[Ερώτηση] Θεία κοινωνία στη Βάπτιση

[Pavlos79]

Τί ψάλλουμε κατά την ώρα που κοινωνά ο ιερέας το νεοβάπτιστο;

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Τί ψάλλουμε κατά την ώρα που κοινωνά ο ιερέας το νεοβάπτιστο;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει χρόνος για να ψαλεί οτιδήποτε. Τα κοινωνικά έχουν νόημα όταν υπάρχει πλήθος ανθρώπων προς μετάληψη.

 

[π. Μάξιμος]

Τί ψάλλουμε κατά την ώρα που κοινωνά ο ιερέας το νεοβάπτιστο;

Ποῦ καί πῶς συνηθίζεται αὐτή ἡ πρακτική μετά τήν ἀποσύνδεση τοῦ βαπτίσματος ἀπό τή θ. λειτουργία;
Πάντως ἐμεῖς, πρό ἡμερῶν, σέ βάπτιση ἐνηλίκου, μετά τό εὐαγγέλιο καί τήν ἐκτενῆ (καί πρό τῶν εὐχῶν τῆς ἀπολούσεως) ἐκφωνήσαμε τό «Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα...», ὁ χορός τό «Πάτερ ἡμῶν...», «Ὅτι σοῦ ἐστιν...», «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης πρόσελθε» (μετάληψη ἐκ τοῦ φυλασσομένου Ἁμνοῦ τῆς Μ. Πέμπτης) καί ὁ χορός σέ ἐμμελῆ ἀπαγγελία «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...».

 

[domesticus]

Πάντως ἐμεῖς, πρό ἡμερῶν, σέ βάπτιση ἐνηλίκου, μετά τό εὐαγγέλιο καί τήν ἐκτενῆ (καί πρό τῶν εὐχῶν τῆς ἀπολούσεως) ἐκφωνήσαμε τό «Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα...», ὁ χορός τό «Πάτερ ἡμῶν...», «Ὅτι σοῦ ἐστιν...», «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης πρόσελθε» (μετάληψη ἐκ τοῦ φυλασσομένου Ἁμνοῦ τῆς Μ. Πέμπτης) καί ὁ χορός σέ ἐμμελῆ ἀπαγγελία «Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ...».

Ποῦ στηρίζετε τὴν παραπάνω πράξη;

 

[π. Μάξιμος]

Ποῦ στηρίζετε τὴν παραπάνω πράξη;

Σέ μιά λογική διεργασία προσωπική τῆς στιγμῆς ἀπό ἐμπειρία λειτουργικῶν θεμάτων. Ὅπως π.χ. στό γάμο τό «Πάτερ ἡμῶν...», ἀπομεινάρι τῆς συνδέσεως μέ τή λειτουργία, λογικά μιά προτροπή καί μιά εὐχή/ὕμνος συμμετοχῆς. Δίνουμε ἕνα διαφορετικό πλαίσιο τελετουργικῆς στό βάπτισμα τῶν ἐνηλίκων, πιστότερο στήν ἀρχαία πράξη, πού διασώζεται στό Εὐχολόγιο καί ἀλλοιώνεται (ἀναγκαστικά) στό νηπιοβαπτισμό (πρβλ. ἄρθρα καί ἀπαντήσεις Φουντούλη ἐπ᾿ αὐτῶν πού δέν ἔχω εὔκαιρα).

Ἐσύ μᾶς λές τί κάνουν στή Μακεδονία; Ἐμεῖς δέν κοινωνᾶμε τά μωρά ἐδῶ στό νότο. Ἔπρεπε νά μή θέσεις ἐντός τῆς παράθεσης τό πρῶτο μου ἐρώτημα. Ἄν γνωρίζεις ἀπάντησε. Τό ἐρώτημα τέθηκε γιά νήπια;

 

[domesticus]

Σέ μιά λογική διεργασία προσωπική τῆς στιγμῆς ἀπό ἐμπειρία λειτουργικῶν θεμάτων. Ὅπως π.χ. στό γάμο τό «Πάτερ ἡμῶν...», ἀπομεινάρι τῆς συνδέσεως μέ τή λειτουργία, λογικά μιά προτροπή καί μιά εὐχή/ὕμνος συμμετοχῆς. Δίνουμε ἕνα διαφορετικό πλαίσιο τελετουργικῆς στό βάπτισμα τῶν ἐνηλίκων, πιστότερο στήν ἀρχαία πράξη, πού διασώζεται στό Εὐχολόγιο καί ἀλλοιώνεται (ἀναγκαστικά) στό νηπιοβαπτισμό (πρβλ. ἄρθρα καί ἀπαντήσεις Φουντούλη ἐπ᾿ αὐτῶν πού δέν ἔχω εὔκαιρα).

