Θ΄ Ὥρα Σαββάτου τῆς Διακαινησίμου: τρίψαλμος ἢ τοῦ Πάσχα;

[Shota]

Από τον άρθρο του π. Στέφανου Αλεξόπουλου (βλ. μήνυμα του π. Μαξίμου).

 

[Shota]

Ποιός ὁ λόγος νὰ λέγεται τρίψαλμος ἡ Θ΄ ὥρα ἀφοῦ λειτουργικῶς ἀκόμα βρισκόμαστε στὴ Διακαινήσιμο ἑβδομάδα ὅπου τελείται ἡ Θ' τοῦ Πάσχα;

Η Θ´ δεν νοείται πλέον ως μια ανεξάρτητη ακολουθία, όπως παλιά. Συνδέεται με την εορτή. Αυτό που λέει το Πεντηκοστάριο δεν ξέρω αν είναι «σωστό» η «λάθος», αλλά συνεπής σίγουρα και είναι. Έτσι γίνεται και σε άλλες περιπτώσεις.

 

[Shota]

Συνήθως βέβαια μιά ΕΙΔΗΣΙΣ προέρχεται ἀπό κάποιο τυπικό. Αὐτή ἀπό ποιό; Ἀρχαῖο ἐννοεῖται. Ὄχι τά Ἁγιορείτικα.

Το τυπικό του Μεθοδίου λέει πως είναι τρίψαλμος η Θ´. Όποτε σε αυτό το θέμα ούτε μια κοινή Αγιορειτική παράδοση υπάρχει.

Η ΕΙΔΗΣΙΣ είναι του 17ου αι. τουλάχιστον, αφού το ίδιο λέει και το σημερινό Ρωσικό έντυπο Πεντηκοστάριο.

 

[π. Μάξιμος]

Το τυπικό του Μεθοδίου λέει πως είναι τρίψαλμος η Θ´. Όποτε σε αυτό το θέμα ούτε μια κοινή Αγιορειτική παράδοση υπάρχει.

Καλά, Ἁγιορείτικο εἶναι κι αὐτό... Εἴπαμε ὄχι Ἁγιορείτικο κάποιο ἀρχαῖο...
Πάντως τώρα πού τό βλέπω, ὑπάρχει πρόβλημα. Σελ. 378 πρέπει νά γράφει <Παρασκευῇ τῆς Διακαινησίμου>, σελ. 379 <Κυριακῇ τοῦ Θωμᾶ> καί σελ. 380 <Δευτέρᾳ τοῦ Θωμᾶ>. Καί πρόβλημα μέ τροπάριο καί κοντάκια τῆς τριψάλμου... Ἐξ ἀκενώτου σου;;;;;;;;;

Η ΕΙΔΗΣΙΣ είναι του 17ου αι. τουλάχιστον, αφού το ίδιο λέει και το σημερινό Ρωσικό έντυπο Πεντηκοστάριο.

Ἄς ἐξετασθεῖ... εἴπωμεν...

 

[MTheodorakis]

Δὲν ἀνίχνευσα τὴν ἐσφαλμένη διάταξη σὲ χφφ. τυπικὰ μέχρι καὶ τὸν ιδ' αἰ. καὶ πεντηκοστάρια μέχρι καὶ τὸν ιστ' αἰ.

Εἰσήχθη ἀπὸ τὸν Νικόλαο Μαλαξὸ στὴν ἔκδοση τοῦ 1552, σύμφωνα μὲ τὴν παρακάτω διατριβὴ σ. 139.

Το έντυπο Πεντηκοστάριο και η εκδοτική εξέλιξή του.

Χρειάζεται ἐγγραφή.

 

[MTheodorakis]

Η θ´ ώρα περιγράφεται από την Εγερία/Αιθερία και είναι ξεκάθαρα μια ξεχωριστή σύναξη. Το ότι είναι ώρα του καθεδρικού τυπικού Ιεροσολύμων το λένε ο Mateos μαζί με τον Taft (Taft, The Liturgy of Hours in East and West, σσ. 49-50).

Στο κάτω κάτω η βάση του μοναχικού ωρολογίου είναι η πράξη του Ναού Αναστάσεως.

