E
emakris
Guest
Όπως είχα υποσχεθεί σε εκλεκτό μέλος του φόρουμ, ανεβάζω μια εργασία μου για τις αλλαγές στα ιδιώματα των ήχων του Ειρμολογίου. Ένα σημαντικό και άγνωστο μέχρι τούδε δεδομένο είναι ότι αυτές οι αλλαγές δεν έγιναν απότομα στη μεταβυζαντινή περίοδο, αλλά υπήρξε και μια ενδιάμεση κατάσταση που προϊδεάζει για τις μεταγενέστερες εξελίξεις: Πρόκειται για τη μελωδική εκδοχή του Ειρμολογίου που συνδέεται με το όνομα του Ιωάννη Κουκουζέλη (εάν και είναι ίσως ελαφρώς προγενέστερη).
Το θέμα είναι λίγο "βαρύ" και ο τρόπος διαπραγμάτευσης ιδιαίτερα συμπυκνωμένος, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα ενδιαφέρει αρκετά μέλη. Οι "προσαρμογές της τροπικότητας", σύμφωνα με τον αγγλικό τίτλο, παρουσιάζονται μέσα από ένα παράδειγμα σε κάθε ήχο, που περιλαμβάνει το μουσικό κείμενο ενός επιλεγμένου ειρμού σε τρεις εκδοχές: τη λεγόμενη "κλασική", την "κουκουζέλεια" και αυτή του Πέτρου Βυζαντίου. Θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και άλλες εκδοχές, όπως του Καρύκη ή του Μπαλασίου. Όπως εξηγώ, ωστόσο, και στο άρθρο, τα ιδιώματα των ήχων σε αυτά τα Ειρμολόγια δεν έχουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τη νεώτερη πράξη. Διάλεξα δε το σύντομο του Βυζαντίου, ώστε να υπάρχει αντιστοιχία με τα παλαιά Ειρμολόγια, που φαίνεται πως ήταν και αυτά κατά βάσιν σύντομα [μεγάλο θέμα, αλλά ας μην το αγγίξουμε εδώ, αφού δεν ενδιαφέρει για το συγκεκριμένο ζήτημα].
Οι μεταγραφές είναι στο πεντάγραμμο, για να είναι προσβάσιμες στην ευρύτερη μουσικολογική κοινότητα. Στηρίζονται λίγο-πολύ στις αρχές που έχει αναπτύξει και ο Γιάννης ο Αρβανίτης, αλλά με κάποιες διαφοροποιήσεις. Εκείνος π.χ. μεταγράφει το κλάσμα (το οποίο συμφωνώ και εγώ ότι δεν μεταβάλλει τη ρυθμική δομή) ως ένα ποίκιλμα, τη στιγμή που εγώ δεν το μεταγράφω καν, επειδή δεν είμαι βέβαιος για τον χαρακτήρα αυτού του ποικίλματος. Επίσης εγώ δέχομαι και κάποιους τρισήμους, ενώ ο Γιάννης χρησιμοποιεί σταθερά τον δίσημο. Επειδή όμως εκείνος έχει ασχοληθεί πιο επισταμένα με αυτά τα θέματα, είμαι έτοιμος να δεχτώ ότι οι δικές του μεταγραφές είναι καλύτερες! Εξάλλου στο συγκεκριμένο άρθρο το ζητούμενο δεν είναι οι ακριβείς μελωδίες, αλλά τα χαρακτηριστικά των ήχων.
Στα παραδείγματα, οι βάσεις των ήχων, όσον αφορά την εκδοχή του Πέτρου Βυζαντίου, έχουν μετατεθεί σε σχέση με τις κανονικές της Νέας Μεθόδου, ώστε να διευκολυνθεί η σύγκριση με τις παλαιότερες εκδοχές και να γίνει εύκολα ορατή η γραμμή της εξέλιξης.
