ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΑ ΥΜΝΩΔΟ της ΑΓΙΑΣ του ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ κ. ΣΠΥΡΟ ΥΦΑΝΤΗ του Γεωργίου .Χ. Βρούλια*
" Ήταν Αύγουστος του 2002 όταν προς τα τέλη του μηνός έμαθα ότι εισήχθην στη Φιλοσοφική Σχολή των Ιωαννίνων. Μετά το τέλος του πρώτου έτους Βυζαντινής Μουσικής στην Πάτρα και ύστερα από μια μικρή παύση λόγω πανελλαδικών εξετάσεων, ο μεγάλος μου πόθος - η εκμάθηση Βυζαντινής Μουσικής- επιθυμούσα να εκπληρωθεί κατά τη διάρκεια της φοιτητικής μου ζωής. Ρώτησα σπουδαίους ιεροψάλτες της Πατρινής Εκκλησίας ποιος μπορεί να με βοηθήσει, ποιος είναι ο καταλληλότερος και όλοι μου έδωσαν τη ίδια απάντηση : Σπύρος Υφαντής.
Όταν έφτασα στα Ιωάννινα προς εγκατάστασίν μου, την τρίτη κιόλας ημέρα επήγα στα γραφεία της Μητροπόλεως για να λάβω το τηλέφωνο του. Το πήρα και κατευθείαν του τηλεφώνησα. Το απόγευμα της ιδίας μέρας συναντηθήκαμε στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής. Δεν είπαμε πολλά. Μου έδωσε το αναστασιματάριο και ξεκίνησε η εξέταση. Όταν τελείωσα και έκανε τα ανάλογα σχόλια, μου ανέφερε μεταξύ άλλων κάτι που δε πρόκειται να ξεχάσω ποτέ. " Θέλω, μου είπε με τη βαρύγδουπη Αρτινή προφορά, αντί αμοιβής να έρχεσαι στο αναλόγιο του Μητροπολιτικού Ναού και να πλαισιώνεις το χορό του δεξιού αναλογίου." Εκείνη τη στιγμή ένιωσα ότι με υπολόγισε - πρώτη φορά άλλωστε μου το έλεγαν - κάτι είδε, ενδιαφέρθηκε. Αυτή η ημέρα ήταν και είναι μέχρι και σήμερα πολύ σημαντική αφού ήταν αρχή της γνωριμίας μας και της μαθητείας μου κοντά του, στη Σχολή και στο αναλόγιο."
Ο κ. Σπυρίδων Υφαντής γεννήθηκε και τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο Νεοχωράκι ( της κοινότητος τότε ) του Δήμου Πέτα Άρτας τον Απρίλιο του 1937 ενώ συνέχισε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Γυμνάσιο Αρρένων στην Άρτα. Το 1958 άρχισε τις σπουδές του στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων και τον Ιούλιο του 1960 απεφοίτησε. Την ίδια χρονολογία κατατάσσεται στον ελληνικό στρατό όπου θα υπηρετήσει τέσσερα χρόνια. Στις 20 Νοεμβρίου του 1964 διορίζεται διδάσκαλος στο Χαλίκιον Σιβίστης στην Ευρυτανία και εν συνεχεία σε διάφορα σχολεία της επικράτειας, Άρτα, Αθήνα, Αιτωλοακαρνανία, Αίγιο και Ιωάννινα.
Ο εκκλησιαστικός πόθος αρχίζει για τον κ. Υφαντή σε πολύ μικρή ηλικία.
Είχε " επιστρατευθεί " από τον ιερέα του χωριού του, τον μακαριστό παπά - Φώτη Γούσια ο οποίος "έβγαλε" περί τους 15-20 ιεροψάλτες και εφοδίασε όχι μόνο το αναλόγιο του χωριού του, αλλά και πολλών άλλων χωριών και ενοριών της Άρτας. Ήξερε πολύ λίγα μουσικά, αλλά ήταν δεινός στην ικανότητα να προσελκύει τα παιδιά και να τα "δένει" με την Εκκλησία. Το "φώλι" λοιπόν στην Εκκλησιαστική Βυζαντινή Μουσική το έβαλε αυτός ο λευίτης, όπως τον χαρακτηρίζει ο κ. Υφαντής ενώ σημειώνει χαρακτηριστικά πως θα ήταν επιθυμητό να υπήρχαν κι άλλοι πολλοί τέτοιοι ιερείς. Σε ηλικία δεκαέξι ετών αναλαμβάνει πρωτοψάλτης Νεοχωρακίου γνωρίζοντας να διαβάζει στοιχειωδώς Βυζαντινή Μουσική. Σπουδαίο βέβαια ρόλο στο να βρεθεί τόσο κοντά στην Εκκλησία έπαιξε και το γεγονός ότι ο πατέρας του, ο μπάρμπα-Δήμος, ήταν επί πολλά χρόνια επίτροπος και στενός συνεργάτης του παπά-Φώτη.
