Εἴδομεν τὸ φῶς

Shota

Παλαιό Μέλος
Ἡ ὥρα πού γίνεται ἡ συστολή εἶναι κατά παράδοσιν τό κοινωνικό.

Σε αυτό το θέμα η αρχαία παράδοση του Αγ. Όρους και του Πατριαρχείου είναι ξεκάθαρη.

06973304-C271-4B37-8392-5240B0685862.jpeg3C1F1D1B-78D8-4E71-ACB1-38055312C9CC.jpeg
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Υπάρχει ένα παλιό άρθρο του Dmitrievsky (στα ρωσικά) όπου λήγει λίγο πολύ στο συμπέρασμα πως η επικράτηση του «Είδομεν το φως» στη λειτουργία είναι πράγμα μεταγενέστερο (του ΙΖ’ αι.) και όχι ιδιαίτερα επιτυχημένο.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τὸ «Εἴδομεν τὸ φῶς..», σαφῶς μεταγενέστερο, συναντᾶται στὰ χφφ. εὐχολόγια Ἱστορικοῦ καὶ Παλαιογραφικοῦ Ἀρχείου/Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἐθνικῆς Τραπέζης 5 τοῦ ἔτους 1580 φ. 34r, Σινὰ 976 ιστ' αἰ. φ. 262r καὶ στὸ βιβλίο Ἀκολουθία τοῦ ἀναγνώστου ἔκδ. 1635.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Ο Dmitrievsky μνημονεύει μερικά χφφ. και έντυπα του ΙΣΤ’-ΙΖ’ αι. (ελληνικά και σλαβονικά), τα οποία αντί του «Είδομεν το φως» έχουν το «Εις πολλά έτη». Μεταγενέστερο κι αυτό, αλλά μάλλον αρχαιότερο από το στιχηρό.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Και κάτι άλλο• το «Είδομεν το φως» δεν συμφωνεί με όσα λέει ο παπάς εκείνη τη στιγμή (που είναι «Ὑψώθητι ἐπί τοὺς οὐρανοὺς ὁ Θεὸς καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου»). Το ότι αυτό το τμήμα της Λειτουργίας σχετίζεται συμβολικά με την Ανάληψη, το ήξερε ακόμη ο Νικόλαος Βούλγαρης, ο οποίος σε αυτό το σημείο ακολουθεί βασικά την Βυζαντινή ερμηνευτική παράδοση.

FD2DAE64-DC38-444F-A97A-9079B6FEC379.jpeg
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Και κάτι άλλο• το «Είδομεν το φως» δεν συμφωνεί με όσα λέει ο παπάς εκείνη τη στιγμή (που είναι «Ὑψώθητι ἐπί τοὺς οὐρανοὺς ὁ Θεὸς καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου»). Το ότι αυτό το τμήμα της Λειτουργίας σχετίζεται συμβολικά με την Ανάληψη, το ήξερε ακόμη ο Νικόλαος Βούλγαρης, ο οποίος σε αυτό το σημείο ακολουθεί βασικά την Βυζαντινή ερμηνευτική παράδοση.
Αὐτή εἶναι καί ἑρμηνεία Συμεών Θεσσαλονίκης, πού ἀναφέρει καί ὁ μακαριστός Φουντούλης στήν ἀπάντηση 296 τοῦ τόμου Β΄ τῶν «Ἀπαντήσεων εἰς λειτουργικάς ἀπορίας», ὅπως γράφω ἐδῶ.
Μέ τίς μεταγενέστερες αὐτές προσθῆκες δέν βγάζεις ἄκρη...
Πάντως καί ἡ παρακάτω συνέχεια τοῦ Νικ. Βούλγαρη περί Ἁγίου Πνεύματος μήπως ἀναφέρεται στό «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον»;

boylgaris.jpeg
 
Μήπως το «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν…» επελέγη ως κοινωνικός ύμνος διότι πίσω από τις φράσεις του («Εἴδομεν τὸ φῶς» , «ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον». «αὕτη γὰρ ἡμᾶς ἔσωσεν») είδαν να υπονοείται η Θεία Μετάληψις και τα εξ αυτής οφέλη;
Αν ισχύει κάτι τέτοιο, η περαιτέρω εξέλιξη δηλαδή η αντικατάστασή του από το απολυτίκιο των Δεσποτικών εορτών χαλαρώνει εντελώς το τμήμα αυτό της Θείας Λειτουργίας και «αποπροσανατολίζει» κάπως.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Το «Είδομεν το φως» εμφανίζεται στην εποχή που η συχνή κοινωνία ήταν πλέον ανύπαρκτη. Όποτε ίσως και η αντικατάσταση του «Πληρωθήτω» με ένα πιο «πνευματικό» ύμνο. Ποιος ξέρει;;; :unsure:
 