Ἐσύ μᾶς λές τί κάνουν στή Μακεδονία; Ἐμεῖς δέν κοινωνᾶμε τά μωρά ἐδῶ στό νότο. Ἔπρεπε νά μή θέσεις ἐντός τῆς παράθεσης τό πρῶτο μου ἐρώτημα. Ἄν γνωρίζεις ἀπάντησε. Τό ἐρώτημα τέθηκε γιά νήπια;

Ἡ βάπτιση δὲν περιλαμβάνει μετάληψη πλέον καὶ αὐτὴ τὴν τάξη ἔχω δεῖ νὰ τελεῖται καὶ σὲ νήπια καὶ σὲ ἐνηλίκους.

Μετάληψη νηπίου μετὰ τὴν βάπτιση πρώτη φορὰ ἀκούω. Ἡ τοπικὴ συνήθεια ποὺ γνωρίζω είναι τὸ νεοφώτιστο νήπιο νὰ μεταλαμβάνει στὴν πιὸ κοντινὴ Θ. Λειτουργία μετὰ τὴν βάπτισή του.

Προσωπικὰ διατηρῶ κάποια ἐπιφύλαξη μὲ τὴν ἐπιλογή σας. Δὲν θὰ ἦταν προτιμότερο εἴτε νὰ μεταλάβει ὁ ἐνήλικος νεοφώτιστος στὴν ἐπόμενη Θ. Λειτουργία εἴτε νὰ ἐνταχθεῖ τὸ μυστήριο κανονικῶς ἑντός τῆς διάταξης τῆς Θ. Λειτουργίας, σύμφωνα μὲ τὶς ἀρχαῖες διατάξεις ποὺ γνωρίζω ὅτι κατέχετε ἱκανῶς.

 

[π. Μάξιμος]

Ἡ βάπτιση δὲν περιλαμβάνει μετάληψη πλέον καὶ αὐτὴ τὴν τάξη ἔχω δεῖ νὰ τελεῖται καὶ σὲ νήπια καὶ σὲ ἐνηλίκους.

Μετάληψη νηπίου μετὰ τὴν βάπτιση πρώτη φορὰ ἀκούω. Ἡ τοπικὴ συνήθεια ποὺ γνωρίζω είναι τὸ νεοφώτιστο νήπιο νὰ μεταλαμβάνει στὴν πιὸ κοντινὴ Θ. Λειτουργία μετὰ τὴν βάπτισή του.

Αὐτά τηροῦμε κι ἐμεῖς. Τό ὅ,τι ὅμως τό ἔχω συναντήσει στή Μακεδονία εἶναι ἀδιαμφισβήτητο, ὅπως καί σέ ἄλλα μέρη (ἄς γράψουν οἱ ἔχοντες ἐμπειρία), προφανῶς καί ὁ ἐρωτῶν πού μᾶλλον εἶναι Κύπριος.

Προσωπικὰ διατηρῶ κάποια ἐπιφύλαξη μὲ τὴν ἐπιλογή σας. Δὲν θὰ ἦταν προτιμότερο εἴτε νὰ μεταλάβει ὁ ἐνήλικος νεοφώτιστος στὴν ἐπόμενη Θ. Λειτουργία εἴτε νὰ ἐνταχθεῖ τὸ μυστήριο κανονικῶς ἑντός τῆς διάταξης τῆς Θ. Λειτουργίας, σύμφωνα μὲ τὶς ἀρχαῖες διατάξεις ποὺ γνωρίζω ὅτι κατέχετε ἱκανῶς.

Καλύτερο θά ἦταν. Ἀλλά ὁ ἱερέας πού τοῦ εἴχαμε ἀναθέσει τήν κατήχηση τόν εἶχε ἑτοιμάσει καί γιά θεία κοινωνία (τά τρία μυστήρια τῆς μυήσεως μαζί —πρβλ. εὐχή Ἁγ. Μύρου: «... χάρισαι αὐτῷ καὶ τὴν σφραγῖδα τῆς δωρεᾶς τοῦ ἁγίου καὶ παντοδυνάμου καὶ προσκυνητοῦ σου Πνεύματος, καὶ τὴν μετάληψιν τοῦ ἁγίου Σώματος καὶ τοῦ τιμίου Αἵματος τοῦ Χριστοῦ σου...»—) καί βρέθηκα πρό ἀπροόπτου, χωρίς ὅμως νά προβληματιστῶ ἤ νά ἐκπλαγῶ, τελῶντας στή στιγμή αὐτά πού ἔγραψα, αἰτιολογῶντάς τα.

