Η Δ' ωδή των καταβασιών «Ανοίξω το στόμα μου» τη Μ. Τεσσαρακοστή

[Dimitri]

Ξανά πρόχειρα, συγχωρείστε με, θυμάμαι παλιά (στην Ελλάδα) ψάλτες που δεν έλεγαν «Την ανεξιχνίαστον» κατά τη Μ. Τεσσαρακοστή αλλά έλεγαν «Ο καθήμενος εν δόξη». Το έχει ακούσει και κανείς άλλος ή μόνο εγώ το θυμάμαι έτσι; Αυτό γίνεται την εορτή του Ευαγγελισμού αλλά δεν γνωρίζω να γίνεται και εκτός αυτής. Ευχαριστώ.

 

[Π. Δαβίδ]

Και στην Κύπρο ξέρω ότι γινόταν το ίδιο και ο Ι. Σακελλαρίδης το αναφέρει στην έκδοση της "Ιεράς Υμνωδίας" του 1914. Και Βουλγαρικά ψαλτικά βιβλία (τέλη 19ου- αρχές 20ου αι.) το αναφέρουν.

 

[andreas]

Στο Τριώδιο, στην Δ' Ωδή αναφέρει ως Καταβασία, τουλαχιστον τις Κυριακές που ψάλλεται το "Ανοίξω το στόμα μου", τον ειρμό "Την ανεξιχνίαστον" . Μόνο στην ακολουθία του Ακαθίστου, το Σάββατο της Ε' Εβδομάδος και βεβαίως του Ευαγγελισμού, ψάλλεται το "Ο καθήμενος" . Άλλωστε και στο μουσικό Ειρμολόγιο, πρώτα βρίσκονται οι Καταβασίες αυτές με τον ειρμό ''Την ανεξιχνίαστον" και ως συμπλήρωμα της εορτής του Ευαγγελισμού έχει τις Καταβασίες της Δ', ΣΤ' , Η' και Θ' Ωδής .

 

[π. Μάξιμος]

Στο Τριώδιο, στην Δ' Ωδή αναφέρει ως Καταβασία, τουλαχιστον τις Κυριακές που ψάλλεται το "Ανοίξω το στόμα μου", τον ειρμό "Την ανεξιχνίαστον" .

Ἐκτός ἀπό τήν Ε΄ Κυριακή, ὅπου δέν γίνεται ἀναφορά.

Μόνο στην ακολουθία του Ακαθίστου, το Σάββατο της Ε' Εβδομάδος και βεβαίως του Ευαγγελισμού, ψάλλεται το "Ο καθήμενος".

Καί τό Σάββατον τῆς Α΄ Ἑβδομάδος.
__________________________________________________________________________________
Ἐπανέρχομαι σ᾿ αὐτό τό θέμα πού ἄνοιξε ὁ Δημήτρης, γιατί χθές, ἀναρτώντας στό Ψαλτολόγιον τήν φυλλάδα γιά τήν Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν (20.3.2011), πού ἐπιμελεῖται ὁ π. Βασίλειος Περουλάκης «κατὰ τὴν τάξιν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας» [βλ. ἐδῶ], καί σχολιάζοντας αὐτήν, λησμόνησα νά ἀναφέρω, ὅτι προβλέπει «Ὁ καθήμενος ἐν δόξῃ» ὡς καταβασία τῆς δ΄ ᾠδῆς.
Εἶδα καί μιά παλαιότερη φυλλάδα τοῦ Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, ὅπου ἐπίσης ἔχει «Ὁ καθήμενος ἐν δόξῃ». Δέν γνωρίζω γιά φέτος, καθ᾿ ὅτι δέν εἶμαι συνδρομητής.

Φαίνεται, λοιπόν, ὅτι τό θέμα δέν εἶναι στενά ἑλλαδικό καί πρόκειται περί ἀγράφου τυπικοῦ, τό ὁποῖον ἐνδεχομένως νά ἔχει καί ἐξήγησιν. Ὅπως ἡ νεώτερη ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν ἐπηρέασε καί τό (ὑπό τῶν νεωτέρων τυπικῶν) κοντάκιον τῶν Κυριακῶν τῆς Σαρακοστῆς «Τῇ ὑπερμάχῳ» (πρβλ. καί ἐδῶ), ἔτσι ἐπηρέασε καί τίς θεομητορικές καταβασίες (ὅταν προβλέπονται) ἐκ τοῦ κανόνος τῆς Ἀκαθίστου.