Αυτό σημαίνει ότι παλαιότερα ήταν όλα ενιαία; Το Μετά φόβου Θεού... από πότε μαρτυρείται; Το Σώσον ο Θεός...; Το "Ευλογητός ο Θεός... Πάντοτε νύν ...." από πότε; Το Είδομεν το φως... μήπως εξυπηρετεί λειτουργικό χρόνο, μετά το Ευλογητός;

Το Πληρωθήτω... είναι αρχαίο (μαρτυρείται στο οδοιπορικό της αιθερίας).
 
Last edited:
Μήπως αρχικά εψάλλετο το « Ευλογήσω τον Κύριον εν παντί καιρώ δια παντός η αίνεσις αυτού εν τω στόματί μου, Άρτον ουράνιον, και ποτήριον ζωής γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος, Αλληλούϊα, Αλληλούϊα, Αλληλούϊα.», ως "περισσή" του 33ου κοινωνικού ψαλμού «Ευλογήσω τον Κύριον εν παντί καιρώ...», όπως διατηρείται στην Προηγιασμένη και όταν έπαψε η χρήση του ψαλμού ως κοινωνικού συμπαρασύρθηκε και η περισσή και αντικαταστάθηκε από το «Είδομεν το φως..»; Τί λένε οι πηγές, οι οποίες υποψιάζομαι ότι θα είναι υπαινικτικές και υπομνηστικές ως απευθυνόμενες προς ειδότας.
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Αυτό σημαίνει ότι παλαιότερα ήταν όλα ενιαία; Το Μετά φόβου Θεού... από πότε μαρτυρείται; Το Σώσον ο Θεός...; Το "Ευλογητός ο Θεός... Πάντοτε νύν ...." από πότε; Το Είδομεν το φως... μήπως εξυπηρετεί λειτουργικό χρόνο, μετά το Ευλογητός;

Το Πληρωθήτω... είναι αρχαίο (μαρτυρείται στο οδοιπορικό της αιθερίας).

Το θέμα είναι περίπλοκο και εξελίξεις ήταν πολλές. Προς το παρόν βλ. Διάταξις του Αγ. Φιλοθέου, αφού αυτό είναι κάτι πρακτικό. Το «Σώσον ο Θέος» λέγεται πάντως πριν να επιστρέφει ο ιερεύς εις τον θυσιαστήριο.
 

Attachments

  • 274E0C95-37C7-4BD8-8C3E-5697087F6D07.jpeg
    274E0C95-37C7-4BD8-8C3E-5697087F6D07.jpeg
    1 MB · Views: 12
  • 110F1D19-1669-4177-A803-B983634553C8.jpeg
    110F1D19-1669-4177-A803-B983634553C8.jpeg
    1.1 MB · Views: 11

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ἀπὸ τὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις:

Οἱ ἐκφωνήσεις «Μετὰ φόβου Θεοῦ...» καὶ «Σῶσον, ὁ Θεός τὸν λαόν σου...» δὲν ὑπῆρχαν ἀρχικά

(Γ σσ. 78, 165, Ρ σσ. 303-304, G σσ. 85, 156, ΑΛΑ Δ’ σ. 127),

ὁπότε τὸ κοινωνικὸ συνεχιζόταν-συνεχίζεται καὶ κατὰ τὴν θεία κοινωνία τῶν πιστῶν, καὶ τὴν ἀκόλουθη εἰσαγωγὴ τῶν μερίδων στὸ ἅγιο ποτήριο, διότι ἀμέσως μετὰ «ἐξέρχονται τὰ ἅγια». Σύμφωνα μὲ τὸ Πασχάλιον Χρονικὸν (μέσα ζ’ αἰ.) «μετὰ τὸ μεταλαβεῖν πάντας τῶν ἁγίων μυστηρίων... καὶ ψαλθῆναι τὸν τελευταῖον στίχον τοῦ κοινωνικοῦ ἐτυπώθη» τὸ ἔτος 624 «λέγεσθαι καὶ τοῦτο τὸ τροπάριον Πληρωθήτω...»
(P.G. τ. 92 στ. 1001).