Η αγάπη και η δίψα για την εκμάθηση Βυζαντινής Μουσικής άναψε μέσα του και προσπαθούσε ρωτώντας, διαβάζοντας ό,τι έπεφτε στα χέρια του, ακούγοντας, διερευνώντας και αντιγράφοντας ό,τι εύρισκε. Έτσι για το χωριό του ήταν "καλός". Ως σπουδαστής στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία έψελνε στον Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου στο Γηροκομείο και με τον πρώτο του μισθό μπόρεσε κι αγόρασε τα πρώτα του βιβλία στη Βυζαντινή Μουσική, τον Μέγαν Πανδέκτη ( 2ον τόμο του Όρθρου, τον 4ον της Θ. Λειτουργίας και το Αναστασιματάριο ). Στην Πρέβεζα όπου υπηρέτησε ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός έψελνε στον Άγιο Κωνσταντίνο και στη Κοίμηση της Θεοτόκου της πόλεως. Στην Ευρυτανία έψελνε στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδος από το 1965-1967 και το 1976-1977, στην Άρτα στον Άγιο Γεώργιο (1967-68), και στον Άγιο Δημήτριο (1996-97), στην Αθήνα υπηρέτησε τα αναλόγια των Ιερών Ναών Αγίας Βαρβάρας Αργυρουπόλεως (1967-72) και στον Άγιο Σώστη (1972-74), στην Αιτωλοακαρνανία στην Αγία Τριάδα Παναιτωλίου (1975-76) και στον Άγιο Γεώργιο Ματαράγκας(1976-1985), στο Αίγιο στο Μητροπολιτικό Ναό της Παναγίας της Φανερωμένης (1985-1990)και στα Ιωάννινα στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Αθανασίου από το 1990 μέχρι σήμερα με διακοπή ενός έτους.
Ο κ. Υφαντής όπως προαναφέραμε, έψαχνε, άκουγε με προσοχή, διάβαζε συνεχώς και αδιαλείπτως και με το χρόνο αγόραζε μουσικά και θεωρητικά εγχειρίδια. Ο αγώνας του ήταν μεγάλος μα η αγάπη του για το Χριστό και τη Μουσική ήταν και είναι μεγαλύτερος. Τα πρότυπα του, όταν άρχισε να ακούει τους μεγάλους δασκάλους του χώρου ήταν διαδοχικά. Κατ' αρχήν ο Εμμανουήλ Χατζημάρκος τον οποίο άκουσε και ζωντανά σε ηλικία 20-25 ετών στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Άρτας, μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Γρηγορίου του Αγίου Όρους μαζί με τους δίσκους που είχε γράψει. Ακολουθούν οι Θεσσαλονικείς δάσκαλοι, Καραμάνης και Ταλιαδώρος οι οποίοι σβήνουν το Χατζημάρκο ως πρότυπο του ενώ στη συνέχεια εντυπωσιάζεται από τον Ιωάννη Κλωναρίδη τον οποίο άκουσε από μαγνητοταινία. Όλα έσβησαν από μέσα του όταν άκουσε για πρώτη φορά τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας μακαριστό Θρασύβουλο Στανίτσα, στο πανηγύρι της Αγίας Τριάδας στο Καρπενήσι το 1972. Ακούγοντας τον να ψάλλει το " Άνοίξαντός σου την χείρα" τον έπιασε τρεμούλα που στο “Αντανελείς ..." δε μπορούσε να αρθρώσει όχι μουσικό φθόγγο αλλ' ούτε και συλλαβή. Είχε όπως ο ίδιος λέει, αντιληφθεί τη μηδαμινότητά του ως ιεροψάλτου κι από τότε σε ηλικία 35 ετών άρχισε να καταλαβαίνει τι διάβαζε, όταν διάβαζε κάτι.