 

[Stavros78]

Στο Τυπικό της Εκκλησίας Κύπρου αναφέρει ρητώς "Ο καθήμενος". Θυμάμαι παλιά είχα μια συζήτηση με τον Δεξιό ψάλτη γι' αυτό το θέμα. Αυτός επέμενε ότι δεν πρέπει να λέγεται. Μετά του έδειξα το βιβλίο του κ. Νίκου Παπασάββα (αδελφού του Μιχ. Παπασάββα και μέλους του forum) ο οποίος αναφέρει ότι για την περίοδο του Τριωδίου ψάλλεται το "Ο καθήμενος". Μπορεί ο κ. Μιχ. Παπασάββας αν γνωρίζει κάτι να μας διαφωτίσει; Ευχαριστώ.

 

[dkalpakidis]

Το Α' Σάββατον (Αγίου Θεοδώρου) ψάλλεται το "Ο καθήμενος εν δόξη" επειδή ψάλλονται ως Καταβασίες οι ειρμοί του α' κανόνος του Αγίου Θεοδώρου.
Την Β' Κυριακή ως πρότυπο της δ' ωδή του αγίου Γρηγορίου είναι το "Την ανεξιχνίαστον θείαν βουλήν" και ψάλλονται οι ειρμοί (του Κανόνος του Αγίου) ως Καταβασία.
(Ψάλλουμε δηλαδή ως Καταβασίες του Ειρμούς του Κανόνος όπως κάνουμε αντίστοιχα στις πέντε πρώτες Κυριακές του Τριωδίου αλλά και την Γ' Κυριακή των Νηστειών)
Το "πρόβλημα" παραμένει για τις Κυριακές Δ' και Ε' Νηστειών αν και έχουμε οδηγό και την Β' Κυριακή των Νηστειών, αλλά και τις ενδείξεις (περί Καταβασιών) της Δ' Κυριακής των Νηστειών.

 

[π. Μάξιμος]

Το Α' Σάββατον (Αγίου Θεοδώρου) ψάλλεται το "Ο καθήμενος εν δόξη" επειδή ψάλλονται ως Καταβασίες οι ειρμοί του α' κανόνος του Αγίου Θεοδώρου.
Την Β' Κυριακή ως πρότυπο της δ' ωδή του αγίου Γρηγορίου είναι το "Την ανεξιχνίαστον θείαν βουλήν" και ψάλλονται οι ειρμοί (του Κανόνος του Αγίου) ως Καταβασία.
(Ψάλλουμε δηλαδή ως Καταβασίες του Ειρμούς του Κανόνος όπως κάνουμε αντίστοιχα στις πέντε πρώτες Κυριακές του Τριωδίου αλλά και την Γ' Κυριακή των Νηστειών)
Το "πρόβλημα" παραμένει για τις Κυριακές Δ' και Ε' Νηστειών αν και έχουμε οδηγό και την Β' Κυριακή των Νηστειών, αλλά και τις ενδείξεις (περί Καταβασιών) της Δ' Κυριακής των Νηστειών.

Δέν ψάχνουμε νά βροῦμε ἔρεισμα στό Τριῴδιον (καί ἐξ αὐτοῦ στό ΤΑΣ) γι᾿ αὐτό τό ἄγραφον ἔθος, ὅπως δέν θά βροῦμε, ὅσο κι ἄν ψάχνουμε, γιά τήν ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Θεοτόκου. Ἄν στό προηγούμενο μήνυμά μου φάνηκε κάτι τέτοιο ζητῶ συγγνώμη. Ἔπρεπε νά γράψω δύο μηνύματα. Τώρα τό χώρισα μέ διαχωριστική γραμμή.
Τό πλαίσιο πού κινηθήκαμε γιά νά ἐξηγήσουμε αὐτό πού συναντᾶμε ὡς ἔθος, πιστεύω ὅτι κατέστη σαφές. Καί αὐτό μόνον κάναμε. Δέν ἐκδώσαμε διάταξη...
Ὁπότε δέν ὑπάρχει κανένα πρόβλημα, οὔτε ἐντός οὔτε ἐκτός εἰσαγωγικῶν.

 

[Θεόδωρος Τσατσαρώνης]

Στο αυτό πνεύμα κινούμενος· Τα Γράμματα των Καταβασιών εδώ.
Καλή δύναμη σε όλους!