Εἴσοδος μανουαλίων

[MTheodorakis]

«Εἰσέρχεται ὁ διάκονος βαστάζων τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον προπορευομένων τῶν ὑποδιακόνων μετὰ μανουαλίων ἁπτόντων, ἑπομένων τῶν ἱερέων»

(χφφ. εὐχολόγια Κρυπτοφέῤῥης Γ.β.II ἀρχὲς ιβ’ αἰ. φ. 5r, Bodleian. Auct. E. 5.13 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1121-1132 φ. 9v, Vat. gr. 1811 τοῦ ἔτους 1147 φ. 74v, ὁμοίως τυπικὰ Ναοῦ Ἀναστάσεως (1122) σ. 102, Μεσσήνης (1131) σ. 246, Κασούλων (1173) σ. 242, Vat. gr. 1863 εὐχολόγιο μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1154-1189 φ. 12v, Μήλι τοῦ ἔτους 1292 (D I σ. 883)),

ὡς πρώτη προσφορὰ φωτὸς στὸ ἅγιο θυσιαστήριο καὶ ἀναγκαῖα φωταψία τοῦ βήματος ἀπὸ ὑποδιακόνους

(S. Parenti – E. Velkovska L’ Eucologio Barberini gr. 336 (2000) σ. 174, Εὐχολόγιον τὸ Μέγα ἐκδ. Ἀστὴρ 1986 φωτοαναστατικὴ ἀνατύπωση τῆς ἐκδόσεως Βενετίας 1862 σ. 187).


Εἴσοδο μανουαλίων εἰς τὸ βῆμα μαρτυροῦν καὶ τὰ Dmitrievskij τ. 1 σσ. 132, 169, 379, 517, 910-911, τ. 2 σσ. 173, 305, Συμεὼν Θεσσαλονίκης P.G. τ. 155 στ. 721B, J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 2 σ. 84, χφφ. Σινὰ 8 προφητολόγιο ι’ αἰ. φ. 232r, Σινὰ 284 πραξαπόστολος ι’-ια’ αἰ. φ. 77r, Κρυπτοφέῤῥης Α. β. V πραξαπόστολος μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1025-1100 φ. 146r, Barb. gr. 478 ἐκλογάδιο ια’ αἰ. φ. 226r, χφ. Δρέσδης Α 104 πραξαπόστολος-τυπικὸ Μεγάλης Ἐκκλησίας πρὸ τοῦ ἔτους 1080 ἔκδ. К.К. Акентьев Типикон Великой Церкви Cod. Dresde A 104 (2009) σ. 89, χφ. E.B.E. 2047 τυπικὸ Συμεὼν Θεσσαλονίκης μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1416-1429 φ. 8v.

Εἴσοδος μὲ δικηροτρίκηρα («πηνία» (Εὐχολόγιον τὸ Μέγα, ἐκδ. Ἀστὴρ 1986 φωτοαναστατικὴ ἀνατύπωση τῆς ἐκδόσεως Βενετίας 1862 σ. 334)) γίνεται ἀπὸ τὸν διάκονο καὶ σὲ ἀρχιερατικὸ ἑσπερινὸ διασώζοντας τὴν πρακτικὴ-ῥεαλιστικὴ ἀφετηρία τῆς εἰσόδου, καθώς «στὴν παλαιὰ ἐποχὴ ἦταν πραγματικὴ εἴσοδος, γιὰ πρώτη φορά, τῶν ἱερέων στὸ θυσιαστήριο γιὰ τὴν προσφορὰ τοῦ θυμιάματος καὶ τὸ ἄναμμα καὶ τὴν εὐλογία τῶν ἑσπερινῶν φώτων»

(Ἰ. Φουντούλη Λογικὴ λατρεία ἔκδ. ᾿Αποστολικῆς Διακονίας 1997 σ. 160, βλ. καὶ κανόνα Λαοδικείας νστ', J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 1 σ. 6, τ. 2 σ. 74, Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 4 σσ. 269-270).

Ἀρχικὰ τὴ λαμπάδα-μανουάλι ἔφερε στὸ ἱερὸ βῆμα εἰσοδεύων ὑποδιάκονος, βλ. μικρὴ εἴσοδο λειτουργίας.

 

[Κωσταντής1]

Ὑπάρχει ἴσως, μεταξὺ τῶν ἄλλων, καὶ ἡ "ἀπολυμαντικὴ" διάσταση. Μέχρι τὸν Παστὲρ ἡ μετάδοση τῶν ἀσθενειῶν ἀποδιδόταν στὸν μολυσμένο ἀέρα καὶ ἡ ἀπολύμανση τοῦ ἀέρα γινόταν με φωτιά, εἴτε μέρα εἴτε νύχτα. Πρβλ. ἀντίστοιχα σὲ κείμενο τοῦ μακαριστοῦ Χριστόδουλου Πρίν ἀπό τήν Προσκομιδή ὁ Ἀρχιερεύς νίπτει τά χέρια του κατενώπιον τοῦ λαοῦ.
Στὴν δραματοποίηση τοὺ Αϊζενστάιν "ὁ τσάρος προπορεύεται" κάτι ποὺ κάποια ἀντιστοιχία ἴσως ἔχει μὲ το τί γινόταν ὄντως ἐπὶ Βυζαντίου. Χαρακτηριστικὰ ὅμως ὁ δολοφόνος βρισκεται ἤδη μέσα στὸ ἱερὸ μὲ ἀναμμένα τὰ μανουάλια. Ἡ ὅλη πομπὴ ἀναγκαστικὰ λοιπὸν ἀκολουθεῖ τὰ ὅρια ποὺ τῆς θέτει ἡ διατήρηση τῆς φλόγας.
Τὸ θέμα πρέπει νὰ εἶναι κεφαλαιῶδες καὶ γιὰ τὴν ψαλτική, διότι τὸ φῶς δίνει τὸν ῥυθμό, καθὼς δὲν εἶναι ἐλαστικό (πρβλ. τὴν θεωρία τῆς σχετικότητας τοῦ Αϊνστάιν, μόνο ἡ ταχύτητα τοῦ φωτὸς δὲν εἶναι σχετική). Στὸ θέατρο (ἐνδεικτικὰ) ὁ φωτιστὴς εἶναι ὁ βασιλιὰς τῆς σκηνοθεσίας. Γενικὰ τὸ θέμα εἶναι ἀνεξάντλητο. Μετὰ μανουαλίων ἁπτόντων= ἀναμμένων. Προσθ. θὰ εἶχε ἐνδιαφέρον ἂν τὸ εὐαγγέλιο εἶναι σὰν προετοιμασία τοῦ βήματος ἢ ἂν "τὸ εὐγγέλιο στὴν θέση τοῦ ἀρχιερέως/ἡγεμόνος", δηλαδὴ ὅτι ἀποδίδονται τιμὲς στὸ εὐαγγέλιο σὰν νὰ ἦταν πρόσωπο.