Πιστεύω ότι η μουσική παραδίδεται από γενιά σε γενιά, παραλλαγμένη
και όχι αυτούσια, εξαιτίας του πρίσματος του εκάστοτε ψάλτη
ο οποίος αναλαμβάνει τον ρόλο του δασκάλου, έχοντας υπάρξει ο
ίδιος, μαθητής, μέσα από το οποίο ερμηνεύει αυτό που ο ίδιος παρέλαβε.
Για αυτόν τον λόγο, θεωρώ, ότι δεν πρέπει να "αυθεντικοποιούμε" κανέναν
δάσκαλο, ούτε και αυτόν τον Ναυπλιώτη. Ναι μεν ήταν τεράστιος σαν ψαλτική
φυσιογνωμία, δεν μπορούμε να πούμε όμως με σιγουριά ότι ήταν Ο αυθεντικός.
Και αυτό, διότι δεν έχουμε ηχογραφήσεις προ αυτού παρά μαρτυρίες και αυτές
αμφιλεγόμενες. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να πάρουμε τα στοιχεία
εκείνα που θεωρούμε ότι ικανοποιούν την άποψή μας περί ψαλτικής. Και εκεί
χρειάζεται διάκριση. Τι ήταν αυτό που έκανε το ψάλσιμο του Ναυπλιώτη τόσο σωστό;
Εδώ χρειάζεται αναζήτηση, έρευνα και συζήτηση. Όχι απόλυτες απόψεις.
Εκτός αυτού οι ηχογραφήσεις που έχουμε, εκτός του ότι είναι κακίστης ποιότητος,
δεν είναι και οι πλέον αντιπροσωπευτικές. Αργές χρονικές αγωγές και τα τοιαύτα.
Εδώ θέλω να τονίσω την ανάγκη, ο δάσκαλος, να επισημαίνει στον μαθητή
ότι "παιδί μου, εγώ έτσι θεωρώ ότι πρέπει να το λες, για αυτόν και για αυτόν τον λόγο" και όχι
"έτσι είναι πάει και τελείωσε". Καλώς η κακώς σε κάθε τέχνη οι διαφορετικές
ικανότητες των ασκούντων αυτές, επηρρεάζουν το αποτέλεσμα. Θες το λαρύγγι,
θες τα ακούσματα, θες η ψυχολογία, θες η τοπολαλιά, κ.ο.κ., είναι αποτρεπτικοί παράγοντες στο να
μπει η μουσική μας σε ένα καλούπι. Δεν μπαίνει. Απλά. Πρέπει οι δάσκαλοι να
μάθουν να δείχνουν στον μαθητή ότι αυτό, οι ίδιοι ερμηνεύνουν και δεν είναι
δόγμα. Σαφώς και υπάρχουν οι κοινώς αποδεκτοί κανόνες τους οποίους
ενστερνιζόμεθα άπαντες (θέλω να πιστεύω), όμως από κει και πέρα, πρέπει
να ενθαρρύνεται ο μαθητής εντρυφήσει μόνος του περισσότερο και να βάλει
τη μουσική, πάνω στη φωνή του και όχι στου δασκάλου ή του δείνα. Σίγουρα
θα περάσει κάποιος καιρός μιμιτισμού και πειραματισμού, όμως να ξέρει που βρίσκεται.
Εκεί χρειάζεται ο δάσκαλος. Ο Χατζημάρκος με είπε, δεν έχετε ακούσει τον Πρίγγο
να ψάλλει. Τον λέω, μα δάσκαλε έχουμε τόσες ηχογραφήσεις - όχι λέει, ΔΕΝ
είναι αυτός ο Πρίγγος. Αυτός είναι ο άρρωστος Πρίγγος και κάθονται, λέει και
μιμούνται έναν γέρο και άρρωστο Πρίγγο και δεν καταλαβαίνεις τι λένε.