Τέλος πάντων, τό λόγο ἔχει ὁ θέσας τήν ἐρώτηση (ἤ ὅσοι γνωρίζουν) νά μᾶς ἀπαντήσει στήν ἐρώτηση:

Ποῦ καί πῶς συνηθίζεται αὐτή ἡ πρακτική μετά τήν ἀποσύνδεση τοῦ βαπτίσματος ἀπό τή θ. λειτουργία;

καί γιατί ἐρωτᾶ. Τί κάνουν δηλ. στήν περιοχή του.

 

[Pavlos79]

Όντως απ' την Κύπρο είμαι, και είναι κάτι που συνηθίζεται εδώ να κοινωνά το νήπιο στο τέλος της ακολουθίας, γι' αυτό και το ερὠτημά μου. Ἀκουσα τρεις εκδοχές: "Σώμα Χριστού", "Ποτήριον σωτηρίου" (όπως στο γάμο δηλαδή) και "Του δείπνου σου".

 

[π. Ρωμανός Καράνος]

Και στις Η.Π.Α. πάντως η μετάληψη του νεοφωτίστου (είτε βρέφους είτε ενηλίκου) είναι παγιωμένη πρακτική. Συνήθως γίνεται εν σιγή.

 

[Roumelis Ioannis]

Στον Έβρο, χωρίς να είναι παγιωμένη συνήθεια παντού, μεταλαμβάνει το νήπιο με το πέρας του Βαπτίσματος εν σιγή, είτε εκ των Προηγιασμένων της Μ. Πέμπτης, είτε (λιγότερο συνηθισμένο) άν η Βάπτιση τελεσθεί το πρωί μετά από Λειτουργία, ο Ιερεύς αφού καταλύσει, φυλάττει με προσοχή μέρος όσον για να μεταλάβει το νεοφώτιστο νήπιο. Αυτά όσον αφορά τα νήπια. Για ενηλίκους δεν γνωρίζω.

 

[domesticus]

Ἡ χρήση τοῦ Ἄρτου τῆς Μ. Πέμπτης δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ χρησιμοποιεῖται συστηματικὰ πρὸς ἀντικατάσταση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας.

Ἀκόμη χειρότερο τὸ περι ὑπολείμματος τῆς κατάλυσης ποὺ προανεφέρθη.

Τὸ Μυστήριο δὲν μπορεῖ νὰ ὑποκατασταθεῖ ἀπὸ τίποτε, οὕτε εἶναι σκόπιμο νὰ ἀποκοπεῖ ἀπὸ τὴν ἀκολουθία τῆς Θ. Λειτουργίας.

Τελικὰ τὸ ἔθιμο ἔχει μεγαλύτερη σημασία ἤ τὸ Μυστήριο τελικά;

Μὲ ἔχουν ξενίσει πάρα πολὺ τὰ παραπάνω σχόλια ποὺ διάβασα. Μοῦ θυμίζει ἕνα πρωϊνὸ Δεκαπενταυγούστου, τῆς Παναγίας, ποὺ πρίν ἀρχίσει ὁ Ἑξάψαλμος πῆκε κάποιος «πιστός» στὸν ἐφημέριο νὰ τοῦ ζητήσει νὰ τὸν κοινωνήσει. Κι ὅταν ὁ ἐφημέριος τὸν ἀπέπεμψε ἔκπληκτος, ἔλαβε τὴν ἀπάντηση «αὐτὰ τῆς Μεγάλης Πέμπτης τί τὰ κρατᾶς» ...

 

[π. Μάξιμος]

... «αὐτὰ τῆς Μεγάλης Πέμπτης τί τὰ κρατᾶς» ...

Γιά ἔκτακτες ἀνάγκες, ἑτοιμοθανάτων, κατακοίτων ἀσθενῶν...

«Ἡ σύνδεση τοῦ ἁγίου βαπτίσματος μέ τή θ. λειτουργία εἶναι ὅρος ἀπαραίτητος, πού μόνον σέ περίπτωση κινδύνου θανάτου μπορεῖ νά ἀντικατασταθεῖ μέ κοινωνία ἀπό προηγιασμένα δῶρα» (Ἰωάννης Φουντούλης, Τό βάπτισμα τῶν ἐνηλίκων, ὁ Νηπιοβαπτισμός, τό Βάπτισμα τῆς ἀνάγκης. Τελετουργική θεώρηση. Πρακτικά σ. 143).