῎Αρα τὸ «Πάντοτε νῦν καὶ ἀεί...» εἶναι μετάλλαξη τοῦ «Καὶ νῦν» τοῦ Δόξα, Καὶ νῦν, ποὺ ἐπισφραγίζει τὸν ψαλμὸ λγ’ «Εὐλογήσω τὸν Κύριον...»

(Ω σ. 55, ΚΛ 13 Θεία λειτουργία τῶν Ἀποστολικῶν διαταγῶν 1978 σ. 57, ΚΛ 5 Θεία λειτουργία Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοθέου 1977 σ. 77, Ὡρολόγιον). Βλ. καὶ χφ. Πυρομάλη (G σ. 156), ΕΜ σ. 306, ΑΛΑ Β’ σ. 358).

«Καὶ μετὰ τὸ πάντας μεταλαβεῖν, οἱ ψάλται· Πληρωθήτω τὸ στόμα»
(χφ. Κρυπτοφέῤῥης Γ.β.IV εὐχολόγιο μεταξὺ τῶν ἐτῶν 985-1000 φ. 16r).






«Ὁ διάκων· Μετὰ φόβου Θεοῦ προσέλθετε. Ὁ λαός· Χριστῷ τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν»
(χφ. St. Petropolitanus Rossijskaja Nacionalnaja Biblioteka gr. 226 εὐχολόγιο θ' αἰ. φ. 4v).

«Ὁ διάκων πρὸς τὸν λαόν· Μετὰ φόβου Θεοῦ προσέλθετε»
(ὅπ. πρ. φ. 71r).

«ὁ διάκονος· Μετὰ φόβου Θεοῦ προσέλθετε. Ὁ λαός· Χριστῷ τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν»
(χφ. Escorial X.IV.13 εὐχολόγιο πρὸ τοῦ 1174 φ. 7r).

«Ὁ ἱερεύς· Μετὰ φόβου Θεοῦ προσέλθομεν. Ὁ λαός· Χριστῷ τῷ Θεῷ καὶ βασιλεῖ ἡμῶν. Εὐλογημένος»
(χφ. Κρυπτοφέῤῥης Γ.β.IV εὐχολόγιο μεταξὺ τῶν ἐτῶν 985-1000 φ. 26v).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε Χριστῷ τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ ἡμῶν»
(χφ. Barb. gr. 316 λειτουργία Χρυσοστόμου ιβ’ αἰ. φ. 32v).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθατε Χριστῷ τῷ Θεῷ καὶ βασιλεῖ ἡμῶν»
(χφ. Vat. gr. 1554 εὐχολόγιο ἀρχὲς ιβ’ αἰ. φ. 20v, Εὐχολόγιο Goar σ. 152).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε Χριστῷ τῷ Θεῷ καὶ βασιλεῖ ἡμῶν»
(χφ. Barb. gr. 371 εὐχολόγιο τοῦ ἔτους 1542 φ. 49v).

«Ὁ διάκονος· Προσέλθετε. Ὁ λαός· Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι»
(χφφ. Barb. gr. 329 εὐχολόγιο ιβ’ αἰ. φ. 8v, Angelica gr. 15 λειτουργίες τῆς μονῆς Θεοτόκου τοῦ Μήλι κάτω Ἰταλίας τοῦ ἔτους 1165 φ. 97r).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ προσέλθετε. Ὁ λαός· Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος»
(χφ. Vallicelliana G 70 εἰλητάριο ιβ’ αἰ.).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε. Ὁ λαός· Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος»
(χφ. Vat. gr. 1875 εὐχολόγιο ιβ’ αἰ. φ. 29v).

«Μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ πίστεως προσέλθετε. Ὁ χορός· Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, Θεὸς Κύριος, καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν»
(χφφ. Σινὰ 1020 εἰλητάριο λειτουργίας Μ. Βασιλείου ιγ’ αἰ., Paris. Suppl. gr. 1084 εὐχολόγιο ιε’ αἰ. φφ. 47v-48r, Λειτουργικὸν Κρυπτοφέῤῥης ἔκδ. 1683 σσ. 285, 298).



Τὸ «Σῶσον ὁ Θεὸς τὸν λαόν σου...» μαρτυρεῖται στὰ χφφ. Σινὰ 1037 λειτουργίες ιβ’-ιγ’ αἰ. φ. 99v, 1020 εἰλητάριο λειτουργίας Μ. Βασιλείου ιγ’ αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 2 σ. 145.