Πτυχιούχος, διπλωματούχος και γεμάτος ακουστικές εμπειρίες ο κ. Υφαντής αρχίζει να διδάσκει στον απογευματινό ελεύθερο χρόνο του Βυζαντινή Μουσική στις πόλεις και κωμοπόλεις όπου υπηρετούσε ως διδάσκαλος της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Τη Βυζαντινή Μουσική όχι μόνο ως καλλιτεχνία αλλά και ως γνήσια έκφραση της πίστης και της αγάπης που είχε και έχει ο ίδιος στο Χριστό και την Εκκλησία και που θα πρέπει να έχουν όλοι οι ιεροψάλτες, τυπικό, ύφος ακόμα ήθος και στάση πάνω στο αναλόγιο.
Πρώτος κύριος σταθμός ως δασκάλου πλέον Βυζαντινής Μουσικής ήταν η δοξασμένη γη της Αιτωλοακαρνανίας. Στο Αγρίνιο όπου διέμενε λόγω του διορισμού του, κι αφού ίδρυσε το Σύλλογο Ιεροψαλτών "Άνθιμος ο Αρχιδιάκονος" με στενούς συνεργάτες όπως το κ. Μιχάλη Οικονόμου, θεολόγο κ φιλόλογο, το κ. Λουκά Σκιαδά, τραπεζικό υπάλληλο και τους Παρασκευά Βασιλειάδη, Ευάγγελο Αυγούλη, Ευάγγελο Μποτσέτο και άλλους πολλούς. Στη συνέχεια οργάνωσαν τη χορωδία του Συλλόγου και φύτεψαν και το πρώτο δένδρο διδασκαλίας της Βυζαντινής Μουσικής. Με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε και η διδακτική του δραστηριότητα. Απ' την κίνηση αυτή βγήκαν και αρκετοί ψάλτες και δάσκαλοι. Στην αρχή επί τρία περίπου χρόνια ο κ. Υφαντής δίδαξε μόνος του στο Αγρίνιο, ως δάσκαλος σε σχολή άτυπη και "άγραφη" ενώ στον τέταρτο χρόνο άρχισε να συνεργάζεται επί 1,5 χρόνο με το μακαριστό Γεράσιμο Πρεβεζιάνο, καθηγητή της Φυσικής ο οποίος τον διαδέχθηκε αφού έφυγε διορισμένος για τη πόλη του Αιγίου.
Στο Αίγιο τα δύο τελευταία χρόνια παραμονής του συγκατατέθηκε ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ Αμβρόσιος ο Β' και ίδρυσε τη Σχολή αφού ο κ. Υφαντής είχε ξεκινήσει να διδάσκει πριν ένα χρόνο (1987-1990). Εδώ και πολλά χρόνια μέχρι και σήμερα διδάσκει ο άξιος δάσκαλος και μύστης της Βυζαντινής Μουσικής κ. Βασίλειος Μπίκος. Στα Ιωάννινα βρήκε ιδρυμένη τη Κατσάρειο Σχολή Βυζαντινής Μουσικής στην οποία δίδαξε μέχρι το 2006. Επίσης, από το 1990 μέχρι το 2006 δίδαξε στο Μέτσοβο για τέσσερα περίπου χρόνια, στην Κόνιτσα για δύο χρόνια, στην Λευκάδα για τέσσερα χρόνια και στην Άρτα ιδρύοντας Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητρο-πόλεως Άρτης. Τέλος, δίδαξε και στο Ιεροδιδασκαλείο της Ιεράς Μονής Βελλάς.