Βέβαια ὁ μακαριστός καθηγητής στή συνέχεια ὑπεραμύνεται τῆς ἑνότητος τῶν τριῶν μυστηρίων τῆς χριστιανικῆς μυήσεως (ὅπως ἔγραψα), γιά τήν ὁποία πάντοτε ὑπερμαχοῦσε ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔναντι τῶν ΡΚαθολικῶν πού τελοῦν χωριστά τό βάπτισμα, τό χρίσμα, τήν πρώτη κοινωνία, πού ὅμως αὐτό ἐπιτυγχάνεται μόνον ὅταν τελεῖται ἡ βάπτιση συνδεδεμένη μέ τή θ. λειτουργία. Ἀλλιῶς συμμετοχή στήν κοντινότερη ἀπό τό βάπτισμα θ. λειτουργία.

Αὐτό τό ἔθος (μεταλήψεως ἐκ τῶν προηγιασμένων) οὐδαμοῦ τό ἀναφέρει ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στή «Λειτουργική-Τελετουργικὴ» (καί στήν ἐκτεταμένη ἔκδοση τοῦ 1973 πού ἔχω).

Ὁπότε συμφωνοῦμε, ὅτι

Ἡ χρήση τοῦ Ἄρτου τῆς Μ. Πέμπτης δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ χρησιμοποιεῖται συστηματικὰ πρὸς ἀντικατάσταση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας.

Ἀκόμη χειρότερο τὸ περι ὑπολείμματος τῆς κατάλυσης ποὺ προανεφέρθη.

Τὸ Μυστήριο δὲν μπορεῖ νὰ ὑποκατασταθεῖ ἀπὸ τίποτε, οὕτε εἶναι σκόπιμο νὰ ἀποκοπεῖ ἀπὸ τὴν ἀκολουθία τῆς Θ. Λειτουργίας.

 

[Μακρυγιάννης]

Καλησπέρα.

Απο προσωπική εμπειρία (όταν βαπτίσαμε τα παιδιά μου) κοινωνισανε λιγο προν την απολυση εν σιγή απο κοινό άγιο Ποτήριο της Κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας. Για να γίνει φυσικά αυτό εμείς οι γονείς είχαμε την πρωτοβουλία (μάλλον την απαίτηση) διοτι διαφορετικά δεν συνηθίζεται στην περιοχή μας.

Η προσωπική μου άποψη είναι οτι με κάποιον τρόπο πρέπει η Βαπτιση πρέπει να επασυνδεθεί με την έννοια της μετοχής στα της Εκκλησίας και οχι τόσο στην ονοματοδοσία (όπως επικρατεί). Ένα βήμα είναι και αυτή η πράξη που ίσως δεν τελείται κατά το τυπικό είναι και αυτή.

Φυσικά για εμένα η τέλεια μορφή θα ήταν επιστροφή στις Βαπτίσεις και τους Γάμους κατα την Θεία Λειτουργία και ομαδικά!

ΕΜΠΡΟΣ ΠΙΣΩ!!!

 

[Roumelis Ioannis]

Αν δεν κάνω λάθος (δεν τα έχω μπροστά μου για επαλήθευση) υπάρχουν Ακολουθίες Γάμου και Βαπτίσματος με ενταγμένη την μετάληψη Προηγιασμένων σε Ευχολόγια Λειμώνος, Κρυπτοφέρρης ( και Συλλογή Δημητριέφσκη. Όποιος μπορεί ας επιβεβαιώσει, αλλιώς θα επανέλθω αργότερα.

 

[π. Μάξιμος]

Αν δεν κάνω λάθος (δεν τα έχω μπροστά μου για επαλήθευση) υπάρχουν Ακολουθίες Γάμου και Βαπτίσματος με ενταγμένη την μετάληψη Προηγιασμένων σε Ευχολόγια Λειμώνος, Κρυπτοφέρρης ( και Συλλογή Δημητριέφσκη. Όποιος μπορεί ας επιβεβαιώσει, αλλιώς θα επανέλθω αργότερα.