Ὁμοίως:

Ἁγίου Βενεδίκτου Κανονισμὸς τοῦ ὀρθοδόξου μοναχικοῦ βίου κατὰ μετάφρασιν ἐκ τοῦ λατινικοῦ πρωτοτύπου ὑπό Παύλου ἱερομονάχου ἁγιορείτου Ἅγιον Ὄρος 1986 σ. 75,

J. Mateos J. Un Horologion inedit de saint-Sabas. Le codex sinaitique grec. 863 (ix siecle), στὸ Melanges Eugene Tisserant τ. ΙΙΙ (Studi e testi 233), Citta del Vaticano 1964 σσ. 48-58 (χφ. Σινὰ 863 «ὡρολόγιον κατὰ τὸν κανόνα τῆς λαύρας τοῦ ἁγίου πατρὸς ἡμῶν Σάβα» θ’ αἰῶνος) σσ. 53-56.

 

[π. Μάξιμος]

Η Θ´ δεν νοείται πλέον ως μια ανεξάρτητη ακολουθία, όπως παλιά. Συνδέεται με την εορτή. Αυτό που λέει το Πεντηκοστάριο δεν ξέρω αν είναι «σωστό» η «λάθος», αλλά συνεπής σίγουρα και είναι. Έτσι γίνεται και σε άλλες περιπτώσεις.

Ὁπωσδήποτε πρέπει νά ἐξετάσουμε τήν ἔννοια τῆς Θ᾿ Ὥρας ἀπό παλιά μέχρι σήμερα.
«Καπνός χωρίς φωτιά δέν ὑπάρχει», ἄρα κάτι σημαίνει αὐτή ἡ ΕΙΔΗΣΙΣ στό Πεντηκοστάριο.

Διαβάζοντας Οἱ Ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν καί τῶν Μεσωρίων, Παναγιώτη Ἰ. Σκαλτσῆ, Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ. ...
«Διχογνωμία ὑπάρχει ὡς πρός τό ἂν ἡ Θ΄ Ὥρα ἔχει ἀπόλυση ἢ ὄχι. Κατά μίαν ἄποψη δέν γίνεται ἀπόλυση, ἀλλ’ ἀμέσως ἄρχεται ὁ Ἑσπερινός43. Αὐτό ἐνδεχομένως ἀπηχεῖ παλαιά ἀντίληψη ὅτι «ἡ ἐνάτη ὥρα καί ἡ ἀκολουθία τοῦ λυχνικοῦ ἀποτελοῦν τήν ἔναρξη τῆς λειτουργικῆς συνάξεως τῶν μοναχῶν»44 .»

44. Γεωργίου Ν. Φίλια, «Οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου κατά τούς τέσσερις πρώτους αἰῶνες», ἐν Οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου. Πρακτικά ΙΕ΄ Πανελληνίου Λειτουργικοῦ Συμποσίου Στελεχῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων, Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 2015, Ἀθήνα, σ. 70.

Εἶναι θέμα, λοιπόν, «ἐποχῆς»...
Ὑπάρχει μιά «βάση» γι᾿ αὐτή τήν ΕΙΔΗΣΙΣ ...
Ἐμεῖς ὅμως τηροῦμε τό ΤΜΕ...
Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι δέν «ψαχνόμαστε»...

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

«Διχογνωμία ὑπάρχει ὡς πρός τό ἂν ἡ Θ΄ Ὥρα ἔχει ἀπόλυση ἢ ὄχι. Κατά μίαν ἄποψη δέν γίνεται ἀπόλυση, ἀλλ’ ἀμέσως ἄρχεται ὁ Ἑσπερινός43. Αὐτό ἐνδεχομένως ἀπηχεῖ παλαιά ἀντίληψη ὅτι «ἡ ἐνάτη ὥρα καί ἡ ἀκολουθία τοῦ λυχνικοῦ ἀποτελοῦν τήν ἔναρξη τῆς λειτουργικῆς συνάξεως τῶν μοναχῶν»

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ώρες ψάλλονταν αρχικά χωριστά (Νίκων μαυροορείτης). Επομένως, αυτό όντως απηχεί παλαιά αντίληψη, αλλά όχι αρχαία, αλλά... μας κάνει για ερμηνεία της είδησης του Πεντηκοσταρίου (ιδανικά θα έλεγα). Δεν μπορείς να ψάλλεις την 9η ώρα πασχάλιο και να επισυνάπτεις μετά εσπερινό συνηθισμένο (χωρίς απόλυση).

 

[Shota]

Στα Γεωργιανά σώζεται η ευχή της Θ´ μαζί με την συναπτή, και τα 2 της Ιεροσολυμιτικής παράδοσης. Αυτά είναι στοιχεία καθεδρικά, όχι μοναχικά.

Μάλιστα η συναπτή έχει μια αίτηση για τους «δι’ ευλόγους αιτίας απολειφθέντους»