχον πλ. δ΄» μέ τίς τρεῖς στάσεις, πού (τό ΤΑΣ) τίς ὀνομάζει ἀντίφωνα καί ἀναφέρει ὅτι «ἐν ἐκάστῳ ἀντιφώνῳ ποιεῖ ὁ διάκονος μικρὰν συναπτὴν καὶ ὁ ἱερεύς ἐκφώνησιν». Ἐδῶ βάζει τήν ὑποσημείωση 34.
Δέστε, λοιπόν, τό ΤΑΣ καί θά καταλάβετε. Τό ΤΑΣ διασώζει ἀρχαιότατες διατάξεις (καί αὐτοῦ τοῦ ᾀσματικοῦ τυπικοῦ), οἱ ὁποῖες δέν τηροῦνται σήμερα στό Ὄρος, οὔτε προβλέπονται ἀπό τά μεταγενέστερα ἁγιορείτικα τυπικά. Τά ἔχουμε ξαναπεῖ. Ὁ π. Δοσίθεος αὐτό κάνει. Ἐξηγεῖ σέ πολλά σημεῖα τί γίνεται σήμερα. Θά προμηθευτεῖτε καί τή νέα ἔκδοση καί θά τά δεῖτε.
Νά προμηθευτεῖτε καί τό Σύστημα Τυπικοῦ(*), ὅπως σᾶς ἔχω πεῖ.

Υ.Γ. Καί, παρεπιπτόντως, εὐχαριστοῦμε καί δημοσίως γιά τήν προτροπή σας νά γραφτοῦμε μέλος καί νά συμμετέχουμε στό Ψαλτολόγιον! Πολύ ἐνδιαφέροντα πράγματα! Ἄσε πού ἔχω γεμίσει...δύο ντοσιέ μέ μουσικά ἄγνωστα!

Καί ποῦ εἶσαι ἀκόμη...!!! Πάντως δέν εἶναι εὔκολα τά πράγματα στό Ψαλτολόγιον...

(*) Στό ΣΤ ὁ π. Κων. Παπαγιάννης ἀσχολεῖται μέ αὐτό τό θέμα (τῶν συναπτῶν στά Πρός Κύριον) στή σημ. 1168 τῆς σελ. 609.

 

[MTheodorakis]

Σὲ κάθε ἑσπερινὸ μὲ στιχολογία ψαλτηρίου μετὰ ἀπὸ κάθε στάση, λέγεται μικρὴ συναπτὴ[1]

(χφφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 5r, 1096 ιβ’ αἰ. φ. 4v, Κρατικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ῥωσίας 173.Ι 501 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 127r, Σινὰ 1097 τυπικὸ Συμεὼν ἀρχιεπισκόπου Σινὰ τοῦ ἔτους 1214 φ. 21r, ΤΑΣ κεφ. β’, ὁμοίως Dmitrievskij τ. 2 σ. 161, Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 2 σσ. 256, 260, χφφ. εὐχολόγια Σινὰ 984 ιε’ αἰ. φ. 3r, Δρέσδης Α-151 ιε’ αἰ. φφ. 14v-15r, Παντοκράτορος 312 τυπικὸ τῆς Μ. Λαύρας τοῦ ἔτους 1917 σ. 30)

γιὰ νὰ τεθοῦν οἱ εὐχὲς τοῦ ᾀσματικοῦ ἑσπερινοῦ στὸν μοναχικό, ποὺ ἔχει λιγότερες στάσεις ἀπὸ τὸν μοναχικὸ ὄρθρο.



«Καὶ εἰς τὸ Δόξα, καὶ νῦν τῆς αὐτῆς στιχολογίας τὸ Ἔτι καὶ ἔτι ἐν εἰρήνῃ» (χφ. Μονάχου Bayerische Staatsbibliothek gr. 647 λειτουργίες ιστ’-ιζ’ αἰ. φ. 122v). Μετὰ τὸ τρίτο «Ἀλληλούια ἀλληλούια ἀλληλούια, δόξα σοι ὁ Θεός» ἀκολουθεῖ μικρὴ συναπτή (τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σσ. 199, 201, Dmitrievskij τ. 2 σ. 833), Κύριε ἐλέησον γ’, Δόξα, Καὶ νῦν, στιχολογία.