Η διδακτική δεινότητα, ο τρόπος μετάδοσης και εκμάθησης της Βυζαντινής Μουσικής, η άψογη συμπεριφορά, ο μοναδικός τρόπος προσέγγισης μαθητών, και φυσικά το άξιον χάρισμα που του έδωσε ο Θεός, οι γνώσεις και οι εμπειρίες του τον κατέστησαν όχι μόνο δάσκαλο της Κατσαρείου Σχολής όπου απλώς έκανε το μάθημα του και τελείωνε αλλά ήταν υπεύθυνος της χορωδίας για όλες τις εκδηλώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων αναλαμβάνοντας να διδάξει τα σχετικά με την περίσταση εκδήλωση με το σύνολο των μαθητών της Σχολής. Το πιο δυνατό "χαρτί" αν μας επιτρέπεται ο όρος του αγαπημένου μας δασκάλου ήταν και είναι οι πολλές και επαναλαμβανόμενες πρόβες. Η υπομονή, η θέληση, η όρεξη, η προσοχή, οι απορίες ήταν και παραμένουν τα συστατικά της πολύ καλής απόδοσης. Όλα τα παραπάνω εξηγούν για ποιο λόγο η χορωδία της Κατσαρείου Σχολής δεν έμεινε μόνο στα όρια της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων και είναι γνωστή σ' όλη την Ελλάδα. Οι καθηγητές της Σχολής στήριζαν το έργο του κ. Υφαντή και αξίζει και σ* αυτούς εύφημη μνεία. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Πάτρα, Αγρίνιο, Αθήνα είναι μόνο μερικές από τις πόλεις που περιόδευσε η χορωδία της Σχολής υπό τη διεύθυνση του κ. Υφαντή και έδωσε τον καλύτερο της εαυτό. Το αποκορύφωμα φυσικά ήταν η εκδήλωση στο θ3ΐΏθπά§6 της Αγγλίας, μοναδική και άκρως εξαιρετική.
Η παρουσία του κ. Υφαντή στην Κωνσταντινούπολη όπου συνέψαλε με τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου κ. Λεωνίδα Αστέρη στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλί ήταν σίγουρα μια σπουδαία τιμή στο χώρο της Β. Μουσικής και στη πορεία του στον ιεροψαλτικό χώρο. Ο Πανάγαθος Θεός αξίωσε το κ. Υφαντή εκτός από πρωτοψάλτη του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου Ιωαννίνων, να λάβει και το Οφίκιο του Άρχοντος Υμνωδού της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στις 8 Νοεμβρίου του 2004 αλλά αξίωσε και εμάς να τον έχουμε Δάσκαλο. Εκείνες τις πολύ όμορφες και συγκινητικές στιγμές όπου ο Σεβασμιώτατος διάβαζε την ευχή και την επιστολή του Οικουμενικού μας Πατριάρχη προς το πρόσωπο του και όλοι αναφωνούσαμε "άξιος", νιώθαμε πως το Οφίκιο αποτελούσε την επισφράγιση του έργου όλων των ετών και ότι δικαιωματικά βρίσκεται εκεί όπου ο Θεός τον έχει βάλει να υπηρετεί.
Πολλοί σημερινοί πρωτοψάλτες και λαμπαδάριοι υπήρξαν μαθητές του Άρχοντα όχι μόνο από τα Ιωάννινα αλλά και τις περιοχές από τις οποίες πέρασε και δίδαξε. Άραγε υπάρχει μεγαλύτερη τιμή σ' ένα δάσκαλο όταν οι μαθητές του κάνουν πράξη τα όσα έμαθαν σε όλα τα επίπεδα πάνω στο μεγαλύτερο σχολείο, στο αναλόγιο του κ. Υφαντή; Θεωρώ πως όχι. Ας με συγχωρέσει στην αγάπη του. Προσωπικά, πιστεύω ότι η χαρά του είναι πολύ μεγάλη σε όποιο σημείο της γης κι αν βρίσκονται οι μαθητές του αρκεί να υμνούν το Θεό με σύνεση και ταπεινοφροσύνη. Ήταν και παραμένει η πρώτη και αιώνια συμβουλή του. Λίγο πριν ολοκληρώσω τις σπουδές μου του είχα αναφέρει ότι εάν ήμουν κάτοικος Ιωαννίνων δε θα θελα να φύγω ποτέ από το αναλόγιο του. Άρχοντα, τόσο πολύ με κερδίσατε που αξιώθηκα να βρεθώ κοντά σας. Σας ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις, τις επιπλήξεις, τις διορθώσεις, για την αγάπη και την εμπιστοσύνη που μου δείξατε από την αρχή της γνωριμίας μας. Ο Θεός να σας δίνει υγεία, μακροημέρευση και υπομονή ώστε να συνεχίσετε το πλούσιο έργο σας.
Σας ευχαριστώ -ευχαριστούμε για όλα. ΑΞΙΟΣ !
*Ιστορικός - Πρωτοψάλτης Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής Περιβόλας Πατρών