Τὸ τροπάριο «Εὐλογήσω τὸν Κύριον...» συναντῶ μόνο σὲ προηγιασμένη στὰ ΤΑΣ κεφ. λ’, χφ. ΑΠΘ 71 προηγιασμένα ιστ'-ιζ' αἰ. φ. 65v καὶ στὴν Ἀκολουθία τοῦ Ἀναγνώστου ἔκδ. 1635.


Δὲν καταλαβαίνω γιὰ ποιό λειτουργικὸ χρόνο μιλᾶτε.



«Δόξα τῷ Θεῷ ἡμῶν πάντοτε νῦν»
(χφ. Vat. gr. 1554 εὐχολόγιο ἀρχὲς ιβ’ αἰ. φ. 20r).


«Δόξᾳ τῇ παναγίᾳ τριάδι πάντοτε νῦν καὶ ἀεὶ»
(χφ. Bodleian Auct. E. 5.13, εὐχολόγιον Μεσσήνης μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1121-1132 φ. 23r).

«Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν πάντοτε»
(χφ. Barb. gr. 329 εὐχολόγιο ιβ’ αἰ. φ. 9r).


Σὲ ποιό σημεῖο τοῦ Ὁδοιπορικοῦ τῆς Αἰθερίας ἀναφέρεστε;
 

Shota

Παλαιό Μέλος
Μερικά αρχαία γεωργιανά χφφ. προ του «Πληρωθήτω» κάπως παραδόξως έχουν τη ιερατική η διακονική εκφώνηση «Πλήρωσον χαράς και ευφροσύνης τας καρδιάς ημών πάντοτε νυν και αεί...». Αυτά τα λόγια υπάρχουν και στην ακολουθία της τράπεζες, αλλά και στο τέλος της ευχής «Πλήρωμα του νόμου».
 

π. Μάξιμος

Γενικός Συντονιστής
Μερικά αρχαία γεωργιανά χφφ. προ του «Πληρωθήτω» κάπως παραδόξως έχουν τη ιερατική η διακονική εκφώνηση «Πλήρωσον χαράς και ευφροσύνης τας καρδιάς ημών πάντοτε νυν και αεί...». Αυτά τα λόγια υπάρχουν και στην ακολουθία της τράπεζες, αλλά και στο τέλος της ευχής «Πλήρωμα του νόμου».
Ναί Shota, πολύ σημαντικό αὐτό καί σ᾿ εὐχαριστοῦμε!!!
Παρέπεμψα σέ προηγούμενο μήνυμά μου
https://analogion.com/forum/index.php?threads/Ψαλμός-33ος.15167/#post-98984
ὅπου ἀπαντῶ ἐγώ καί ὁ Διονύσιος μέ ἄρθρο του, σ᾿ αὐτό πού ξαναέγραψε προηγουμένως ὁ Μανόλης...
 
Δὲν καταλαβαίνω γιὰ ποιό λειτουργικὸ χρόνο μιλᾶτε.

Για το χρόνο ύψωσης του δισκοπότηρου (από τον παπά), του δισκαρίου και του θυμιατού (από τον διάκονο), της μυστικής - χαμηλόφωνης εκφοράς του Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν... Ο ίδιος λειτουργικός χρόνος μπορούσε να καλυφθεί ψαλλομένου του κοινωνικού με το Πληρωθήτω... ως επισφράγισμα.

Σὲ ποιό σημεῖο τοῦ Ὁδοιπορικοῦ τῆς Αἰθερίας ἀναφέρεστε;

Χρονικό Πασχάλιο εννοούσα. Συγγνώμη, ήταν λάθος εκ παραδρομής. Όπως και να 'χει, το Πληρωθήτω... είναι αρχαίο.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τὸ στιχηρὸ «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν...» μᾶλλον ἐπιλέχθηκε/ἐπινοήθηκε ἀπὸ τὴν παλαιότερη ἱερατικὴ προσευχὴ τῆς ἀπέκδυσης τῶν λειτουργῶν «Νῦν ἀπολύεις..φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν...» (Dmitrievskij τ. 2 σ. 159, Π. Τρεμπέλα Αἱ τρεῖς λειτουργίαι σσ. 15-16).

Μπορεῖ νὰ τὸ ψάλλει ὁ λαός. Ἀφορᾶ, ὅμως, τὸ βάπτισμα.

Ὀρθὴ εἶναι ἡ ἀρχικὴ τάξη: κοινωνικὸ (μετάληψη), εὐχαριστία τοῦ ἱεροῦ δείπνου (Δόξα, Καὶ νῦν, Πληρωθήτω), ὄχι πεντηκοστή.
 
Top