Ο Πρίγγος, λέει, έλεγε ότι πρέπει να καταλαβαίνει πρώτα ο πιστός τι λέμε
και γιαυτό έψαλλε ανοικτά και ευκρινώς καμία σχέση με τα μασητά λόγια
που ακούμε από πολλούς. Λέει, από μικρό παιδάκι όταν ήταν (ο Χατζημάρκος)
ερχόταν για διακοπές ο Πρίγγος στον Βόλο και στην Εύβοια και ο μικρός Μανώλης
τον ρουφούσε κυριολεκτικά. Πολλές φορές λέει ακούγανε από μακρυά
καθώς πλησιάζανε στην εκκλησία και λέγανε ήρθε ο Πρίγγος πάμε να τον
ακούσουμε και ήταν ο Μανώλης. Όταν μεγάλωσε έπαιρνε τον Πρίγγο όταν
πηγαίναν ταξίδι κάπου, πλήρωνε την κούρσα και επί ώρες τον έβαζε να ψάλλει και να τον διδάσκει.
Και ο Χατζημάρκος πήρε αυτά που ήθελε και τα έβαλε στη δική του φωνή.
Όπως και τόσοι μεγάλοι δάσκαλοι. Κανένας δεν έγινε κόπια του άλλου. Και αυτά
δεν τα λέω μόνο για τους Αγγελοπουλικούς που δεν καταλαβαίνεις ποιος ψάλλει
αλλά ακούς κλώνους* αλλά και αυτούς που προσπαθούν να μιμιθούν τους Πατριαρχικούς
και εν τέλει γελάει ο κόσμος, ή στην καλύτερη αναρωτιέται "τι λέει ρε παιδιά αυτός;".
Βέβαια έχω ακούσει και το κορυφαίο, Πρωτοψάλτης τις, έψαλλε με στόμφο
μεγαλοπρέπεια, χρόνο να τραντάζεται το αναλόγιο και άρρητα ρήματα να πλημμυρίζουν τον κατάμεστο πανηγυρίζοντα ναό
(φυσικά κανείς δεν καταλάβαινε τα άρρητα ρήματα)
και οι θειές εντυπωσιασμένες "πωπω, τι ψάλταρος ειν' τούτος".
Όλα αυτά φυσικά αναφέρονται σε δασκάλους που παρέλαβαν και παραδίδουν.
Αν κάπου γνωρίζουμε ότι κάποιος δάσκαλος, δεν παρέλαβε αλλά παρέδωσε,
νουν έχουμε να ψηφίσουμε. Και δεν είναι κακό να το παραλάβουμε αυτό που
παραδίδει, αλλά να ξέρουμε και να παραδεχόμεθα ότι αυτό που μας
έδωσε είναι δικό του και δεν το παρέλαβε από κάπου αλλού.
Σεβόμεθα την επιλογή, όχι όμως και τις, τυχών, αυταπάτες κάποιου.
Πρέπει να βάλουμε σε μια σειρά κατά προτεραιότητα, τους στόχους που πρέπει
να επιδιώκουμε να πετύχουμε είτε είμαστε στο αναλόγιο είτε αναθρέφουμε
μουσικά ένα φυντάνι. Από κει και πέρα ο καθείς μας, ξέρει τι πρέπει να κάμει.
*Αναφέρομαι στους σκληροπυρηνικούς "Αγγελοπουλικούς" που ψάλλουν έτσι
και το λέω γιατί τους έχω ακούσει. Αυτός είναι και ένας λόγος που δεν αφνήνουν τη φωνή τους να βγει ελεύθερα
αλλά την καταπιέζουν συνεχώς στον άκριτο μιμιτισμό και την αρρωστημένη ομοιογένοια.
Ευτυχώς δεν είναι όλοι έτσι. Έχω φίλους αγγελοπουλικούς
που είναι μακράν αυτού του φαινομένου, με σφαιρική γνώση και μάλιστα
είναι από τους πιο διαβασμένους ψάλτες και αυτό είναι προς τιμήν
του δασκάλου τους.