Η εργασία δημοσιεύτηκε το 2008 σε τόμο με τίτλο Tradition and Innovation in Late- and Postbyzantine Liturgical Chant (πρόκειται για τα πρακτικά συνεδρίου που έγινε στο Hernen της Ολλανδίας τον Απρίλιο του 2005), σ. 37-63. Εδώ παραθέτω το κείμενο κατευθείαν από τον υπολογιστή μου, χωρίς τη σελιδοποίηση του αναφερθέντος τόμου. Γενικά αυτές οι εκδόσεις είναι δυσεύρετες, για αυτό και ανεβάζω κάποια πράγματα εδώ, ώστε να τα βρίσκουν εύκολα όσοι ενδιαφέρονται. Αλλοιώς εις μάτην εκοπιάσαμεν...
Το θέμα είναι λίγο "βαρύ" και ο τρόπος διαπραγμάτευσης ιδιαίτερα συμπυκνωμένος, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα ενδιαφέρει αρκετά μέλη. Οι "προσαρμογές της τροπικότητας", σύμφωνα με τον αγγλικό τίτλο, παρουσιάζονται μέσα από ένα παράδειγμα σε κάθε ήχο, που περιλαμβάνει το μουσικό κείμενο ενός επιλεγμένου ειρμού σε τρεις εκδοχές: τη λεγόμενη "κλασική", την "κουκουζέλεια" και αυτή του Πέτρου Βυζαντίου. Θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και άλλες εκδοχές, όπως του Καρύκη ή του Μπαλασίου. Όπως εξηγώ, ωστόσο, και στο άρθρο, τα ιδιώματα των ήχων σε αυτά τα Ειρμολόγια δεν έχουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τη νεώτερη πράξη. Διάλεξα δε το σύντομο του Βυζαντίου, ώστε να υπάρχει αντιστοιχία με τα παλαιά Ειρμολόγια, που φαίνεται πως ήταν και αυτά κατά βάσιν σύντομα [μεγάλο θέμα, αλλά ας μην το αγγίξουμε εδώ, αφού δεν ενδιαφέρει για το συγκεκριμένο ζήτημα].
Οι μεταγραφές είναι στο πεντάγραμμο, για να είναι προσβάσιμες στην ευρύτερη μουσικολογική κοινότητα. Στηρίζονται λίγο-πολύ στις αρχές που έχει αναπτύξει και ο Γιάννης ο Αρβανίτης, αλλά με κάποιες διαφοροποιήσεις. Εκείνος π.χ. μεταγράφει το κλάσμα (το οποίο συμφωνώ και εγώ ότι δεν μεταβάλλει τη ρυθμική δομή) ως ένα ποίκιλμα, τη στιγμή που εγώ δεν το μεταγράφω καν, επειδή δεν είμαι βέβαιος για τον χαρακτήρα αυτού του ποικίλματος. Επίσης εγώ δέχομαι και κάποιους τρισήμους, ενώ ο Γιάννης χρησιμοποιεί σταθερά τον δίσημο. Επειδή όμως εκείνος έχει ασχοληθεί πιο επισταμένα με αυτά τα θέματα, είμαι έτοιμος να δεχτώ ότι οι δικές του μεταγραφές είναι καλύτερες! Εξάλλου στο συγκεκριμένο άρθρο το ζητούμενο δεν είναι οι ακριβείς μελωδίες, αλλά τα χαρακτηριστικά των ήχων.
Στα παραδείγματα, οι βάσεις των ήχων, όσον αφορά την εκδοχή του Πέτρου Βυζαντίου, έχουν μετατεθεί σε σχέση με τις κανονικές της Νέας Μεθόδου, ώστε να διευκολυνθεί η σύγκριση με τις παλαιότερες εκδοχές και να γίνει εύκολα ορατή η γραμμή της εξέλιξης.
Η εργασία δημοσιεύτηκε το 2008 σε τόμο με τίτλο Tradition and Innovation in Late- and Postbyzantine Liturgical Chant (πρόκειται για τα πρακτικά συνεδρίου που έγινε στο Hernen της Ολλανδίας τον Απρίλιο του 2005), σ. 37-63. Εδώ παραθέτω το κείμενο κατευθείαν από τον υπολογιστή μου, χωρίς τη σελιδοποίηση του αναφερθέντος τόμου. Γενικά αυτές οι εκδόσεις είναι δυσεύρετες, για αυτό και ανεβάζω κάποια πράγματα εδώ, ώστε να τα βρίσκουν εύκολα όσοι ενδιαφέρονται. Αλλοιώς εις μάτην εκοπιάσαμεν...
Last edited: