Ιδιόμελα ή Προσόμοια;

[Καραογλάν βασίλειος]

Παρετήρησα ότι τόσο τα ψαλλόμενα εις τους αίνους της Πεντηκοστής τροπάρια «Παράδοξα σήμερον εἶδον», όσο και τα ψαλλόμενα εις τα απόστιχα εις τον α΄ μεθέορτο Εσπερινό της Εορτής (Αγίου Πνεύματος) «Νῦν εἰς σημεῖον τοῖς πᾶσιν» παρουσιάζουν μια μετρική ομοιότητα μεταξύ τους .
Αυτό , αλλά και το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούνται ως ιδιόμελα δοξαστικά των μεθεόρτων ημερών της Εορτής, μου δημιούργησε το ερώτημα - το οποίο και υποβάλλω προς τους ειδήμονας του ψαλτολογίου - μήπως πρόκειται όχι περί ιδιομέλων αλλά περί προσομοίων. Αν μάλιστα πρόκειται περί προσομοίων , ποιο είναι το αυτόμελό τους ; Μήπως το πρώτο εξ αυτών;

 

[Καραογλάν βασίλειος]

Εκ των υστέρων ανέτρεξα εις το ΣΤ και είδα ( σημ.1384, 1388 ) ότι και ο π. Κωνσταντίνος Παπαγιάννης τα θεωρεί προσόμοια. Τα ερωτήματά μου , όμως, παραμένουν προς τους ειδήμονας του ψαλτολογίου:
1. Επιβεβαιώνεται από πηγές ότι πρόκειται περί προσομοίων;
2. Αν μάλιστα πρόκειται περί προσομοίων , ποιο είναι το αυτόμελό τους ; Μήπως το πρώτο εξ αυτών;

 

[Laosynaktis]

Όταν δεί κανείς το μέλος τους στα παλαιά στιχηράρια διαπιστώνει ότι είναι προσόμοια ή καλύτερα «σχεδόν προσόμοια», δηλ. διατηρούν το μέλος με κάποιες λίγο μεγαλύτρες αποκλίσεις από τα συνήθη προσόμοια. Έτσι είναι και άλλα, που με το σημερινό μέλος φαίνονται ώς άσχετα , αλλά είναι (σχεδόν) προσόμοια στο παλαιό τους μέλος. Π.χ. τα 3 των Αίνων των Χριστουγέννων (πλήν του Ο πατήρ ηυδόκησε), τα των Αίνων των Βαΐων, Τα εσπέρια της Υπαπαντής (αύτά μάλιστα δεν τα γράφουν τα παλαιά στιχηράρια, παρά μόνο το α΄), τά απόστιχα της Υπαπαντής, τα του Θωμά Ώ του παραδόξου (ήχ Δ΄. και εδώ δεν τα γράφουν όλα) και ίσως και άλλα. Το αυτόμελο είναι σ΄ αυτές τις περιπτώσεις απλά το πρώτο, το οποίο μπορεί να μην έχει 'αλλα προσόμοια πλήν αυτών της συγκεκριμένης εορτής.
Επίσης, στο παλαιό μέλος, μπορεί να δεί κανείς ότι και κάποια άλλα ιδιόμελα εορτών μπορεί να είναι προσόμοια, π.χ. το Αι πορείαι σου ο Θεός (Δ΄) του Ως του πνεύματος εραστής (ζ΄ Ιαν). Στα παλαιότερα ακόμη στιχηράρια, κυρίως της σημειογραφίας Chartres, Υπήρχαν επίσης σε πολλές περιπτώσεις και προσόμοια ιδιομέλων (για την ίδια ημέρα) που δεν επιβίωσαν στα κατοπινά της σημειογραφίας Coislin ή της Μεσοβυζαντινής. Π.χ. τη Μ. Τρίτη υπήρχαν και προσόμοια πάνω στο «Του κρύψαντος το τάλαντον»
Στις δε εργασίες που έχουν γίνει πάνω στα νέα ευρήματα του Σινά (π.χ. της Αλεξ. Νικηφόροβα) μπορεί να δεί κανείς ότι έκπαλαι υπήρχαν προσόμοια πάνω σε Αναστάσιμα στιχηρά, π.χ. το Τας εσπερινάς ή το Κύριε ει και κριτηρίω.

 

[dimskrekas]

Εκ των υστέρων ανέτρεξα εις το ΣΤ και είδα ( σημ.1384, 1388 ) ότι και ο π. Κωνσταντίνος Παπαγιάννης τα θεωρεί προσόμοια. Τα ερωτήματά μου , όμως, παραμένουν προς τους ειδήμονας του ψαλτολογίου:
1. Επιβεβαιώνεται από πηγές ότι πρόκειται περί προσομοίων;
2. Αν μάλιστα πρόκειται περί προσομοίων , ποιο είναι το αυτόμελό τους ; Μήπως το πρώτο εξ αυτών;

Στο εμβριθέστατο μήνυμα του Λαοσυνάκτη, με τον οποίο έγραφα ταυτόχρονα,πβ ίσως και τα εσπέρια της 20ης Δεκεμβρίου

 

[MTheodorakis]

Προσόμοια εἶναι καὶ τὰ στιχηρὰ τοῦ Πάσχα «Πάσχα ἱερὸν...».

 

[Laosynaktis]

Του Αγίου Αποστόλου Τιμοθέου και του Αγ. Οσιομάρτυρος Αναστασίου του Πέρσου. (κβ΄ Ιαν), δυο ιδιόμελα, προσόμοια μεταξύ τους.

 

[MTheodorakis]

Προσόμοια εἶναι καὶ τὰ τρία πρώτα ἀναστάσιμα στιχηρὰ τῶν αἴνων τοῦ πλ. β' καὶ πλ. δ' ἦχου.

 

[chanendes]

Προσόμοιο και το Και νυν, με το Δόξα των Αίνων του Αγ. Νικολάου
Επίσης προσόμοιο του ίδιου Δόξα, είναι και το Δόξα των Αίνων της Αγ. Ειρήνης της Χρυσοβαλλάντου σε φυλλάδα Γερασίμου ΜΑγιαννανίτου

 

[MTheodorakis]

Ἐνδιαφέρον ἄρθρο τῆς Alexandra Nikiforova, βασισμένο στὸ χφ. Σινὰ ΜΓ 56+ΜΓ 5, τροπολόγιο θ' αἰ.

 

[MTheodorakis]

Προσόμοια δοξαστικὰ



9 Σεπτεμβρίου αἴνοι

Δόξα, Καὶ νῦν. Ἦχος β'.

Πρὸς τό· Σήμερον ὁ Χριστὸς ἐν Βηθλεέμ (αἴνοι Χριστουγέννων).

Σήμερον ἡ πανάμωμος ἁγνὴ προῆλθεν ἐκ τῆς στείρας...





26 Ὀκτωβρίου ἑσπέρια

Καὶ vῦv. Θεοτοκίον, πρὸς τό· Φοβερὸς εἶ Κύριε (ἀπόστιχο ἴδιας ἡμέρας)

Παναγία δέσποιvα τοῦ κόσμου βοήθεια...





30 Ἰανουαρίου αἴνοι

Δόξα. Ἦχος ὁ αὐτός.

Πρὸς τό· Σήμερον ὁ Χριστός.

Σήμερον αἱ ψυχαί, τῶν γηγενῶν ὑψοῦνται ἐκ γηίνων...





5 Ἰουλίου αἴνοι

Δόξα.Ἦχος πλ. β'.

Πρὸς τό· Χριστοῦ τὸν Ἱεράρχην.

Τὸν τῆς ἀθανασίας ἐπώνυμον...

 

[Emmanouil Giannopoulos]

Δεν ξέρω γιατί δημιουργεί τέτοια μεγάλη έκπληξη όλο αυτό. Είναι πολύ γνωστό ότι έτσι κινήθηκαν πολλοί παλαιότεροι υμνογράφοι, και είναι ακόμη πιο γνωστό ότι στα νεώτερα χρόνια έχουμε ακόμη πιο πολλές τέτοιες μιμήσεις. Όσον αφορά στην περίπτωση των παλαιοτέρων, πέρα από όσα ήδη σημειώθηκαν μπορούμε να πούμε και άλλα, όπως τα στιχηρά του Εσπερινού των Θεοφανείων. Όσον αφορά στους νεωτέρους, θα μπορούσαμε να δούμε πλήθος καινούργιων ακολουθιών όπου αντιγράφονται ρυθμοτονικά τα παλαιότερα ιδιόμελα δοξαστικά, ακόμη και τα αναστάσιμα εωθινά.

 

[κλιτόν]

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα σε όλους, καλό υπόλοιπο εορτών!

Ο Χουρμούζιος μελοποίησε τα στιχηρά των Αίνων των Χριστουγέννων (αλλά και της Κυριακής της Πεντηκοστής) ως ιδιόμελα τροπάρια.

Σύντομον Δοξαστάριον του όλου ενιαυτού Χουρμουζίου χαρτοφύλακος & Γρηγορίου πρωτοψάλτου

Μέχρι τώρα ήξερα μόνο το Δοξασταριον των Αποστίχων του Χουρμουζίου, και την εξήγηση του Γρηγορίου σ' αυτό του Πέτρου Πελοποννησίου. Σήμερα έπεσα πάνω σ' αυτό: «Αρχή συν Θεώ αγίω των ακολουθιών των δοξαζομένων αγίων, συν των δοξαστικών αυτών και των μη εορταζομένων αγίων του όλου ενιαυτού...

analogion.com

 

[Diogenes]

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα σε όλους, καλό υπόλοιπο εορτών!

Ο Χουρμούζιος μελοποίησε τα στιχηρά των Αίνων των Χριστουγέννων (αλλά και της Κυριακής της Πεντηκοστής) ως ιδιόμελα τροπάρια.

Σύντομον Δοξαστάριον του όλου ενιαυτού Χουρμουζίου χαρτοφύλακος & Γρηγορίου πρωτοψάλτου

Μέχρι τώρα ήξερα μόνο το Δοξασταριον των Αποστίχων του Χουρμουζίου, και την εξήγηση του Γρηγορίου σ' αυτό του Πέτρου Πελοποννησίου. Σήμερα έπεσα πάνω σ' αυτό: «Αρχή συν Θεώ αγίω των ακολουθιών των δοξαζομένων αγίων, συν των δοξαστικών αυτών και των μη εορταζομένων αγίων του όλου ενιαυτού...

analogion.com

View attachment 116494

Φαίνεται ότι με την εμφάνιση της Συλλογής Ιδιομέλων του 1831 αποφασίστηκε να ψάλλονται τα στιχηρά των αίνων των Χριστουγέννων στην πιο σύντομη μελοποίηση του Μανουήλ Πρωτοψάλτου, δηλ. σε ειρμολογικό μέλος. Σχεδόν απαραλλάκτως αντιγράφτηκαν και στη Μουσική Κυψέλη του Στεφάνου. Και στα δύο βιβλία έχουν τον τίτλο «μέλος Ειρμολογικόν».