Γιά τήν ἀκολουθία τοῦ γάμου μέ κοινωνία προηγιασμένων ἔχει ἀσχοληθεῖ ἐκτενῶς ὁ κ. Π. Σκαλτσῆς (καθηγητής ΑΠΘ) στό βιβλίο του Γάμος και Θεία Λειτουργία καί γενικότερα ὁ ΜΙΛΟΣΕΒΙΤΣ ΝΕΝΑΝΤ.
Ὁ κ. Σκαλτσῆς γράφει (σελ. 194) «Ἡ πρωτοτυπία αὐτή –ἀνάλογη τῆς ὁποίας οὐδέποτε ἐφαρμόστηκε σέ ἄλλο μυστήριο...». Στό ἴδιο βιβλίο θά δεῖς πολλά χφφ. καί κώδικες, τό βαρβερινό εὐχολόγιο καί πολλά ἀπό DMITRIJEVSKIJ, ἀλλά γιά τό γάμο.
Στόν ΜΙΛΟΣΕΒΙΤΣ πού ἀσχολεῖται καί μέ τό βάπτισμα δέν βλέπουμε κάτι τέτοιο, παρά μόνον τήν σύνδεση μέ τελεία θ. λειτουργία.

 

[Roumelis Ioannis]

Στον Β΄ Τόμο του Δημητριέφσκη «Ευχολόγια» συναντούμε πάμπολλες περιπτώσεις Γάμου με Προηγιασμένα. Δεν τις αναφέρω εκτός από μία όπου διατάσσεται «ο ιερεύς να φυλάσσει μέρος» (όπως ανέφερα περιπτώσεις στον Έβρο). Επίσης συνάντησα 4 περιπτώσεις Βαπτίσματος με Προηγιασμένα τις οποίες και επισυνάπτω, καθώς επίσης και μία περίπτωση Προχειρίσεως Βασιλέως.

 

[ilias nektarios]

Καλησπέρα.

Απο προσωπική εμπειρία (όταν βαπτίσαμε τα παιδιά μου) κοινωνισανε λιγο προν την απολυση εν σιγή απο κοινό άγιο Ποτήριο της Κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας. Για να γίνει φυσικά αυτό εμείς οι γονείς είχαμε την πρωτοβουλία (μάλλον την απαίτηση) διοτι διαφορετικά δεν συνηθίζεται στην περιοχή μας.

Η προσωπική μου άποψη είναι οτι με κάποιον τρόπο πρέπει η Βαπτιση πρέπει να επασυνδεθεί με την έννοια της μετοχής στα της Εκκλησίας και οχι τόσο στην ονοματοδοσία (όπως επικρατεί). Ένα βήμα είναι και αυτή η πράξη που ίσως δεν τελείται κατά το τυπικό είναι και αυτή.

Φυσικά για εμένα η τέλεια μορφή θα ήταν επιστροφή στις Βαπτίσεις και τους Γάμους κατα την Θεία Λειτουργία και ομαδικά!

ΕΜΠΡΟΣ ΠΙΣΩ!!!

1. Απο πρακτικης αποψης,τουλαχιστον με τα σημερινα δεδομενα,δεν νομιζω οτι η περιπτωση αυτη ειναι σωστη. Λετε να κατσει φρονιμα το βρεφος να το μεταλαβει ο ιερεας με ολη την φασαρια και την ψυχρολουσια που εχει υποστει προηγουμενως; Και λογικο ειναι,αφου το παιδι,εχει ''αγριευτει''.
Στω κατω κατω,πανε οι γονεις την προσεχη Κυριακη και το μεταλαμβανουν,οπου το παιδι ειναι πιο ηρεμο και το στομα του πιο καθαρο.
Τωρα,οσον αφορα τα Μυστηρια να γινονται κατα την Θ. Λειτοργια,κυριως μαλιστα ο Γαμος,ωραιο θα ηταν αλλα πρακτικα,λιγο δυσκολο,για τους ευνοητους λογους....:wink: Φυσικα παντα μιλαμε,με τα σημερινα δεδομενα.
2. Τωρα,αν ξαφνικα η επισημη Εκκλησια της Ελλαδος αποφασισει,οτι τα μυστηρια να γινονται μεσα στη Θ. Λειτουργια, θα γινει το εξης:
Ο κοσμος θα γυρισει την πλατη του τελειως στην Εκκλησια (Ηδη δηλ. την εχει μισογυρισει) και οι ιερεις θα καταληξουν να κανουν Μυστηρια,παρεα με τα ζαυγαρια,το βρεφος και τους κουμπαρους!.....
Οποτε το ''μπρος-πισω'' δεν νομιζω οτι ειναι εφικτο στις μερες μας...

