Θα ανάγω τρείς ενδεικτικές διαπασών Πα-Πα' σε 100βάθμια κλίμακα για να φαίνονται οι διαφορές.
[...]
Δηλαδή ο Χρύσανθος δίνει 0,9 % μικρότερο το Πα-Βου από την Επιτροπή και ο Καράς 0,6 % μεγαλύτερο, όλα τ' άλλα ίδια...
Και γιατί όχι στη γνωστή μας 72άρα κλίμακα, για να γίνει καλύτερα αντιληπτό; Δεν πειράζει όμως, το διάγραμμά σας είναι χαρακτηριστικό και σωστό και καλό είναι να το βλέπουμε και πιο άμεσα:
Αυτό σημαίνει ότι ο ΒΟΥ των λόγων του Χρυσάνθου ήταν πιο μαλακός, ο ΒΟΥ της Επιτροπής μισό μόριο (+ κάτι) πιο πάνω και ο ΒΟΥ του Καρά άλλο μισό (- κάτι) παραπάνω. Για να τα δούμε και στην 72άρα κλίμακα:
- ΠΑ-ΒΟΥ λόγων Χρυσάνθου: 9.04/72
- ΠΑ-ΒΟΥ λόγων Επιτροπής: 9.65/72
- ΠΑ-ΒΟΥ λόγων Καρά: 10.09/72
Με δύο παρατηρήσεις:
α. Το τετράχορδο του Καρά ΝΗ-ΓΑ που γράφεις, με τόνους μείζονα - ελάσσονα - ελάχιστο και λόγους 9/8 x 54/49 x 784/729, ΔΕΝ δίνεται σε κανένα βιβλίο του έτσι αυτούσιο. Συγκεκριμένα, ο λόγος 784/729 είναι αναγκαίος για να συμπληρωθεί το τετράχορδο, εφόσον δεχτούμε ελάσσονα τόνο τον καραϊκό 54/49 (που περιλαμβάνεται και στην αραβική μουσική θεωρία των Zalzal και Al Farabi). Αυτό είχα υποδείξει κι εγώ παλαιότερα
εδώ. Όμως το παράδοξο είναι ότι ο Καράς δεν έχει αυτόν τον σωστό λόγο πουθενά, αλλά επιμένει να χαρακτηρίζει τον ελάχιστο τόνο με τον λόγο 15/14 (βλ.
εδώ τη σχετική σελίδα από το θεωρητικό του), ο οποίος και βγάζει τετράχορδο φάλτσο, συνδυαζόμενος με τα 9/8 και 54/49, όπως έχει μαλλιάσει η γλώσσα μου να το λέω και μερικοί δεν θέλουν να το καταλάβουν...
β. Η παρατήρηση, ότι ο Χρύσανθος διαφοροποιείται από την Επιτροπή, είναι σωστή εάν πάρουμε ως αφετηρία τους
λόγους του Χρυσάνθου. Εάν πάρουμε όμως τα
τμήματα και κάνουμε την αντιστοίχηση που έχω περιγράψει
εδώ, φαίνεται ότι η διαφορά μεταξύ συγκερασμένων τμημάτων ελάσσονος τόνου Χρυσάνθου (9/68) και Επιτροπής (10/72) είναι μηδαμινή (για την ακρίβεια κάτω από 0.1 μόριο: 9.65/72 η Επιτροπή κι 9.53/72 ο Χρύσανθος, με αντιστοίχηση από την 68άρα κλίμακά του).
Τώρα, το αν πρέπει να ληφθούν υπόψη οι λόγοι ή τα τμήματα του Χρυσάνθου, έχει συζητηθεί μέχρι τελικής πτώσεως στο Ψαλτολόγιο και καλό θα είναι να ΜΗΝ επαναφέρουμε το θέμα... Προσωπικά θεωρώ σωστότερα τα τμήματα και την άποψή μου αυτή την έχω αιτιολογήσει
εδώ, όπου σε μια μαρτυρία του σύγχρονου του Χρυσάνθου Σύρου θεωρητικού Mishaqa, που ανέσυρε ο Γιάννης Αρβανίτης, φαίνεται, κατ' εμέ, τι εθεωρείτο τότε εγκυρότερο.