Μετὰ τὴν α’ στάση λέγεται μικρὴ συναπτὴ καὶ ἡ β’ εὐχὴ τοῦ λυχνικοῦ μὲ ἐκφώνηση «Ὅτι σὸν τὸ κράτος...», μετὰ τὴν β’ στάση ἡ γ’ μὲ ἐκφώνηση «Ὅτι ἀγαθὸς...» καὶ μετὰ τὴν γ’ στάση ἡ δ’ μὲ ἐκφώνηση «Ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, Θεὸς τοῦ ἐλεεῖν καὶ σῴζειν...»

(Ἰ. Φουντούλη Κείμενα λειτουργικῆς 8 Λειτουργία προηγιασμένων δώρων 1986 σσ. 30-39, Ἱερατικὸν ἔκδ. Ἀπ. Διακονίας 2007 σσ. 219-221).

​

[1] «Ὁ διάκονος τριστίχει» (χφ. Bodleian. Auct. E. 5 10 συναξάριο τοῦ ἔτους 1329 (J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 1 σ. 6)).

 

[MTheodorakis]

Ἀπὸ τὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις:


Ἡ ἐπιλογὴ τῆς α’ στάσεως γιὰ τὶς μνῆμες[1] τῶν εὐαρεστησάντων Θεῷ πρέπει νὰ ἀποδοθεῖ στὸ ἠθοπλαστικὸ περιεχόμενο τοῦ α’ ψαλμοῦ.
Ἀπεναντίας ὁ δεσπότης ὑποτιμᾶται ὡς «μακάριος ἀνήρ».

Ἡ στιχολογία τοῦ α’ καθίσματος τῷ Σαββάτῳ ἑσπέρας, «ὀψὲ» (Ω σ. 57, D I σσ. 231, 275, ΚΝ σ.25), κατανοεῖται ὡς ἔναρξις τοῦ κύκλου τῆς στιχολογίας ὁλοκλήρου τοῦ ψαλτηρίου κατὰ νύκτα[2] (μοναχικὸς κανών· βλ. βίο ὁσίου Λουκᾶ τοῦ Σικελοῦ (γ’ αἰ. 6 Νοεμβρίου), Ἀββᾶ Σεραπίωνος (δ’ αἰ.) ἀπόφθεγμα α’ ἔκδ. Τὸ Γεροντικὸν 1981 σ. 118, Τὸ Μέγα Γεροντικὸν 1995 τ. 2 σ. 82, Ν σσ. 290-292, βίοι ὁσίων Φιλήμονος[3] (στ' αἰ.), Πέτρου τοῦ ἐν τῇ Ἀτρώᾳ[4] (θ' αἰ.) § 39 καὶ Ἀθανασίας Αἰγίνης[5] (θ'-ι' αἰ.) § 13), ἤ καθ’ ἑβδομάδα.

​

[1] Ἀρχικὰ τοπικές.



[2] Στὴν ἀγρυπνία τῆς Κυριακῆς ψάλλονται τὰ καθίσματα τοῦ ψαλτηρίου α’, β’, γ’, ιζ’, ιη’ (ἀναβαθμοί, βλ. ὄρθρο), οἱ ᾠδὲς καὶ ἡ τελευταία στάση τοῦ κ’.



[3] Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν 1984 τ. 2 σ. 243.



[4] Ἔκδ. V. Laurent, La Vie merveilleuse de saint Pierre d'Atroa [Subsidia hagiographica 29 (1956)].



[5] Ἔκδ. L. Carras, "The Life of St. Athanasia of Aegina," in A. Moffatt (ed.), Maistor: Classical, Byzantine, and Renaissance Studies for Robert Browning [Byzantina Australiensia 5. Canberra: Australian Association for Byzantine Studies, 1984]