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Τί ψάλλουμε κατά την ώρα που κοινωνά ο ιερέας το νεοβάπτιστο;

Από τα συνημμένα του Γιάννη Ρούμελη, φαίνεται ότι κατάλληλο κοινωνικό είναι το Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι... (ως μαρτυρείται), για να απαντήσουμε και στο αρχικό ερώτημα.

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

...Η προσωπική μου άποψη είναι οτι με κάποιον τρόπο πρέπει η Βαπτιση πρέπει να επασυνδεθεί με την έννοια της μετοχής στα της Εκκλησίας και οχι τόσο στην ονοματοδοσία (όπως επικρατεί). Ένα βήμα είναι και αυτή η πράξη που ίσως δεν τελείται κατά το τυπικό είναι και αυτή.

Φυσικά για εμένα η τέλεια μορφή θα ήταν επιστροφή στις Βαπτίσεις και τους Γάμους κατα την Θεία Λειτουργία και ομαδικά!...

Αν η βάπτιση ενσωματωθεί στη λειτουργία, τα κατηχούμενα πρέπει να έχουν τελεσθεί νωρίτερα (οι μεν αφορκισμοί κατˊ ιδίαν κατά την αρχαία τάξη η δε ομολογία ενώπιον όλου του εκκλησιάσματος σε προηγούμενη λειτουργία - ακολουθία ή και όλα ενώπιον όλου του εκκλησιάσματος). Ομαδικές βαπτίσεις γίνονταν παλαιότερα στο λυχνικό του Μεγάλου Σαββάτου, την παραμονή των Θεοφανείων και των Χριστουγέννων (στο βαπτιστήριο ενώ στο ναό διαβάζονταν τα προβλεπόμενα αναγνώσματα). Ακόμα το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή της Πεντηκοστής (στο βαπτιστήριο ενώ στο ναό διαβαζόταν προανάγνωσμα). Εκείνες τις ημέρες ακόμα και σήμερα ψάλλουμε Όσοι εις Χριστόν...

 

[π. Μάξιμος]

Γιάννη,
Εὐχαριστοῦμε πάρα πολύ!
Ἔρχομαι κι ἐγώ τώρα ἀφενός νά ἑρμηνεύσω τόν κ. Σκαλτσῆ στό «Ἡ πρωτοτυπία αὐτή –ἀνάλογη τῆς ὁποίας οὐδέποτε ἐφαρμόστηκε σέ ἄλλο μυστήριο...» ὅτι ἀναφέρεται στήν ἰδιαίτερη προηγιασμένη θ. λειτουργία γιά γάμο καί ἀφετέρου νά συμπληρώσω γιά τόν Μιλόσεβιτς, ὅτι δέν τόν διάβασα καλά, καί ὅτι στίς σσ. 70 καί 96-99 ἀναφέρει κώδικες πού προβλέπουν τήν μετάδοσιν τῶν ἁγίων μυστηρίων στά βαπτισθέντα νήπια μετά τό πέρας τῆς ἀκολουθίας τοῦ βαπτίσματος. Αὐτοί οἱ κώδικες εἶναι μετά τόν ιδ΄ αἰ. καί παρατηρεῖ ὅτι «ὁ τρόπος τῆς μεταδόσεως τῆς θ. κοινωνίας εἰς τό νήπιον δέν ἀποκλείεται νά διεμορφώθη ὑπό τήν ἐπίδρασιν τῆς τελέσεως τοῦ γάμου ὑπό τήν μορφήν τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων δώρων». Καί ἔχει ὑποσημ. - πρβλ. Φουντούλη ΑΛΑ, Δ΄, σ. 152, ἀλλά ἀναφέρεται στόν Δ΄ τόμο, Θεσσαλονίκη 1982 καί δέν βρίσκω τήν ἀντιστοιχία στίς ἐκδόσεις Ἀ. Δ..
Τό σημαντικότερο πού ἀναφέρει εἶναι ὅτι αὐτή τήν πράξη τήν μαρτυρεῖ Συμεών Θεσσαλονίκης (Περί τῶν ἱερῶν τελετῶν, ΞΖ΄- ΞΗ΄, PG 155, 233).
Σημειώνει ὅμως στή συνέχεια ὅτι ἀπό τοῦ ια΄ αἰ. συναντῶμεν κώδικας καί κατά τούς ὁποίους τό μυστήριον τελεῖται ἄνευ μεταδόσεως τῆς θείας κοινωνίας εἰς τούς νεοφωτίστους.